İBÂZÎ MÜFESSİR MUHAMMEDB. YUSUF ITFİYYİŞ’İNİŞÂRÎ TEFSİRE YAKLAŞIMI

Mutasavvıflar Kur‟an‟da bazı hususların işaret ve rumuzla anlatıldığı kanaatindedir. Mutasavvıfların bu kanaatten hareketle Kur‟an ayetlerinin bir kısmının veya tamamının keşf ve ilhamla yorumlamaya dayalı olarak vücuda getirdikleri tefsirlere “işârî tefsir” veya “remzî tefsir” adı verilmiştir. Bu tür tefsirler müellifinin bireysel fikirlerinden ziyade eriştiği makama bağlı olarak kalbine doğan ilham ve işaretlere dayanır. Biz bu çalışmamızda İbâzîlerin bu konuya yaklaşımını Itfiyyiş‟in son telif ettiği tefsir olan Teysiru‟t-Tefsir‟i inceleyerek tespit etmeye çalıştık. Müellifin, bu eserinde işârî tefsire karşı olduğunu ve işârî tefsir yapanları şiddetle eleştirdiğini ancak bazı yerlerde çelişkiye düştüğünü tespit ettik

Anahtar Kelimeler:

İşârî tefsir, İbâzî, Itfiyyiş, Teysiru‟t-Tefsir

AN APPROACH TO THE ISHARİ TAFSİR: A CASE OF İİBADİİMUFASSİR MUHAMMAD B. YUSUF ITFİYYİS

Mystics has a conviction that some points in the Quran has been explained through symbolic way. It has been called as a “Ishari Tafsiror Tafsir bil I sarah that derived from thatmystics‟s conviction and basic ally argues that some part so rall of the Quran should explained by intuition. This type of Tafsir depends on the symbolicintuit on that has been in spired to the heart of author depending on his maqam rather than his individualistic ideas. Inthisarticle, wetried to identify the approach of I badi by the examining It fiyyis‟s last book called Teysiru‟tTafsir. We identified in this book some point such as that the author in that book is the opposite to the I shari Tafsirand made a rigidcritics to those people but at some point he make some contradiction

Keywords:

IshariTafsirIbadi, Itfiyyis, Teysiru‟t-Tafsir,

PDF

___

Ağveşt, Bukeyr bin Said, Muhammed bin Yusuf Itfiyyiş Hayâtuhu, âsâruhu‟l-Fikriyyah ve Cihâduhu, Mektebetu‟t-Damirîli‟n-neşri ve‟t-Tevzi„, Uman, Tsz. ……….. (1988), Dirâsâtİslamiyyefi‟lUsûli‟lİbâzıyye, MektebetuVehbe, Kahire.
Albayrak, İsmail (2013), Harici-İbadi Tefsir üzerine Genel Bir değerlendirme, Tefsire Akademik
Yaklaşımlar I, (Editörler) Mehmet Akif KOÇ - İsmail ALBAYRAK, Otto Yayınları, Ankara, s. 185. ………… (Temmuz-Aralık 2005), İçimizdeki Öteki: Tefsirde Hâricî (İbâdî) Algılamasına Dair
Genel Bir Değerlendirme, Usûl: İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 7-38. Âlûsî, ŞihâbuddînMahmud ibn Abdillah (1415), Rûhu'l-Meânî fî Tefsîri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's
Seb'i'l-Mesânî, (Tahkik: Ali AbdulbariAtiyye) Dâru‟l-Kutubu‟l- İlmiyye, Beyrut, I/6. Ateş, Süleyman (1974), İşârî Tefsir Okulu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
Avad, Muhammed Halifat, Neş‟etü‟l-Haraketi‟lİbâzıyye, Dâru‟ş- Şaab, Amman 1978.
Birışık, Abdulhamit(2011), “Tefsir”, DİA, C.15, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Itfiyyiş, Teysir, 6/303,304, 307, 308.; 8/222,223.;9/385,386.
Buhari, Ebû Abdullah Muhammed B. İsmail B. İbrahim B. Muğîre El-Cu‟fi(1422), Sahîhu‟l
Buhârî, DâruTavku‟n-Necât, Birinci Baskı, y.y. Cerrahoğlu, İsmail (1988), Tefsir Tarihi II, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Çelik, Muhammed (Aralık 2002), İşarî Tefsirin Sınırları ve Elmalılı Hamdi Yazır‟daİşari Tefsir
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C.4, S.2, s. 1-28. Demirci, Muhsin (2003), Tefsir Tarihi, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
EbûGays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ez-Ziriklîed-Dımaşkî (2002), el-A„lâm, Dâru‟l-ilmli‟l-Melâyîn, Beyrut. el-Halebî, Nureddin MuhemmedItr(1993), Ulûmu‟l-Kur‟âni‟l-Kerim, Matbaatu‟s-Sabâh, Dımaşk. el-Hasan, Muhammed Ali (1421), el-Menar fî Ulûmu‟l-Kur‟ân, Müessesetü‟r-Risâle, Beyrut. el-Kattan, Menna‟ b. Halil (2000), Mebahis fi Ulumu‟l-Kur‟an, Mektebetu‟-Mearif, y.y.
El-Kuşeyri, Abdülkerîm bin Havâzin bin Abdülmelik (tsz.), Letâifu‟l-İşârât, (Tahkik: İbrahim Besyûnî), el-Hey‟etu‟l-Mısriyyetu‟l-Âmmetuli‟l-Kutub, Mısır. el-Tüsterî, Sehl bin Abdullah, Tefsiru‟t-Tüsterî(1423), (Tahkik Muhammed Bêsil), Dâru‟l
Kutubi‟l-İlmiyyeh, Beyrut. ez- Zebîdî, Murtazâ, Tâcu‟l-ArûsminCevâhiri‟l-Kâmûs, Dâru‟l-Hidaye, y.y.,tsz. Fığlalı, Ethem Ruhi (1983), İbâdiye‟nin Doğuşu ve Görüşleri, A.Ü.İ.F. Yay., Ankara.
………….. (1999), “İbâziyye”, DİA, C.19, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Gördük, Yunus Emre (2013), Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşârî Tefsir, İnsan Yayınları, İstanbul.
…………… (Mart 2017), Tefsir-Te‟vîl” Ayrımı ve İşârî Tefsirin Öznel Mahiyeti Bağlamında
“Yorum-Algı” Sorunu, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.7, s.1-27. …………… (Yaz 2011),İşari Tefsirin Mahiyeti, Meşruiyeti ve Batıni Yorumdan Farkı, Marife Dini
Araştırmalar Dergisi, S. 2, s.9-47. Ğânim bin Kudûrî, ebû Abdullah (1403), el-Muhâdarât fî Ulûmu‟l- Kur‟an, DâruAmmâr, Ürdün.
Hizmetli, Sabri (1995), “Ettafeyyiş”, C.11, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Itfiyyiş, Muhammed bin Yusuf (2011), Teysiru‟t-Tefsir, Dâru‟t-Tevfîkıyyehli‟n-Neşri ve‟t-Tevzî„
İbrahim bin Muhammed TALAY(Tahric ve Tahkik) Cezayir. ………..(1401), Himyânu‟z-Zâd ile Dâru‟l-Meâd, Vizâretü‟t-Turâsu‟l-Kavmiyyive‟s-Sekâseti, Uman.
Muammer, Ali Yahya (1987), el-İbâzıyye, MektebetuVehbe, Kâhire.
…………. (1993), el-İbâzıyye fî Mevkibi't Tarih, MektebetuVehbe, Kahire.
………….. (2003), el-İbâziyyeBeyna‟lfıraki‟lİslamiyye, Cem„iyyetu‟t-Turâs, Uman.
Osman ibn Abdurrahman ibn Salah (1407), Fetâvâ ibn Salah, Tahik: Muvaffak Abdullah
Abdulkadir, Mektebetu‟l-Ulûm ve‟l Hikem, Beyrut. Rumî, Fahd bin Abdurrahman bin Süleyman (1986), İtticehâti‟t-Tefsir fi‟l-Karni‟r-Râbi„ „aşar
Riêsetiİdêrâti‟l-Buhûsi‟l-İlmiyyetive‟l-İftêive‟d-De„vetive‟l-İrşâd, Suudi Arabistan. Sabunî, Muhammed Ali (2016), et-Tibyân fî Ulûmu‟l-Kur‟an, el-Mektebetu‟l-Asriyye, Beyrut.
Suyuti, Celaleddin (1974), el-İtkânfi Ulûmu‟l-Kur‟an, Muhammed Ebu‟l-Fadl İbrahim
(Muhakkik), el-Hey‟etu‟l-Mısriyyetu‟l-Âmmetuli‟l-Küttâb, Mısır. Mutçalı, Serdar (2012), Arapça – Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
Şatvân, Belkasım (Eylül 2010), eş-Şeyh Muhammed bin Yusuf Itfiyyiş Hayâtuhu, âsâruhu‟l
Fikriyyah ve Cuhûduhu‟l-İlmiyye ve Mevâkifuhu‟l-Vataniyye, el-Hayât Dergisi, S.14, s. 13-22. Tuayme, Sâbir (1986), el-İbâzıyye, „Akîdeten ve Mezheben, Dâru‟lCîl, Beyrut.
Uludağ, Süleyman (2001), “İşaret”, DİA, C.23, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (2001), “İşârî Tefsir” DİA, C.23, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Zehebî, Muhammed Hüseyn (Tsz.), et-Tefsir ve‟l- Mufessirûn, MektebetuVehbe, Kahire. Zerkeşi, Muhammed b. Abdullah (1957), el Burhan fi Ulumu‟l-Kur‟an, Daruİhyai‟l-Kutubu‟l- Arabiyyeti, Beyrut.
Zürkânî, Muhammed Abdulazim(Tsz.), Menâhilu‟l-İrfân fî Ulûmu‟l-Kur‟an, Matbaatu İsa, yy.