Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de Verim, Yağ ve Oleik Asit İçeriği Yüksek Hat Geliştirme Islahı

Bu araştırmada, “Dinçer 5-118” (dikensiz-kırmızı çiçekli) ve “Montola 2000” (dikenli-sarı çiçekli) çeşitlerinin melezlenmesi ile elde edilen popülasyonlar ve ileri generasyon hatları tohum verimi, yağ içeriği, oleik ve linoleik asit oranları bakımından değerlendirilmiştir. Ebeveynler (P1 ve P2) ve erken generasyonlar (F1 ve F2) arasındaki ilişkilerden gidilerek tohum verimi, yağ içeriği, oleik ve linoleik asit oranları için sırasıyla %55.2, %67.6, % 99.4 ve %99.3 oranlarında kalıtım derecesi değerleri tahmin edilmiştir. Ayrıca F1 döllerinde tohum verimi için önemli ve olumlu heterosis değeri (%44.64) elde edilmiştir. Pedigri seleksiyonu ile F4 kademesine taşınan 64 adet ileri hat arasından yüksek tohum ve yağ verimi, yüksek yağ ve oleik asit içeriği, düşük kabuk oranı, yüksek 1000 tane ağırlığı ve yüksek hasat indeksi bakımından ebeveynlerine göre daha üstün özellikler taşıyan 16 adet ileri hat (F4-16, F4-23, F4-31, F4-48, F4-74, F4-82, F4-88, F4-95, F4-103, F4-107, F4-121, F4-123, F4-129, F4-149, F4-202 ve F4-231) geliştirilmiştir. Bunlar arasında en yüksek tohum ve yağ verimini sırasıyla 225.3 ve 72.5 kg/da ile F4-149 nolu hat, en yüksek yağ oranını %36.70 ile F4-123 nolu hat, en yüksek oleik asit ve en düşük linoleik asit oranlarını sırasıyla %79.53 ve %12.46 ile F4-107 hat vermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Aspir, melezleme ıslahı, pedigri seleksiyonu, kalıtım derecesi

Line Development Breeding for High Yield, Oil and Oleic Acid Content in Safflower (Carthamus tinctorius L.)

In this research, populations and advanced safflower lines derived from a cross between “Dinçer 5-118” (spineless and red flower) and “Montola 2000” (spiny and yellow flower) were evaluated for seed yield, oil content, oleic or linoleic acid contents. Broad sense heritabilities from the relationship between parents (P1 and P2) and early generations (F1 and F2) were estimated for seed yield, oil content, oleic and linoleic acid contents as 55.2, 67.6, 99.4 and 99.3%, respectively. In addition, high and positive heterosis value (44.64%) was obtained from F1 progenies for seed yield. Superior 16 pure lines (F4-16, F4-23, F4-31, F4-48, F4-74, F4-82, F4-88, F4-95, F4-103, F4-107, F4-121, F4-123, F4-129, F4-149, F4-202 and F4-231) with high seed and oil yields, high oil and oleic acid contents, low husk ratio, high 1000 seed weight and high harvest index were developed among the 64 advanced lines from F4 population derived by using pedigree method of breeding. The highest seed and oil yields (225.3 and 72.5 kg/da, respectively) from line F4-149, the highest oil content (36.70%) from line F4-123, the highest oleic acid and the lowest linoleic acid contents (79.53 and 12.46%, respectively) from line F4-107 were observed.

Keywords:

Safflower, cross breeding, pedigree selection, heritability,

PDF

___

Allard R.W., 1966. Principles of Plant Breeding. John Wiley and Sons, Inc., New York, USA.
Baydar H., Erbaş S., 2014. Yağ Bitkileri Bilimi ve Teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 97 (ISBN: 978-9944-452-75-5).
Baydar H., Erbaş S., 2007. Türkiye'de Yemeklik Yağ ve Biyodizel Üretimine Uygun Aspir Islahı. 1. Ulusal Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Biyodizel Sempozyumu. 28-31 Mayıs 2007, 378-386, Samsun.
Baydar H., Gökmen O.Y., 2003. Hybrid seed production in safflower (Carthamus tinctorius L.) following the induction of male sterility by gibberellic acid. Plant Breeding, 122: 459-461.
Demir İ., 1975. Genel Bitki Islahı, EUZF Yayınları, No: 212, EÜ Matbaası, Bornova, İzmir.
Erbaş S., 2012. Melezleme Islahı ile Tohum Verimi, Yağ ve Oleik Asit İçeriği Yüksek Aspir (Carthamus tinctorius L.) Hatlarının Geliştirilmesi. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 132 Sayfa, Isparta.
Fernandez-Martinez J., Knowles P.F., 1987. Inheritance of Seed Fatty Acid Composition in a Cross Between Domesticated and Wild Annual Sunflower. Genet. Agr., 41: 83-95.
Futehally S., Knowles P.F., 1981. Inheritance of Very High Levels of Linoleic Acid in an Introduction of Safflower (Carthamus tinctorius L.) from Portugal. In: P. F. Knowles (ed.), Proceedings of First International Safflower Conference, University of California, Davis, CA, USA, 56-61.
Ghongade R.A., Navale P.A., Joshi B.P., 1993. Estimates of variability parameters in safflower. J. Agril. Uni., 18, 461-462.
Golkar P., Arzani A., Rezaei A.M., 2011. Genetic Analysis of Oil Content and Fatty Acid Composition in Safflower (Carthamus tinctorius L.). J. Am. Oil Chem. Soc., 88: 975–982.
Hamdan Y.A.S., Vich B.P., Velasco L., Fernandez-Martinez J., 2009. Inheritance of High Oleic Acid Content in Safflower. Euphytica, 168: 61-69.
Joksimović J., Jovanka A., Marinković R., Jovanović D., 2006. Genetic control of oleic and linoleic acid contents in sunflower. Helia, 29 (44): 33-40.
Knowles P.F., Hill A.B., 1964. Inheritance of fatty acid content in the seed oil of a safflower introduction form Iran. Crop Science, 4: 406-409.
Ragab A.I., Friedt W., 1992. Heteresis and inbreeding depression for oil content and fatty acid composition in safflower (Carthamus tinctorius L.). Sesame and Safflower Newsletter, 7: 49-54.
Ramachandram M., Goud J.V., 1981. Genetic analysis of seed yield, oil content and their components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Theor. Appl. Genet., 60: 191-195.
Reddy M.V.S., Chand P., Vidyadhar B., Devi I.S.L., 2004. Estimation of genetic parameters for yield and its component in F4 generation of safflower (Carthamus tinctorius L.). Prog. Agric., 4 (1): 16-18.
SAS Institute, 1998. INC SAS/STAT User’s Guide Release 7.0, Cary, NC, USA