Hayri ÇAPRAZ, Celal ERDÖNMEZ, Bilal GÜNEŞ

Kıbrıs Türk Eğitimine İngiliz Müdahalesi (1920-1935)

Bu çalışma, Kıbrıs Türk Toplumu’nun 1920-1935 yılları arasında Eğitim-Öğretimidaresinde geçirdiği değişiklikleri içermektedir. Bu değişiklikler Britanyaimparatorluğunun Kıbrıs’ta kurduğu Sömürge Hükümeti tarafından gerçekleştirildi.Hükümet 1920, 1929 ve 1933 yıllarında Eğitim-Öğretim alanında çıkardığı yasalarla,Britanya İmparatorluk politikasına uygun bir toplum yapısı oluşturmaya çalıştı. Bubağlamda bazı Kıbrıs Türk toplumu temsilcilerinin eğitim kurum ve kurullarındantasfiyesi gerçekleştirildi. Okullarda İngilizce eğitimi yaygınlaştırıldı. Britanyaİmparatorluğu’na ait görseller, marşlar, kutlamalar ve posterlerin dışında hiçbir millîöğenin temsiline müsaade edilmedi. Tarih ve coğrafya gibi derslerin eğitimprogramlarında değişiklikler yapılarak Türkiye merkezli tarih algısı değiştirilmeye çalışıldı.Diğer yandan Rumlar 1931 yılında Enosis hedefleri doğrultusunda isyan başlattılar. Rumtarafının politik hedefleri ve isyanı Britanya’nın Sömürge Hükümeti’nin yasa temellifaaliyetlerini meşrulaştırması için zemin oluşturdu. Kıbrıslı Türkler, herhangi bir şekildeisyana dahil olmadılar. Ancak isyan sonrası eğitim alanında alınan hükümettedbirlerinden en fazla etkilenen toplum oldular. İsyanın bastırılmasından sonrahükümet adım adım ilerleyerek nüfuzunu tesis etti. Türkiye’nin etkisini kıracakdüzenlemeler yaptı. Türkiye ve Kıbrıslı Türklerin arasındaki bağı koparmayı hedefleyenuygulamalar gerçekleştirdi. Türkiye’den kitap ve öğretmen getirilmesi yasakladı. KıbrısTürk Lisesi ve Viktorya İslam İnas Sanayi Mektebinin idaresi İngiliz müdürlere verdi.Sonuç olarak, 1930’lu yıllara gelindiğinde, Britanya idealleri ve değerlerinin eğitimdekietkisi arttırılarak, Kıbrıs Türk Eğitiminde Britanya’ya ilgi duyacak emperyal vatandaşkimliği oluşturma amaçlı temeller atıldı.Sonuç olarak Viktorya Kız Okulu Kıbrıs Türk kadınına tüm imkânsızlıklara karşınverdiği eğitim ile adanın geleceğinde kadınların da yer almasını sağlamıştır.

British Intervention in the Turkish Cypriot Education (1920-1935)

This study analyzes the changes in the education administration the Turkish Cypriot community went through between 1920 and 1935. These changes were introduced by the Colonial Government in Cyprus established by the British Empire. The Colonial Government strove to create a social structure compatible with the policies of the British Empire through the education acts enacted in 1920, 1929 and 1933, respectively. In this regard, some Turkish Cypriot community representatives were discharged from the committees and institutions of education. English teaching in the schools was generalised. Except for visuals, chants, celebrations and posters symbolising the British Empire, no item evoking the national identity was allowed to be displayed in the schools. The curricula of courses such as history and geography were modified by the Colonial Government with the aim of shifting the focus away from Turkey-centered history perception. On the other hand, the Greek Cypriots revolted against the Colonial Government in 1931 in line with Enosis targets. The political goals and riot of the Greek Cypriots paved the ground for the Colonial Government to legitimize its practices based on the legislation. The Turkish Cypriots had no involvement whatsoever in the riot. However, they were the mostly affected community by the measures imposed by the Government in the field of education after the riot. Subsequent to suppression of the riot, the Colonial Government established its dominance on education step by step. Some legislation was enacted to negate the Turkey’s influence across the island. Some practices were put into force to break off the tie between Turkey and the Turkish Cypriots. In this context, Turkish Cypriots’ practice of bringing teachers and textbooks from Turkey was prohibited by the Colonial Government. The administration of Turkish Cypriot High School and Victoria Girls’ School was handed over to the British managers. As a result, in 1930’s, the foundations of creating imperial citizen identity interested in Great Britain were laid by the Colonial Government in Turkish Cypriot education by intensifying the effect of British ideals and values on education. Consequently, the Victoria Girls’ School ensured involvement of women in the future of the island, with the education delivered to the Turkish Cypriot women despite all impossibilities.

PDF

___

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi
The Elementary Education (Otherthan Greek Christian ) Law, 1920.
The Elementary Education Law 1929.
The Elementary Education Law 1933.
The Secondary Education Law 1935.
The National Archieves (United Kingdom)
CO 67 232/1 Legislationto Bring Elementary School Teachers Under Direct
Control of Government.
CO 67 233/13 Memorandum on CyprusAffairs School Teachers, Co-operative
Credit Societies, Agricultural Bank.
CO 67 240/11 Serious Unrestand Anti-Government Disturbances.
CO 67 259/13 Teaching of English in Elementary Schools.
FCO 141 25/19, Education in Cyprus Report by Mayhew.
CO 67 271/8, History of Cyprus.
CO 67 258/6, Portraits of theKingand Queen in Cyprus Schools.
FCO 141 24/69,Secondary Education in Cyprus.
CO 67 246/13, Secondary Schools.
CO 67 240/11, Serious Unrestand Anti Government Disturbances.
CO 67 255/8, Secondary Educationand Vacancy for Inspection of the Schools.
CO 67 249/14, Secondary Educationand Inspector of the Schools.
FCO 141 25/19, Administrative Secretary’s Office Cyprus.
FCO 141/2472, Administrative Secretary’s Office Cyprus.
FCO 141 24/69, Secondary Education in Cyprus.
The Cyprus Gazette 1935, No: 1027.
The Cyprus Gazette, Number 2181, Monday 30th November 1931.
The Cyprus Gazette (Extraordinary) No: 406, 29 May 1933.
Söz, 20/9/1921-4/10/1921.
ADIYEKE A. Nükhet – ADIYEKE Nuri (2000) Kıbrıs Sorununun Anlaşılmasında Tarihsel Bir Örnek Olarak Girit’in Yunanistan’a Katılması, YÖK Stratejik Araştırmalar ve Etütler Millî Komitesi, Ankara.
AKGÜN Sibel (2017) Kıbrıslı Müslüman Türklerin Siyasi ve Toplumsal Gruplaşma Örneği Olarak Kadıcılar- Müftücüler / Müftücüler-Evkafçılar ( 1878- 1914 ), İnsan ve Toplum Bilimleri Aştırmaları Dergisi. ss: 1150 - 1171.
ALTAN Mustafa Haşim (1997) Atatürk Devrimlerinin Kıbrıs Türk Toplumuna Yansıması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ATEŞİN Hüseyin Mehmet (1996) Kıbrıs’ta İslâmi Kimlik Dâvâsı, Marifet Yayınları, İstanbul.
BECKINGHAM Charles Fraser (1957) Islamand Turkish Nationalism in Cyprus, Die WeltdesIslams, New Series, 1957, Vol. 5, Issue 1/ 2, pp: 65 - 83.
BECKINGHAM Charles Fraser (1956) The Cypriot Turks, Journal of the Royal Central Asian Society, Vol. 43, Iss. 2, pp: 126-130.
BEHÇET Hasan (1969) Kıbrıs Türk Maarif Tarihi, Lefkoşa.
ÇAKMAK Zafer (2009) Kıbrıs’ta İsyan Kıbrıs Rumlarının 1931 Enosis İsyanı ve Kıbrıs Türklerine Etkisi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
ÇOMUNOĞLU Nazan (2002) Kıbrıs’ta İngiliz Yönetimi Dönemi (1878-1960)’nde Uygulanan Eğitim Sistemi ve Günümüz Türk Eğitim Sistemi Üzerindeki İzleri, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
DEDEÇAY Servet Sami (1985) Victoria İslam İnas Sanayi Mektebi ve Kıbrıslı Türk Kadınının Hakları(1902-1985), Kıbrıs Postası Basımevi, Magosa.
ERDOĞRU Mehmet Akif (2013) Kıbrıs Türkleri ile İlgili Türkçe Bir Rapor, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2013-1 (Ocak-Haziran) (Kıbrıs Özel SayısıI), pp: 5-13.
FERİDUN Hüsnü (1969) Kıbrıs Türk Eğitiminin Tarihçesi (1571–1974), Devlet Basımevi, Lefkoşa.
GÜREL Şükrü Sina (1984) Kıbrıs Tarihi (1878-1960) Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika, Kaynak Yayınları, Ankara.
NESİM Ali (1987) Batmayan Eğitim Güneşlerimiz,, KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa.
NEWMAN Philip (1940) A Short History of Cyprus: with Special Reference to Those Events in the History of the Surrounding Civilizations Which Have Left Their Mark Upon the Island, London.
NURULLAH Syed (1951) History of Education in India, Macmillan&Co. Limited, London.
OLGUN Aydın (1991) Kıbrıs Gerçeği 1931-1990, Demircioğlu Matbaacılık, Ankara.
ÖZKUL A. E.- YURDAGÜL A.- ÜLVAY G. F. (2018) Viktorya İslâm İnas Sanayi Mektebi ve Kıbrıs Türk Kadınının Yaşamındaki Rolü, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl. 14, Sayı 27 (Bahar 2018), s. 71 - 96.
ÖZMATYATLI İçim Özenli (2011) British Colonial Influence on Turkish and Greek Cypriot Education (18781960); Curriculum and Identity, Near East University Departments Of Education And History, Nicosia, 2011.
ÜNLÜ Cemalettin (1981) Kıbrıs’ta Basın Olayı (1878-1981), Basın Yayın Genel Müdürlüğü, Ankara.
SAMANİ Meltem Onurkan (2007) Kıbrıs'ta Bir Sömürge Kurumu: Kavanin Meclisi (1882-1931), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara.
SONYEL Salahi R (1987) Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I Mondros Bırakışmasından Büyük Millet Meclisinin Açılışına Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
SOUTER David (1984) An Island Apart: A Review of theCyprus Problem, Third World Quarterly, Vol. 6, No. 3, pp. 657 – 674.
STORRS Ronald (1937)The Memories of Sir Ronald Storrs, G. P. Putnam’s Sons, New York.
TÖRE Elmaziye (2004) Sosyo-Kültürel Yapının Taşıyıcısı Olarak Eğitim İngiliz Döneminde Kıbrıs Türk Eğitim Kurumu (1878-1960), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Yapı-Sosyal Değişme Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
WEIR Walter Wallece (1952) Education in Cyprus Some Theories and Practices in Education in The Island of Cyprus Since 1878, American Academy, Larnaca.
WOOLLEY Charles (1954) Background to Cyprus, World Affairs, 1954, Vol. 117, No. 4, pp. 102 - 103.
İnternet http://cyprusscene.com/2014/05/10/41786/