Sinoptik Problem, XVIII. yüzyıldan bu yana bilim insanlarının çözmeye çalıştıkları bir sorun ve entelektüel bir tartışmadır. Bu tartışma, Kilise’nin geleneksel İncillerinden ilk üçünü, yani Sinoptik İnciller tabir edilen Matta, Markos ve Luka’yı bahis konusu etmesi dolayısıyla dinsel bir arka plan barındırmaktadır. Tartışma, en temel bağlamda, içerik, dil ve düzen bakımlarından büyük oranda benzeşen, ama bazen de farklı noktalar barındıran söz konusu bu İnciller arasında ne gibi ilişkiler bulunduğu ya da kurulabileceği noktasında yoğunlaşmaktadır. Tartışmanın teorisi, Yuhanna İncili’ni Sinoptik İncillerden ayırmakta ve onu İsa’nın tarihi için temel bir kaynak olarak görmemektedir. Tartışmanın yöntemi, Sinoptik İncil metinlerinin kuşbakışı olarak birlikte görülmek suretiyle ve karşılaştırmalı şekilde okunması esasına dayanmaktadır. Tartışmanın amacı, Sinoptik İnciller arasındaki muhtemel ilişkiler ağını bunların kaynakları üzerinden çözümlemek suretiyle İsa ve Hıristiyanlığın doğuşu konularında özgün tarihsel bilgilere ulaşmaktır. Sinoptik Problem’in çözümüne yönelik birçok hipotez ileri sürülmektedir. Ancak Problem kapsamındaki bütün modern çalışmalar Batılı araştırmacılar tarafından yapılmaktadır. Bir başka deyişle, Sinoptik Problem Türk akademisine yabancı bir konudur. Bu yüzden de burada, giriş mahiyetinde bir değerlendirme üzerinden, Sinoptik Problem’in varlığına ve çerçevesine Türk akademisinin dikkatini çekmek amaçlanmaktadır. Ayrıca bu bağlamda ulaşılabilecek bazı sonuçlar redaksiyon kritiği yönteminden yardım alınmak suretiyle örneklendirilecektir.  Özet: Geleneksel dört İncil Antikçağ’dan bu yana tartışılan metinlerdir. Bu tartışmaların birçok boyutu olmuştur, ama İncillerin çelişkili bilgiler içerip içermedikleri konusu da ön planda yer almıştır. Celsus ya da Porphyrios gibi pagan yazarlar, İncillere bu bakımdan birçok eleştiri yöneltmişlerdir. İncillerin henüz kanon niteliği taşımadığı II. yüzyılda, Markion veya Tatianus gibi Hıristiyan yazarlar ise İncillerin Yahudi kutsal yazılarıyla uyumsuz oldukları veya kendi aralarında çelişkiler barındırdıkları gibi düşüncelerden hareketle birtakım tasarruflarda bulunmuşlardır. Markion, kendi Yeni Ahit kanonuna Luka İncili ile yakın ilişkisi bulunan tek bir İncil dâhil etmiştir. Tatianus, dört İncilin karma bir varyantını hazırlayarak kullanıma sunmuştur. İncillerin çelişkileri meselesi, bir sonraki aşamada Origenes veya Augustinus gibi Hıristiyan yazarlarca da açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak dört İncilin artık daha fazla sivrildiği veya kanon olarak kabul edildiği bu yeni dönemde, Hıristiyan yazarların yaklaşımları daha farkı bağlamlar barındırmaya başlamıştır. Origenes, İskenderiye’de Philo’dan beri bilinen alegorik yorumlama önerisiyle, çelişki yansıtan metinleri problemin kaynağı olmaktan kurtarmak ve problemi, çelişkili metnin ya da metinde geçen rivayetin alegorik gizemini kavrayamayan insan zihnine atfetmek istemiştir. Augustinus, İncillerin inançlı bir kalp gözüyle okunması önerisiyle benzer bir yaklaşımı göstermiştir. Ona göre, İncil yazarlarının Mesih’i başka yönlerden tasvir etmeleri nedeniyle İncillerin farklı karakterler yansıtmaları doğaldır. Bu metinlerdeki aşkın anlamın kavranabilmesi için ruhsal bir anlayış çerçevesinde okunmaları gerekmektedir. Sonuçta bütün bu Hıristiyan yazarlar hem pagan yazarların İnciller hakkındaki eleştirilerini yanıtlama, hem de Hıristiyan zihinlerde mevcut şüpheleri giderme amacı taşımışlardır. Origenes, İnciller hakkında süregiden tartışmaları mantıksal ve sistematik bir usulle çözümleme çabası harcayan ilk Hıristiyan düşünürdür. Augustinus ise Sinoptik Problem’in başlangıç noktasıdır. Zira İncil metinleri arasındaki bağlantılar veya bunların birbirlerini kaynak olarak kullanmış olabilecekleri fikri, ilk defa Augustinus tarafından dile getirilmiştir. Ancak modern anlamıyla Sinoptik Problem, bugünkü şekliyle Reimarus (1684-1768), Lessing (1729-1781), Griesbach (1745-1812) ve Eichhorn (1752-1827) gibi Aydınlanma düşünürlerinin açtıkları yolu izleyen entelektüeller tarafından; XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bilimsel bir disipline dönüştürülmüştür.  Çünkü artık modern araştırmacılar, Kilise ideolojilerine bağlı eski yazarlardan farklı olarak, İnciller hakkında ileri sürülen geleneksel inançları yıkmaya başlamışlardır. Böylece antik Hıristiyan düşünürlerin çok mesai harcadıkları bir mesele; İncillerin birbirleriyle uyumsuz kronolojilerini uyuşturma çabası artık bir kenara bırakılmıştır. İnciller arasında doğrudan değil de dolaylı şekilde ilişki kurulabilecek yerlerde, bu İncillerin müşterek hipotetik kaynaklarını ara(ştır)ma düşüncesi öne çıkmıştır. İncillerin tarihsel bir şahsiyet olarak İsa’yla doğrudan bağlantılı kitaplar oldukları iddiası yavaş yavaş tarihe karışmıştır. Sinoptik Problem’in esası Sinoptik İncillerin karşılaştırmalı okunmasıdır. Modern anlamıyla bu karşılaştırma ve bunun yorumlanması ilk defa olarak Griesbach (1745-1812) tarafından yapılmıştır. Griesbach, Matta, Markos ve Luka İncillerini kelimenin modern anlamını yansıtacak şekilde karşılaştırmalı olarak; yani synopsis oluşturacak tarzda ilk defa olarak analiz eden araştırmacıdır. Onun bu karşılaştırması, söz konusu İncillerin birçok pasajını veya anlatısını yan yana yerleştirerek okuma esasına dayanmaktadır. Sinoptik Problem’in çözümü konusunda birçok hipotez ileri sürülmüştür. Markos İncili’nin Önceliği teorisine dayanan İki Kaynak Hipotezi, Dört Kaynak Hipotezi veya Farrer Teorisi gibi görüşler araştırmacılar arasında açık ara popüler olanlardır. Buna göre, Matta ve Luka’yı kaleme alan yazarlar, ilk İncil olan Markos’un metnini birbirlerinden bağımsız şekilde kaynak olarak kullanmışlardır. Ayrıca İki Kaynak ve Dört Kaynak Hipotezlerine göre, Matta ile Luka’nın yazarları Markos’a ilaveten bugün Almanca Quellen (kaynak) kelimesinden hareketle Q şeklinde tanımlanan kayıp bir başka belgeyi de müşterek şekilde kaynak olarak kullanmışlardır. Böylece Matta ile Luka İncillerinin arkasında Markos İncili ile Q belgesi bulunduğu düşünülmektedir. İncil yazarlarının sözlü ve yazılı kaynaklar kullanarak ve bu kaynakları yeniden şekillendirerek kendi metinlerini oluşturdukları bilinmektedir. Bu süreci inceleyen bilimsel yöntemlerden birisi olarak redaksiyon kritiği, İncil yazarlarının bugün elde bulunan yazılı bilgi kaynaklarını düzenlemek, yeniden biçime sokmak ve elden geçirmek suretiyle, eski edebi çalışmaları nasıl şekillendirdikleri konusunu araştırmaktadır. Metodun arkasında yatan teori şudur: Bir yazarın kullandığı kaynak bilinmekteyse ve o kaynak bugün elde ise, söz konusu yazarın bu kaynağı ne şekilde kullandığı sorusunun yanıtı, onun birçok eğilimi ya da ideolojisi hakkında önemli ipuçları sunacaktır. Bu doğrultuda Markos İncili’nin önceliği teorisinin redaksiyon kritiği metoduyla bir arada işlevsel kılınması, hem İsa ve Hıristiyanlığın doğuşu konularında önemli neticelere ulaşmaya, hem de Matta ve Luka İncillerini kaleme alan meçhul yazarların teolojik ve ideolojik tabanlı düşünce yapıları hakkında fikir edinmeye olanak tanımaktadır. Zira öncelikle, Matta’nın ve Luka’nın yazarları Markos’u kaynak olarak kullanmışlardır. İkinci olarak, söz konusu üç metin de bugün eldedir. Ve nihayet, Markos’un metnini, cümlelerini veya ifadelerini nasıl ve ne yönde şekillendirdikleri, Matta ile Luka’yı kaleme alan yazarların düşünce yapıları hakkında çok şey söylemektedir. Bu yöndeki analizler, bu yazarların Markos metnine bazen interpolasyon hüviyeti taşıyan eklemeler yaptıklarını, bazen bu metindeki bazı ifadeleri sansürlemek istediklerini, bazen Markos’taki bazı ifadeleri açmaya veya açıklamaya yahut örneklendirmeye çalıştıklarını, diğer bazı zamanlarda ise Markos metnindeki açık anlamı bulanıklaştırmaya çabaladıklarını gün yüzüne çıkarmaktadır. Matta ve Luka’yı kaleme alan yazarların bu faaliyetleri sebepsiz değildir. Onlar, Markos metnini kendi teolojik düşünceleriyle uyumlu olacak şekilde redakte etmeyi dilemişlerdir. Onlar, örneğin Markos metninde İsa’nın gücünün bir sınırı olduğunu yansıtan pasajlara karşıt bir düşüncenin taraftarlarıdır. Zira Markos’un bu yöndeki bazı pasajlarını İsa’nın gücünün sınırı olmadığı intibaını yansıtacak biçimde değiştirmişlerdir. Bu ise Matta ve Luka’yı yazanların İsa’yı beşer üstü bir varlık gibi gösterebilmek için kaynaklarını yeniden düzenlediklerini kanıtlamaktadır. Bu yazarlar, örneğin, Markos metninde İsa’nın İsrail Tanrı’sına “kulluk” ve “tabiiyet” beyan ettiği satırlara, kendi şahsiyetini Tanrı karşısında düşük bir kristolojik bağlamda sunduğu pasajlara, karşıt düşünceler benimsemişlerdir. Çünkü Markos metninde yer alan ve durumun böyle olduğunu gösteren ifadelere ve pasajlara müdahale etmişlerdir. Bu sayede anlamları ve bağlamları değiştirmeye çalışmışlardır. Böylece, okuyucularına, Tanrı karşısında “kul” olan bir İsa değil, fakat daha yüksek kristolojik bağlam taşıyan bir İsa sunmak istemişlerdir. Nihayet bütün bu araştırmalar, İncil metinlerinin tarihsel açıdan hangi ölçüde güvenilir bilgiler verdikleri konusunda önemli sonuçlara ulaşmaya da olanak yaratmaktadır.

The Synoptic Problem is a puzzle that scholars have desired to solve since the 18th century. The discussion has a religious background, because it is about the first three canonical Gospels of the Church, namely Matthew, Mark and Luke, which came to be called the Synoptic Gospels. The discussion, in the most basic context, concentrates on the point that there is a possible relationship or connection between the Synoptic Gospels and that each one is substantially similar to another but at the same time includes different aspects. This theoretical discussion separates the Gospel of John from the Synoptic Gospels and does not see it as a main source for the history of Jesus. The method of discussion is based on the reading of the Synoptic Gospels from a birds-eye-view, as seen together, and as comparatively in relation to each other. The aim of the discussion is to reach accurate historical information about Jesus and the birth of Christianity by analyzing the possible relationship between the Synoptic Gospels through their sources. Several hypotheses have been proposed for the solution of the Synoptic Problem. However, all the modern studies in the context of the problem are carried out by Western scholars. In other words, Synoptic Problem is a relatively unknown subject in the Turkish academic circles. So in this paper the aim is to draw the attention of the Turkish academy to the substance and framework of the Synoptic Problem through an introductory survey. In addition, some results that can be reached in this context will be exemplified by getting help from the redaction criticism. Summary: The Synoptic Problem is a puzzle that scholars have been trying to solve since the 18th century. The discussion has a religious background, for it is about the first three canonical Gospels of the Church (namely Matthew, Mark, and Luke, which are called the Synoptic Gospels). The discussion, in the most basic context, concentrates on a possible relationship or connection between the Synoptic Gospels and that each one is substantially similar to another one, but at the same time including different aspects. This theoretical discussion separates the Gospel of John from the Synoptic Gospels, and does not see it as a main source for the history of Jesus. The method of this discussion is based on the broad reading of the Synoptic Gospels as well as a comparison in relation to each other. The aim of the discussion is to reach accurate historical information about Jesus and the birth of Christianity by analyzing the possible relationship between the Synoptic Gospels through their sources.The traditional four Gospels have been debated since ancient times. There have been many dimensions of these discussions. However, whether the Gospels contain contradictory information or not has always been at the forefront. Pagan writers, such as Celsus or Porphyry, criticized the Gospels in this respect. Christian writers, such as Marcion or Tatian who lived in the second century when the Gospels were not seen as canon yet, raised some suggestions based on the doubts that the Gospels were incompatible with the Jewish scriptures and contained contradictions among themselves. Marcion included a single Gospel that was close to the Gospel of Luke in his New Testament canon. Tatian made a mixed version of the four Gospels. In the next stage, the contradictions in the Gospels were explained by the Christian writers, such as Origenes or Augustine. However, the four Gospels were more prominent in this new era and they were regarded as canons by the Church. Therefore, the Christian writers’  approach to the Gospels also began to change. Origen emphasized allegorical interpretation which had been known since the Jewish philosopher Philo (d. 50) in Alexandria. Thus, he wanted to protect the contradictory texts from being seen as the source of the problem. He argued that the problem was the human mind that could not grasp the allegorical mystery of the text or the narrative in the text. Augustine had a similar approach with the suggestion that the Gospels should be read by a faithful heart. According to Augustine, it is natural that the Gospels reflect different characters because the Gospel writers describe Christ differently. In order to be able to comprehend the divine meaning in these texts, the Gospels must be read in a spiritual mood. After all, all these Christian writers aimed to respond to the criticism by the pagan writers regarding the Gospels, as well as the current suspicions in the minds of Christians.Origen was the first Christian thinker to devote an effort to solve the debates on the Gospels in a logical and systematic way. As for Augustine, he was the starting point of the Synoptic Problem since Augustine was the first to mention the links between the Gospels texts, namely the idea that the authors of the Gospels may have used each other as sources. However, in the modern sense, the Synoptic Problem has been transformed into an academic discipline by the intellectuals who followed the path of Enlightenment thinkers, such as Reimarus (1684-1768), Lessing (1729-1781), Griesbach (1745-1812), and Eichhorn (1752-1827). Because modern researchers differ from old writers based on Church ideologies, they began to demolish traditional beliefs about the Gospels. Thus, the effort to harmonize incompatible narratives in the Gospels is left aside. Indeed, the ancient writers put a lot of effort into it. Now, in the places where indirect relations can be established between the Gospels, the idea of finding the common hypothetical sources of these Gospels is prominent. The claim that the Gospels were directly connected to Jesus as a historical figure has been gradually faded away. The basis of the Synoptic Problem is the comparative reading of the Synoptic Gospels. In the modern sense, this comparison and its interpretation was made by J. J. Griesbach (1745-1812) for the first time. Griesbach was the first scholar to compare Matthew, Mark, and Luke in a way to create a synopsis. His comparison is based on a reading done by placing several passages or narratives from the Gospels side by side.Many hypotheses have been put forward for the solution of the Synoptic Problem. Two-Source Hypotheses, Four-Source Hypotheses, and Farrer Theory are the most popular ones among researchers. These views are based on Marcan Priority. In this context, independently from each other, Matthew and Luke used Mark’s text as their sources. Also, according to the Two-Sources and Four-Source Hypotheses, the authors of Matthew and Luke used another written document as their sources. This document is named the “Q” which derives from the German word “Quellen.” In this way, it is assumed that the Q-document and the Gospel of Mark are the sources of the Gospels of Matthew and Luke.The writers of the Gospels wrote their own texts by using written and oral sources. One of the scholarly methods is the redaction criticism that explores how the Gospel writers shaped the old literary documents by arranging, re-shaping, and revising them. This theory looks at whether the source used by an author is known and available today in order to understand whether how the author used his sources would provide important clues about his tendencies or ideologies. In this regard, the theory of the Marcan priority can be rendered functional along with the redaction criticism. In doing so, it is possible to reach important conclusions about Jesus and the birth of Christianity, as well as the theological and ideological ideas of the unknown authors of the Gospels of Matthew and Luke. First of all, the authors of Matthew and Luke used Mark’s text as their sources. Secondly, we have these three Gospels today. And finally, the ways in which the writers of Matthew and Luke shaped the text, phrases, or expressions of Mark reveal important results about their thoughts. The analysis shows that the authors of Matthew and Luke sometimes made additons that could be called interpolation to Mark’s text; sometimes they wanted to censor some statements in Mark; sometimes they tried to explain or clarify some statements in the Mark, or sometimes they tried to blur clear expressions and expositions in Mark's text. These authors did not do such things without a reason. They wanted to reshape Mark’s text in accordance with their theological understanding of Jesus as Christ. In this context, according to some expressions in Mark, Jesus' power had a limit. The authors of Matthew and Luke did not find these statements appropriate, because they changed Mark’s some statements to create an impression that Jesus’ power was not limited. This proves that the authors of Matthew and Luke re-arranged their resources to present Jesus as a superhuman being. Similarly, in Mark, there are lines in which Jesus declares his loyalty and servitude to the God of Israel. In such passages, he presented his personality in a low Christology context against God. However, the authors of Matthew and Luke were disturbed by such statements, because they intervened in these statements in Mark. They wanted to change some of the meanings and contexts in Mark’s text through such interventions and presented Jesus as Christ in a high Christological context to their readers. In the end, all these researches also responded to the question of to what extent the Gospels provide reliable information on a historical basis.