Emeviler döneminde Müslüman- Hazar ilişkileri

Hz Ömer zamanında başlayan Müslüman -Hazar mücadeleleri, Emevilerin ilkzamanlarında duraklamışsa da Velid b. Abdülmelikin halife olmasıyla yeniden başlamıştır. HalifeYezid b. Abdülmelik döneminde Ermeniye -Azerbaycan valisi Cerrah b. Abdullah, Hazarların enönemli şehirlerinden birisi olan Belenceri ele geçirmiştir. Ancak kısa süre içerisinde büyük bir ordutoplayan Hazarlar, Cerrah b. Abdullah komutasındaki İslam ordusunun tamamına yakınını ortadankaldırmış ve Musula kadar ilerlemiştir. Emevilerin Hazarlara karşı en büyük başarısı Mervân b.Muhammedin valiliği dönemin de gerçekleşmiştir. Bu dönemde, İslam orduları karşısında ağır birhezimete uğrayan Hazar Hakanı, barış istemek zorunda kalmış ve hatta İslamiyeti benimseyerekMüslüman olmuştur. Başarılı bir komutan olan Mervân, Ermenistandan Dağıstanın kuzeyine kadarolan toprakları idaresi altına almıştır.

Muslim- Khazar relations in umayyad period

Muslim -Khazar fights started during the period of Caliph Ömer came to a standstill whenUmayyads took over the caliphate and these fights restarted after Abd al-Malik became the caliph.During the period of Caliph Yazid bin Abd al-Malik, Abdullah bin Cerrah, governor of Armenian Azerbaijani region captured the city of Belencer, one of the most important cities of the Khazars.However, in a short time Khazars organized a crowded army and annihilated almost whole of theMuslim army which was under the command of Cerrah bin Abdullah. After that they marched toMosul. The greatest success of the Khazars against the Umayyads took place during the governorshipof Mervan bin Muhammed. In this period, the Khazar Khan who suffered a heavy defeat in the face ofIslamic armies had to sue for peace even he adopted İslam and became a Muslim. As a successfulcommander, Mervan took the lands from Armenia to the north of Dagestan under his administration.

PDF

___

A. A. Vasiliev, Bizans İmparatorluğu Tarihi, trc: Arif MüfidMansel, Maarif Matbaası, Ankara 1943, c.I A . Zeki Velid, Togan , Hazarlar, MEB, İA, C.V, İst. 1969
A. Zeki Velidi Togan , Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Yayınları, İstanbul 1981
Abdulkerim Özaydın , Türklerin İslâmiyeti Kabulü, Genel Türk Tarihi, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, c. II Ahmet Taşağıl, Hazarlar , TDV, C. XVII. İstanbul 1997
Ali Aksu, Emevi Devletinin Yıkılışı, Kitabevi, İstanbul 2007
B elâzu rî,Fütûhul -B ül dân,çev:M us r afaFay da, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara1987
Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et -Taberî, TarihülUmemvelMülük, Sebat Basımevi, Konya 1974, c. III
George A. Bournoutain, Ermeni Tarihi, trc.: Ender Abadoğlu- OhannesKılıçdağı, Aras Yayınları, İstanbul 2011
GregoryAbûlFarac (Bar Hebraeus), AbûlFarac Tarihi, trc: Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara 1987, c. I
Hakkı Dursun Yıldız (edit ), Emeviler, DGBİT, Esra Yayınları, Ankara 1994, c. II
Hakkı Dursun Yıldız, İslâmiyet ve Türkler, Kamer Yayınları, İstanbul 2000 Halifeb . Hayyât , Halifeb. HayyâtT ar ihi, çev: AbdulhalıkB akır , Bizim Büro Basımevi,Ankara2 00 1
Hasan İbrahim Hasan, İslam Tarihi, trc: İsmail Yiğit- Sadrettin Gümüş, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1987, c. I Hazarlar, Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, c. X
İbn Asem el- Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, el- Fütûh, c. IV, Beyrut 1986
İbnHurdazbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, trc: Murat Ağarı, Kitabevi, İstanbul 2008
İbnKesîr, El Bidaye Ve'n- Nihaye, trc: Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 1994, c. IX
İ bniHaldun,T ar ihuİbnuHal dun,B eyr ut1971 , c. I I I İ bnü ' l- E sir, E l-Kâmilfî' t- T âr ih,nş r: Ahmet Ağırakça, İ s tanb ul1 991 , c. I II
İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1996 İ rfanAycan,Saltanat aGidenYoldaM uaviyeb. Eb iSüfy an, Ankara Okulu Yayınları, Ankara1 99 0
JacquesPlatiqorsky-JacquesSapır, Hazar İmparatorluğu (VII - XI. Yüzyıllar), çev: Hande Güreli, Bilgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2007
Kevin Alan Blook, Hazar- Bizans İlişkileri , Türkler,Yeni Türkiye Yayınları Ankara 2002, c. II
L . N. Gumilev, Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları, trc. Ahsen Batur, İstanbul 2003
L. N. Gumilev, Hazar Çevresinde Bin Yıl, trc: D. Ahsen Batur, İstanbul 1993
M .İArt amanov, Hazar T arihi,çev:Ahs enBatur, Selenga Yayınları, İ s tanbul20 04
Mahmut Şakir, İslam Tarihi, trc: Ferit Aydın, Kahraman Yayınları, İstanbul 1993, c. III
Mehmet Azimli , Mesleme b. Abdülmelik ve Fütuhâtı, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır 2000, c. II (s.85- 104)
Mehmet Çog, Emeviler ve Abbasiler Dönemi Hazar- Arap İlişkileri , Türkoloji Araştırmaları, Ankara 2007 Ankara 2007, c. II (150- 160)
Mesudî, Murûc ez- Zeheb, trc: D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2011
Michael Kumosko, Araplar ve Hazarlar, çev: A. Cemal Köprülü, Türkiyat Mecmuası, İstanbul 1935, c. III
Muhammed el- Hudarî, ed- DevletülEmeviyye, Maarife, Beyrut 1995
Murat Eldarov, İslamiyetin Hazarlar Arasında Yayılması, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2006
Mustafa Demirci, Abbasiler ile Hazarlar Arasındaki İlişkiler (VIII- IX. Y.Y), Tarihin Peşinde, 2011, sayı: V, (109- 124)
Nesimi Yazıcı, İlk Türk İslam Devletleri Tarihi, TDV, Ankara 2001
RenéGrousset , Başlangıcından 1071e Ermenilerin Tarihi, çev.:SosiDolanoğlu, Aras Yayınları, İstanbul 2005
Şaban Kuzgun, Hazar ve Karay Türkleri, Alıç Yayınları, Ankara 1993
Yakubî,T ar ihul-Yakub i,B eyrut 1 967 , c. II