Türk-Sovyet İlişkilerinin İlk Yılı Ve İki Kararname

ERDAŞ, Sadık, Türk-Sovyet İlişkilerinin İlk Yılı ve İki Kararname, CTAD, Yıl 13, Sayı 26 (Güz 2017), s. 67-90. 20. yüzyılın en önemli olaylarından biri olan Bolşevik İhtilali sadece Sovyet coğrafyasında değil Kafkaslar ve Türkiye gibi bölge ülkelerinin de yakın tarihinde önemli katkı ve etkilerde bulunmuş ve bölgenin şekillenmesinde rol oynamıştır. Özellikle birkaç istisna dışında düşmanlıklar ve savaşlar üzerine kurulu Türk-Sovyet ilişkileri yeni bir döneme girmiş ve taraflar arasında bir yakınlaşma dönemi başlamıştır. Bolşevik Rusya, Türkiye'deki Milli Mücadele hareketini, Batının sömürgeci politikasına karşı verilen bir mücadele olarak görüyor ve hürriyetlerin kazanılması için yaptıkları mücadelede, Müslüman dünyasına yardım etmeyi kendi politikalarına uygun buluyordu. Ancak Sevr Antlaşması'nın İstanbul Hükümeti tarafından imzalandığı ve Ermenilerin henüz Sovyet sistemine dâhil olmadığı bir ortamda Bolşevik yönetiminin uzun süredir yürütülen görüşmelerde ortaya konulan anlaşma maddelerinin kabulü için doğu vilayetlerinden belirli bir bölgenin Ermenilere terki hususunu şart koşması Ankara hükümeti üzerinde bir şok etkisi yarattı. Bunun üzerine Bakanlar Kurulu iki önemli karar alarak Bolşeviklerin amaçları ve talepleri konusunda bir takım tespitler yapmıştır. Bu tespitler Sovyet yayılmacılığının ilk olarak Ankara'dan görüldüğü gerçeğini ortaya çıkardığı gibi tespitlerin doğruluğu ve isabeti açısından da ele alınmasını gerektirmektedir.

The First Year of Turkish-Soviet Relations and Two Regarding Decrees

ERDAŞ, Sadık, The First Year of Turkish-Soviet Relations and Two RegardingDecrees, CTAD, Volume 13, Issue 26 (Fall 2017), pp. 67-90.The Bolshevik Revolution, one of the most important events of the 20th century, hasmade significant contributions and impacts in the recent history of not only the Sovietgeography, but also the neighbouring countries such as the Caucasus and Turkey, andhas played an important role in shaping the region. The Turkish-Soviet relations, whichis founded on hostilities and wars with a few exceptions, entered into a new era and aperiod of rapprochement began between the parties.The Bolshevik Russia regarded the National Struggle movement in Turkey as a struggleagainst Western colonial policy and deemed it appropriate for the own policies ofBolshevik Russia to help the Muslim World in its struggle for acquisition of liberties.However, the Ankara Government was too stunned by the stipulation by the Bolshevikadministration on abandonment of a certain area of the eastern provinces toArmenians for the acceptance of the treaty terms set out during the negotiationsconducted for a long time in a situation where the Treaty of Sevres was signed by theIstanbul Government and the Armenians were not yet included in the Soviet system.Thereupon, the Council of Ministers took two important decisions and made somedeterminations on the Bolsheviks' purposes and demands. These findings reveal thefact that the Soviet expansionism was first seen in Ankara and require them to bediscussed in terms of their correctness and accuracy.

PDF

___

Fon Kodu :030..18.1.1 Yer No:1.1..5., Dosya :111-5, Tarih : 10.05.1920 No: 4M
Fon Kodu: 030.18.1.1. Yer No: 1.12.2, Dosya:431-3,Karar No: 220, Tarih: 02.09.1336
Fon Kodu: 030.18.1.1. Yer No:1.15.09, Dosya: 431-4,Tarih: 21.10.1920
Fon Kodu: 030..10.0.0 Yer No:54.354..12., Dosya :4912 , Tarih :20.9.1920.
Sıra No: 3767, Kutu: 912, Gömlek: 26, Adet;14, Tarih: 01.09.1336
Sıra No: 3770, Kutu: 912, Gömlek: 29, Adet;4, Tarih: 01.09.1336
Sıra No: 4038, Kutu: 912, Gömlek: 31, Adet;3, Tarih: 16.09.1336
Sıra No: 3859, Kutu: 912, Gömlek: 30, Adet;5, Tarih: 06.09.1336
TBMM Arşivi Milletvekilleri Tercüme-i Halleri
Dönem: 1-11, Bekir Sami Bey’in Tercüme-i Hali, Cilt Sıra No: 1-100, Sıra No: 10.
Dönem: 1-11, Yusuf Kemal Bey’in Tercüme-i Hali, Cilt Sıra No: 201-300, Sıra No: 266.
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (1952) Belge No;1264, Genelkurmay Başkanlığı, Ankara.
TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 1, 24 Nisan 1920-21Şubat 1921 (1985) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (1959) 1.Dönem, 1.Cilt, Ankara.
Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri (1964) Ankara.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (1989) Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
Atatürk’ün Milli Dış Politikası Millî Mücadele Dönemine Ait 100 Belge 1919-1923 Cilt 1 (1992) Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bu Güne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I;
1919–1980 (2003) Baskın Oran (Editör), İletişim Yayınları, İstanbul.
ARMAOĞLU Fahir (1973) “1920 Yılında Milli Mücadele ve Sovyet Rusya” , VII. Türk Tarih Kongresi, C.II, Ankara 1973
BİLGE Suat (1992) Güç Komşuluk, Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
BORAK Sadi (1997) Atatürk’ün Gizli Oturumlardaki Konuşmaları, Kaynak Yayınları, İstanbul.
CEBESOY Ali Fuat (1955) Moskova Hatıraları, Vatan Neşriyat, İstanbul.
EFENDİYEVA Nilüfer (1989) 1920’lerin Başlarında Türk Halkının Millî Kurtuluş Savaşı’nın Resmî Sovyet Basınında Yansıtılması, IX. Türk Tarih Kongresi’ne Sunulan Bildiriler Cilt III, TTK Yayınları, Ankara.
ERİM Nihat (1953) Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Cilt l, Ankara. GÜRÜN Kamuran (1991) Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, TTK Yayınları, Ankara.
KARABEKİR Kazım (1960) İstiklal Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
KANDEMİR Feridun (1965) Atatürk’ün Kurduğu Türkiye Komünist Partisi ve Sonrası, İstanbul.
A.M.ŞAMSUDDİNOV (1999) Mondros’tan Lozan’a Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi 1918-1923, çev. Ataol Behramoğlu (Çeviren), Doğan Kitap, İstanbul.
TENGİRŞENK Yusuf Kemal (1981) Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı, Ankara.
YERASİMOS Stefanos (1979) Türk Sovyet İlişkileri Ekim Devriminden Milli Mücadeleye, Gözlem Yayınları, İstanbul.
YÜCEER Saime (1997) Millî Mücadele Yıllarında Ankara Moskova İlişkileri, Ekin Kitabevi, Bursa.