Osmanlı Devleti İçin Bolşevik İhtilali Neyi İfade Ediyordu?

MURGUL, Yalçın, Osmanlı Devleti İçin Bolşevik İhtilali Neyi İfade Ediyordu?, CTAD, Yıl 13, Sayı 26 (Güz 2017), s.4-36. Bolşevik İhtilali, ekonomisi çöken ve asker sıkıntısı çeken Osmanlı Devleti tarafından büyük bir heyecanla karşılanmıştı. Osmanlı İmparatorluğu'na karşı en başarılı savaş performansını gösteren bir kuvvetin herhangi bir talepte bulunmadan savaştan çekilmesi ve Kafkas Cephesi'ndeki Rus askerlerinin savaş karşıtı propagandanın etkisiyle mevzilerini terk edip eve dönmeye başlamaları Osmanlı'nın ömrünün uzamasına eşdeğerdi. Osmanlı basınında Bolşevik İhtilali'nin etkilerine dair hatrı sayılır düzeyde değerlendirmeler yapılmıştı. Buna mukabil, ilk etapta barışçıl bir gelecek vaadiyle ortaya çıkan Bolşevik İhtilali'nin Osmanlı seçkinleri arasında siyasi ve sosyal içerikleri bağlamında nasıl bir konuma oturtulduğunu belirlemek zordur. Enver Paşa ve birçok Osmanlı devlet adamı, Bolşevik İhtilali'nin etkilerini genellikle jeopolitik ve güç ilişkilerine bağlı bir mesele olarak ele almışlardır. Bu yazının ana hedefi Osmanlı devlet erkânının Bolşevik İhtilali'ne yaklaşımlarını var olan belgelerin izin verdiği hudutlar çerçevesinde ortaya koymaktır. Osmanlı devlet adamlarının Bolşevik İhtilali'ne yaklaşımını bir tahlile tabi tutabilmek için hem fikri değerlendirmelere hem de pratikte ne yapıldığına ayrı ayrı parantezler açılacaktır.

MURGUL, Yalçın, What were the Implications of the Bolshevik Revolution forthe Ottoman State?, CTAD, Volume 13, Issue 26 (Fall 2017), pp.4-36.The Bolshevik Revolution was welcomed with great enthusiasm by the Ottoman State,which suffered from the collapse of the economy and troubled soldiers. Thewithdrawal of a force that showed the most successful war performance against theOttoman Empire without any demand and the return of Russian soldiers in theCaucasus Front to home with the influence of anti-war propaganda was equal to thesurvival of the Ottoman Empire. In the Ottoman press, numerous comments weremade about the effects of the Bolshevik Revolution. On the other hand, it is hard tounderstand how the Bolshevik Revolution, which emerged with the promise of apeaceful future, was contextualised by the Ottoman elites referring to its political andsocial promises. Enver Paşa and many other Ottoman statesmen generally consideredthe effects of the Bolshevik Revolution as a matter of geopolitics and power relations.The main objective of this article is to analyze the reaction of the Ottoman State to theBolshevik Revolution in the light of existing documents. In order to understand theOttoman authorities’s attitude towards the Bolshevik Revolution, both the ideas andpolicies of the Ottoman statesmen regarding Soviet Russia will be examined.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi(BCA)
930.01.1.17.1
930.01.04.78.04
Başbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA)
Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye 2. Şube (DH. EUM. 2. Şb)
5/41; 19/15
Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye 5. Şube (DH. EUM. 5. Şb) 55/27
Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi (DH. EUM. SSM.) 21/35
Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus (DH. KMS.) 47/17
Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.) 61/170; 90/204; 91/154
Hariciye Nezareti Sofya Sefareti (HR. SFR.04..) 287/17; 287/57
Hariciye Nezareti İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO.) 235/13
Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS.)
2295/3; 2296/1; 2296A/2; 2296A/3; 2303/10; 2303/14; 2341/48; 2368/1; 2368/2; 2369/2; 2370/1; 2374/1; 2376/19; 2397/5; 2397/6; 2448/23; 2450/4; 2450/5; 2453/48; 2458/2
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi(ATASE)
K. 51, D. 243A, F. 001-04.
Yalçın MURGUL, Osmanlı Devleti İçin…33
K. 51, D. 243A, F. 001-05
K. 526, D. 2051, F. 42, F. 42-01
K. 1857, D. 133, F. 003-21
K. 1857, D.133, F. 003-27
K. 1857, D. 133, F. 003-29
K. 2916, D. 487, F. 004
K. 3820, D.12, F. 064-01
K. 3818, D.2, F. 001- F. 001-06
The National Archives(TNA), London
The Cabinet Papers (CAB)
24/145
War Office (WO)
95/5042
Türk Tarih Kurumu(TTK) Arşivi
Kazım Orbay Koleksiyonu
Dosya:1, No: 73
Dosya:2, No: 9
Dosya:2, No: 17
Dosya:2, No: 21
Dosya:8, No: 155
ALLEN W. E. D. ve MURATOFF P.(1953) Caucasian Battlefields: A History of The Wars on The Turco-Caucasian Border 1828-1921, University Press, Cambridge.
ALTINAY Ahmed Refik (2001) Kafkas Yollarında, Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul.
ATABAKI Touraj (2006) Going East: The Ottomans’ Secret Service Activities in Iran, Iran and the First World War: A Battleground of the Great Powers, Iran and the First World War, Touraj Atabaki (editör), I.B.Tauris, London, s. 29-42.
BAYUR Yusuf Hikmet (1965) Birinci Genel Savaş’tan Sonra Yapılan Barış ve Antlaşmalarımız I, Brest-Litovsk Antlaşması (3 Mart 1918), Belleten XXIX/115, 1965, s. 499–516.
BERNSTORFF Johann Heinrich (1936) Memoirs of Count Bernstorff, Random House, New York.
CEBESOY Ali Fuat (1953) Milli Mücadele Hatıraları, Vatan Nes riyatı, I stanbul.
ÇAKMAK Fevzi (1936) Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri: Şark Vilayetlerimizde, Kafkasya'da ve İran'da 1935 de Akademide Verilen Konferanslar, Genelkurmay Başkanlığı, Ankara.
Dokumenti Po Politike Russkoy V Zakavkazi(1920) Osoboy Komissii pri Ministerstve İnostrannıh del Azerbaydjanskoy Respubliki, Baku.
Dokumentı Vneşney Politiki SSSR 1:7 Noyabrya 1917 g. -31 Dekabrya 1918 g. (1959), Gosudarstvennoe İzbadetelstvo, Moskva.
EMİROĞLU Kudret (2008) Kafkas İttihad ve Terakki Fırkası’ndan Türkistan İttihad ve Terakki Fırkası’na Bir Belge, Kebikeç, 26, s. 265-268.
GUZE Felix (1932) Büyük Harpte Kafkas Cephesindeki Muharebeler, Askeri Matbaa, İstanbul.
Haksız ve Lüzumsuz bir Ta’riz (1921) Liva-ül İslam, 15 Eylül, no. 13, s. 125-128.
Kafkasya Ahvaline Dair Rapor (1918) Karargâh-i Umumi İstihbarat Şubesi, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet.
KARABEKİR Kâzım(2000) İttihat ve Terakki Cemiyeti 1896-1909, Emre, İstanbul.
KAZEMZADEH Firuz (1951) The Struggle For Transcaucasia, 1917-1921, Templar Press, Birmingham.
KILIÇ Selami (1998) Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu: Brest-Litovsk Barışı ve Müzakereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918), Dergâh, İstanbul.
KLYUÇNİKOV Yu. V. ve SABANİN Andrey (1926) Mejdunarodnaya Politika Noveyşevo Vremeni v Dogorovah Notah i Deklaratsiyah, Çast 2, İzdanie Litizdata NKİD, Moskva.
KURAT Akdes Nimet (1967) Brest-Litovsk Müzakereleri ve Barışı, Belleten, Cilt XXXI, Sayı 123, 1967, s. 375-413.
KURAT Akdes Nimet (1970) Türkiye ve Rusya, Ankara Üniversitesi, Ankara.
KOCABAŞOĞLU Uygur ve BERGE Metin (1994) Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar, Kebikeç Yayınları, Ankara.
LENİN V. I. (1974) Doğu’da Ulusal Kurtuluş Savaşları, Çev. Tektaş Ağaoğlu, Ant Yayınları, İstanbul.
Les Grandes Puissances, l'Empire Ottoman et les Arméniens dans les Archives Françaises : 1914-1918 (1983) Ed. Arthur Beylerian, Publications de la Sorbonne, Paris.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (1991) Devre 3, Cilt 1, İçtima 4, TBMM Basımevi, Ankara.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (1991) Devre 3, Cilt 2, İçtima 4, TBMM Basımevi, Ankara.
MURGUL Yalçın (2016) Bolshevik Vanguard in Action: The Case of The Baku Sovnarkom, 1917–18, Revolutionary Russia, 29 : 1, s. 66-91.
Mustafa Suphi ve Yoldaşları (1977) Güncel Yayınlar, İstanbul.
MÜHLMANN Carl (1940) Das Deutsch-Türkische Waffenbündnis Im Veltkriege, Koehler, Leipzig.
PIPES Richard (1990) The Russian Revolution, Knopf, New York.
Politika Germanii v Zakavkaze v 1918 v 1918 godu: Sbornik Dokumentov (1971) Ed. PİPİYA G.V. Sabcota Sakartvelo, Tiflis.
Rus Kızılordu ve Donanmasının Tenkisi (1918) Matbaa-i Askeriye, İstanbul.
Rusya’dan Mevsuk Malumat (1918) Matbaa-i Askeriye, Dersaadet.
Rusya’nın Ahval-i Hazırası Hakkında Rapor (1918) Matbaa-i Askeriye, İstanbul.
RÜŞTÜ (1934) Büyük Harpte Bakü Yollarında, Askeri Matbaa, İstanbul.
SABİS, Ali İhsan (1991), Harp Hatıralarım: Birinci Cihan Harbi c.4, Nehir Yayınları, İstanbul.
SERGE Victor (1972) Year One of The Russian Revolution, Holt, Rinehart and Winston, Chicago.
SÜLEYMANOV Mehman (1999), Qafqaz İslam Ordusu ve Azerbaycan, Herbi Neşriyyat, Bakü.
ŞAHİN Enis (2002) Türkiye ve Mavera-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları(1917-1918), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
TRUMPENER, Ulrich (1968) Germany and the Ottoman Empire,1914-1918, Delmar, New York.
TUNÇAY Mete (1978) Türkiye’de Sol Akımlar: 1908-1925, Bilgi Yayınevi, Ankara.
TÜRKGELDİ Emin Ali (1986) Brest-Litowsk Konferansı Hatıraları, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, no. 13, s. 46-53.
VOLINE (1974), The Unknown Revolution 1917–1921, Free Life Editions, New York.
YALMAN Ahmed Emin (1997) Yakın Tarihte Gördüklerım ve Geçirdiklerim, Cilt 1, Pera, İstanbul.
YÜCEER Nasır (1996) Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Azerbaycan ve Dağıstan'ın Bağımsızlığını Kazanması 1918, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Ankara.
WHEELER-BENNETT John W. (1971) Brest-Litovsk: The Forgotten Peace March 1918, The Norton Library, New York.
ZÜRRER Werner (1978) Kaukasien 1918–1921: Der Kampf der Großmächte um die Landbrücke zwischen Schwarzem und Kaspischem Meer, Droste Verlag, Düsseldorf.