Hatîb el-Bağdâdî’nin el-Fasl li’l-Vasli’l-Müdrec fi’n-Nakl’i Bağlamında Müdrec Hadisler ve Değeri

İslam’ın ikinci kaynağı Sünnet’in yazılı vesikaları olan hadislerin sıhhatinin tesbiti son derece önemlidir. Hadis Usûlü alimleri sıhhat açısından hadisleri Sahih, Hasen ve Zayıf diye kategorilere ayırmışlardır. Bir hadisin isnadına, metnine ya da hem isnad hem de metnine râvisî tarafından yapılan ilaveye idrâc ve bu şekilde rivayet edilen hadislere de müdrec hadis adı verilmekte-dir. Âlimler tarafından zayıf hadisler içerisinde ele alınan müdrec hadisin bi-linmesi, nerede ve nasıl bir idrâcın olduğunun tespit edilmesi, hadis ilmi açı-sından oldukça önemlidir. Çünkü râvilerin sözüyle Hz. Peygamber'in sözünün birbirinden ayırt edilmesi gerekmektedir. Nitekim bazen hadiste geçen râvîye ait bir söz, Hz. Peygamber’e ait zannedilmiş ve buna göre farkında olunma-dan hadisten, râvînin sözüyle hüküm çıkarılmıştır. Bunun sonucunda da bazı müdrec hadisler, fıkhî ve itikâdî konularda önemli problemlere yol açmıştır. Dikkat edilmesi gereken nokta da detaylı bir araştırma yapmadan bir hadiste idrâcın meydana gelip gelmediğini anlayabilmenin oldukça güç olduğudur. Bu açıdan müdrec konusu, isnâd ve metin tenkidi ile yakından ilgilidir. Bu çalış-mamızda müdrec hadis hususunda karşımıza çıkan ilk müstakil eser olan Hatîb el- Bağdâdî’nin, “el-Faslu li’l- Vasli’l- Müdrec fi’n-Nakl” isimli eseri bağ-lamında konuyu incelemeye çalıştık. Çalışmamızda idrâc ve müdrec hadisin tanımı, idrâcın sebepleri, çeşitleri, tesbit yöntemi, hükmü ve değeri hakkında bilgiler verilip, örnekler sunulmuştur.

Mudraj Hadiths and Their Value in the Context of al-Hatib al-Bagdadi's al-Fasl li'l-Vasli'l-Mudraj fi'n-Nakl

It is very important to determine the truth of the ha-diths which are the written documents of Sunnah, the second source of Islam. The Methodology of Hadith scholars distingu-ished the hadiths as Sahih, Hasan and Da’if from categories in terms of truth. The addendum to a hadith made by rawi, its is-nad, text, or both isnad and text is called idraj, and the hadith narrated in this way is also called mudraj hadith. It is very im-portant in terms of Hadiths to know the mudraj hadith which scholars deal with in da’if hadith, to be determined where and how idraj takes place. Because the words of the rawi and the word of the Prophet must be distinguished from each other. As a matter of fact, sometimes a saying belonging to the nar-rator was supposed to belong to the Prophet, and accordingly it was made a ruling with rawi’s word from hadith without be-ing aware of it. As a result, some of the mudraj hadiths have led to major problems in the fields of Islamic law and i’tiqad. It should be noted that it is very difficult to understand whether or not idraj takes place in a hadith without conducting a detai-led research. In this respect, mudraj hadith is closely related to isnad and text criticism. In this our work, we tried to investi-gate the subject in the context of “al-Faslu li'l-Vasli'l-Mudraj fi'n-Nakl”, written by al-Hatîb al-Bagdâdî, the first independent work that we encountered about the mudraj hadith. In our work, we will give information about the definition of idraj and mudraj hadith, reasons of idraj, its types, determination met-hod, judgment and value and examples will be presented.

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi’ es-San’ânî el-Himyerî, el-Musannef, I-XI, thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî, 2. Baskı, el-Mekteü’l-İslamî, Beyrut 1403/1983.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî, el-Müsned, I-VI, Müessesetü Kurtuba, Kahire ty.
Arsel, İlhan, Şeriat ve Kadın, Tümda Dağıtım, İstanbul 1990.
Ateş, Ali Osman, Kur'ân ve Hadislere Göre Şeytan, Beyan Yay. İstanbul 1996.
Babanzâde Ahmed Naim Bey, Hadis Usulü ve Istılahları, yay. haz. Hasan Karayiğit, Düşün Yayınları İstanbul 2010.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Faslü li’l-Vasli’l-Müdrec fi’n-Nakl, tahk. Abdu’s-Semi’ Muhammed el-Üneys, I-II, Dâru İbn Cevzî, Riyad 1997.
el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî, es-Sünenü’l-Kübrâ, I-X, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Baskı, Beyrut 1424/2003.
el-Beykûnî, Ömer (Tâhâ) b. Muhammed b. Fettûh ed-Dımaşkî, el-Manzûme-tu’l-Beykûniyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1420/1999.
el-Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Erkâm, Beyrut 1995.
Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Usulü, İFAV Yayınları, 27. Baskı, İstanbul 2012.
ed-Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed, es-Sünen, I-V, th. Şuayb el-Arnaût vd., Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1424/2004.
ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân b. el-Fazl, es-Sünen, I-II, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1431/2010.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2013.
Ertürk, Mustafa, Metin Tenkidi (Gayb ve Fiten Hadisleri Örneği), Fecr Yay. Ankara 2005.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî, el-Musannef, I-VII, thk. Kemal Yûsuf el-Hût, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd 1409/1989.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1379/1959.
……….Tehzîbu’t-Tehzîb, I-XII, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1404/1984.
……….Nuhbetu’l-Fiker fi Mustalahi Ehli’l-Eser, thk. Abdülhamid b. Salih b. Kasım, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1427/2006.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâi ve’l-Metrûkîn, I-III, thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyed, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1412/1992.
……….Sahih, I-XVIII, thk. Şuayb el-Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1414/1993.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1434/2013.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab, I-XV, Dâru Sâdır, Beyrut ts.
İbn Rüşd, Ebü’I-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, I-IV, Dâru’l-Hadis, Kahire 1425/2004.
İbnü’s-Salâh, Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezûrî, Mukaddimetu İbnü’s-Salâh, (Ulûmu’l-Hadis), ta’lik. İsmail Zerman, Müessesetü’r-Risâletü Nâşirûn, Beyrut 1425/2004.
Karaman, Hayreddin, Hadise Dair İlimler ve Hadis Usûlü, Ensar Yayınları, 11. Baskı, İstanbul 2014.
Kırbaşoğlu, Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitâbiyat Yayınları, Ankara 2002.
Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, TDV Yayınları, 11. Baskı, Ankara 2012, s. 128.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî, el- Yemenî, el- Muvatta, (Rivâyetü Yahya b. Yahya el-Leysî,), Dâru’l-Marife, 2. Baskı, Beyrut 1429/2008.
el-Mevsılî, Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Müsned, I-XIII, thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Dımeşk 1404/1984.
Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Erkâm, Beyrut 1999.
en-Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenü’l-Kübra, I-XII, thk. Hasen Abdülmün’im eş-Şelebî, Müessetü’r-Risâle, Beyrut 1421/ 2001.
----------es-Sünen, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2009.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, el-Minhâc Şerhu Sahihi Müslim b. el-Haccâc, I-XVIII, Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1392/1972.
………..,et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ma’rifeti Süneni’l-Beşîri’n-Nezîr, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1405/1985.
Özafşar, Mehmed Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yay., An-kara 1998
es-San’ânî, Muhammed b. İsmâil el-Emîr el-Hasenî, Tevdîhu'l-Efkâr limeâni Tenkîhu’l-Enzâr, I-II, thk. Ebû Abdirrahmân Salâh b. Muhammed b. Uveyda, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1417/1997.
es-Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdirrahman, Fethu’l-Muğîs Şerhu Elfiyyeti’l-Hadis, I-III, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan 1403/1982.
Subhi es-Salih, Hadis İlimleri ve Istılahları, çev. Kandemir, M. Yaşar, İFAV Yayınları, 10. Baskı, İstanbul 2012.
es-Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebi Bekr, (2004), et-Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî, I-II, thk. Abdulvehhâb Abdul-latîf, Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadise, Riyad ty.
et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemu’l-Kebir, I-XXV, thk. Hamdî b. Abdi’l-Mecîd es-Selefî, Mektebe-tü İbn Teymiyye, Kahire, ty.
------------ el-Mu’cemu’l-Evsât, I-X, thk. Târık b. Avdillah – Abdu’l-Muhsin b. İbrahim el-Huseynî, Dâru’l-Harameyn, Kahire, ty
et-Tahhân, Mahmud, Teysiru Mustalahi’l-Hadis, Mektebetü’l-Maârif, 9. Baskı, Riyad 1417/1996.
et-Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleymân b. Dâvud b. el-Cârûd, el-Müsned, I-IV, thk. Muhammed b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî, Mektebetü Ebi’l-Muâtî, Kahire 1419/1999.
et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ; el-Câmiu’s-Sahîh (es-Sünen), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2008.
Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.
-----------Hadis İlimleri Edebiyatı, TDV Yayınları, Ankara 1996.
Yücel Ahmet, Hadis Usulü, İFAV Yayınları 11. Baskı, İstanbul 2013.