Sırp Knezliği'nde İktidar mücadelesi: 1838 Türk Anayasası'nın (Turski Ustav) İlânı, büyük güçler ve Osmanlı Devleti

Sırp Knezliğinde Knez Miloş Obrenoviç ile millet reisleri (stareşina) arasında anayasameselesi olarak başlayan mücadele, 1835lerde Balkanlarda uluslararası siyasetin mühimkonularından biri haline gelmiştir. Bu mücadelede, İngiltere knezin siyasi gücünükaybetmeyeceği bir çözümü desteklerken Rusya ve Osmanlı devleti knezin otoritesininbir tür senato olan Sovyet tarafından sınırlandığı bir idarede ısrarcı olmuşlardır.Nihayetinde Aralık 1838de Rusya ve Osmanlı Devletinin talebiyle uyumlu bir şekildeSırplarca Turski Ustav (Türk Anayasası) olarak adlandırılan kanunname II. Mahmudtarafından ilan edilmiştir. Bu kanunname 1869a kadar Sırp Knezliğinin temel hukuki veidari belgesi olarak kalmıştır. Bu makalede, mezkûr mücadelenin uluslararası boyutu,Büyük Güçlerin ve Osmanlı devletinin bu meseledeki pozisyonları Osmanlı arşivkaynakları ve ilgili literatür kullanılmak suretiyle incelenmektedir.

The struggle for Power in the Serbian Principality: The proclamation of the Turkish constitution (Turski Ustav) of 1838, the great powers and the Ottoman Empire.

The political struggle that began as an issue of constitution between Prince MiloshObrenovich and the chiefs (stare ina) in the Serbian Principality has become one of themost important international issues around 1835 in the Balkans. In this struggle,England gave support to a solution in which the Prince would not lose his power, whileRussia and the Ottoman Empire insisted to establish an administration in which thepower of prince should be limited by Soviet, a kind of Senate, in the principality.Finally, in accordance with the Russia s and the Ottoman Empire s demands, thekanunname, which is called Turski Ustav (Turkish Constitution) by the Serbs, waspromulgated by Mahmud II in the December of 1838. This kanunname remained as themain judicial and administrative document of the Serbian Principality until 1869. In thisarticle, the international dimension of this struggle, the policy of the Great Powers andthe Ottoman Empire on this issue have been examined by using the Ottoman archivalsources and the related literatures.

PDF

___

Arşiv vesikaları
Yayınlanmamış Kaynaklar
Hatt-ı Hümayun Tasnifi: Vesika numaraları dipnotlarda gösterilmiştir.
Yıldız Esas Evrakı: 32 / 8; 41 /139; 41 / 144.
Yayınlanmış Kaynaklar
MAHMUD MESUD PAŞA (haz.) (2008) Muâhedât Mecmûası, Cilt IV, Tıpkıbasım, TTK, Ankara.
ERİM Nihat (1953) Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, I, TKK, Ankara.
Tetkik eserler
AHMED LÜTFİ EFENDİ (1999) Vakanüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Cilt V, Yeni Yazıya Aktaran, Y. Demirel, YKY, İstanbul.
ALTUNDAĞ Şinasi (1988) Kavalalı Mehmed Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841 I. Kısım, TTK, Ankara.
ASLANTAŞ Selim (2012) 1829 Edirne Andlaşmasındaki Tazminatlar Meselesi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Sayı 17, s. 45-64.
ASLANTAŞ Selim (2013) The Russian Influence on the Ottoman Empire in the Context of the Expansion of Serbian Autonomy According to the Ottoman Archival Documents (1829-1833), Power and Influence in South-Eastern Europe 16-19th Century, Ed. M. Baramova, P. Mitev, I. Parvev, V. Racheva, Münster, LIT Verlag, s. 361-366.
BAKER R. L.-Viscount Palmerston (1928) Palmerston on the Treaty of Unkiar Skelessi, The English Historical Review, Cilt 43, Sayı 169, s. 83-89
BELGRADİ RAŞİD (2011) Vaka-ı Hayretnüma (1802-1849), Haz. Nurbanu Doğan, İstanbul Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
BOLSOVER G. H. (1934) Lord Ponsonby and the Eastern Question (1833-1839), The Slavonic and East European Review, Cilt 13, Sayı 37, s. 98-118.
ÇUBRİLOVİÇ Vasa (1958) Istorija političke Misli u Srbiji XIX Veka [19. Yüzyılda Sırbistanda Siyasi Düşüncenin Tarihi], Belgrad, Prosveta.
DOSTYAN Irina S. (1966) K Voprosu ob anglo-russkom Soperničestve v Serbskom Knjažestve v 30-e Gody XIX v, [19. Yüzyılın 30lu Yıllarında Sırp Knezliğinde İngiliz-Rus Rekabeti Üzerine] Sovetskoe slavjanovedenie, Sayı 6, s. 17-30.
DOSTYAN Irina S. (1990) Serbskoe Knyažestvo [Sırp Knezliği], Medjunarodnie Otnoşeniya na Balkanah 1830-1856 [Balkanlarda Uluslararası İlişkiler 1830-1856] içinde Ed. V. N. Vinogradov, Moskova, Nauka, s. 132-147.
EVANS Ifor L. (1924) The Agrarian Revolution in Roumania, Cambridge University Press, Cambridge.
GAVRILOVIÇ Mihail (1912) Knez Milo Obrenović, III, Davidović, Belgrad.
GAVRILOVIĆ Michael (1922) The Early Diplomatic Relations of Great Britain and Serbia I, The Slavonic Review, Cilt 1, Sayı 1, s. 86-109.
GAVRILOVIĆ Michael (1922) The Early Diplomatic Relations of Great Britain and Serbia II, The Slavonic Review, Cilt 1, Sayı 2, s. 333-351.
GAVRILOVIĆ Michael (1923) The Early Diplomatic Relations of Great Britain and Serbia III, The Slavonic Review, Cilt 1, Sayı 3, s. 552-560.
GOPÇEVİÇ Spiridion (1916) Russland und Serbien 1804-1915 nach Urkunden der Geheimarchive von Petersburg und Paris und des Wiener Archivs, Hugo Schmidt Verlag, Münih.
JELAVICH Barbara (2004) Russia and the Formation of the Romanian National State, 1821- 1878, Cambridge University Press.
JELAVICH Barbara (2004) Russia's Balkan Entanglements, 1806-1914, Cambridge University Press.
KUNIBERT Bartolomeo (1988) (Fransızca ilk baskı 1855: Essai historique sur les révolutions et l'indépendance de la Serbie depuis 1804 jusgu'a 1850, Sırpça tercüme 1901) Srpski Ustanak i Prva Vladavina Miloa Obrenovića (1804-1850), Cilt I-II, Çev. M. Vestiç, Prosveta, Belgrad.
LOPİÇİÇ Corce (2007) Pregled konzularnih Odnosa Srbije 1804-1918 [Sırbistanın Konsolosluk İlişkilerine Bakış 1804-1918], Branič, Cilt 119, Sayı 1-2, s. 183-202.
LYUŞİÇ Radoş (1986) Kneževina Srbija (1830-1839)[Sırp Knezliği (1830-1839)], SANU, Belgrad.
MEHMED SÜREYYA (1996) Sicill-i Osmanî, Cilt IV, Haz, N. Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran. S. A. Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
MIJATOVICS Elodie L. (1872) The History of Modern Serbia, Londra.
ÖZKAN Ayşe (2011) Miloştan Milana Sırp Bağımsızlığı (1830-1878), IQ Kültür Sanat, İstanbul.
PAVLOWITCH Stevan K. (1959) British Diplomacy and the Serbian Constitution of 1838, The Slavonic and East European Review, Cilt 38, Sayı 90, s. 146-165.
POPOV Nil (1870) Srbija i Rusija [Sırbistan ve Rusya], Cilt I, Državna tamparija, Belgrad.
PRODANOVİÇ Yasa (1930) Ustavni Razvitak i ustavne Borbe u Srbiju [Sırbistanda Anayasal Gelişme ve Anayasa Mücadeleleri], Geca Kon, Belgrad.
PRODANOVİÇ Yasa (1947) Istorija političkih Stranka i Struja u Srbiji [Sırbistanda Siyasi Partiler ve Akımların Tarihi], Prosveta, Belgrad.
RADOYÇEVİÇ Miodrag (2010) Ustav kneževine Srbiјe od 1838. Godine (Turski Ustav) [1838 Sırp Knezliği Anayasası (Türk Anayasası)], Politička Revija, Cilt 24, Sayı 2 , s. 411-426
RANKE Leopold von (1853) The History of Servia and Servian Revolution with a Sketch of the Insurrection in Bosnia, Çev. A. Kerr, Henry G. Bohn, Londra.
RODKEY Frederick S. (1935) Conversations on Anglo-Russian Relations in 1838, The English Historical Review, Cilt 50, Sayı 197, s. 120-123.
STOYANÇEVİÇ Vladimir (1966) Milo Obrenović i Njegovo Doba [Miloş Obrenoviç ve Zamanı], Prosveta, Belgrad.
TKALAC, E. Imbro von (1858) Staatsrecht des Fürstenthums Serbien, Breitkopf und Haertel, Leipzig.
YAKŞİÇ Grugur -Dragoslav Stranyakoviç (1935) Srbija od 1813 do 1858 Godine [1813ten 1858e Sırbistan], Geca Kon, Belgrad.
YANKOVİÇ Dragoslav (1951) O političkim Strankama u Srbiji XIX Veka [19. Yüzyılda Sırbistanda Siyasi Partiler Üzerine], Prosveta, Belgrad.
YANKOVİÇ Dragoslav (1960) Istorija Države i Prava Srbije XIX Veka [19. Yüzyıl Sırbistanda Devlet ve Hukuk Tarihi], Naučna Knjiga, Belgrad.
YOVANOVİÇ Slobodan (1908) Nae ustavno Pitanje u XIX Veku [19. Yüzyılda Anayasa Meselemiz] Političke i pravne Rasprave[Siyaset ve Hukuk Tartışmaları]içinde, Belgrad, Geca Kon, s. 1-69.