II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE BİR EĞİTİM KURUMU: DÂRÜLMUALLİMÎN-İ ÂLİYE

II. Abdülhamid dönemi, Tanzimat devrinde eğitim-öğretim alanında faaliyete geçirilmesi tasarlanan yeniliklerin gerçekleştirildiği, açılan eğitim kurumlarının yaygınlaştırıldığı bir devir oldu. Dârülmuallimîn-i Âliye’nin kurulma düşüncesi 1869 Maarif-i Umumîye Nizamnamesi’nde yer almaktaydı. Nizamnameye göre açılması planlanan Büyük Dârülmuallimîn’de üç şube bulunacaktı. Bu şubelerden birincisi rüşdiye okullarına, ikincisi idâdîye okullarına ve üçüncüsü sultanîlere öğretmen yetiştirecekti. Söz konusu devirde bazı okullarda cari olan burs verme uygulaması Dârülmuallimîn-i Âliyede öğrenim gören öğrenciler için de geçerliydi. Okuldaki öğrencilerin hepsi muvazzaf idi ve burs almaktaydılar. Âliye şubesindeki öğrencilerin bursu aylık 100 kuruştu. Okulda birçok tanınmış öğretmenden başka devrin ünlü eğitimcisi Selim Sabit Efendi de eğitim-öğretim kadrosunda yer almaktaydı. Bu değerli eğitimci 13 yıl Dârülmuallimînin bütün şubelerinde Usûl-i Tedris dersi verdi. Bu dersten başka başlıca İnşa, Kavâid-i Osmaniye, Ahlak, İlm-i Terbiye-i Etfâl derslerini de vermekteydi II. Abdülhamid devrinde özellikle idâdîlerin öğretmen kaynağı olan Dârülmuallimîn-i Ali’den son on beş yılda 288 öğretmen yetişmiş ve bu genç öğretmenler Şam’dan Trabzon’a, Üsküp’ten Erzurum’a kadar ülkenin çeşitli yerlerinde görev almışlardı.

AN EDUCATIONAL INSTITUTION IN THE REALM OF ABDULHAMID II: DÂRÜLMUALLİMÎN-İ ÂLİYE (HIGHER EDUCATION INSTITUTION FOR TEACHER TRAINING)

In the period of Abdulhamid II, innovations planned to be performed in the Tanzimat reform era could be carried out, and education institutions became widespread. The idea behind the establishment Dârülmuallimîn-i Âliye was included in the 1869 General Education Charter. According to the charter, there would be three branches in the planned Great Dârülmuallimîn. The first of these branches would train teachers for junior high schools, the second for high schools, and the third for the high schools in foreign languages. The scholarships, common in some schools of the époque, was also valid for the students in Dârülmuallimin-i Âliye. All the students in the school were regulars and were receiving scholarships. The scholarship for the students in the school were 100 qurushes per month. Selim Sabit Efendi, a renowned educator, was among the teaching staff at the school among other renowned teachers. This valued educator taught teaching methods course in all branches of Dârülmuallimî for 13 years. In addition, he also taught other major courses such as Ottoman Law, Ethics, and Educational Sciences. During the reign of Abdülhamid II, 288 teachers graduated from the Dârülmuallimîn-i Ali, a primary source for teachers, during the last fifteen years and these young teachers were appointed in various parts of the country from Damascus to Trabzon and from Skopje to Erzurum.

PDF

___

Meclis-i Tanzimat Defteri, No: 2.
BOA, İMMS., Dosya No: 126, Gömlek No: 5394.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 13, Gömlek No: 90.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 13, Gömlek No: 89.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 17, Gömlek No: 20.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 17, Gömlek No: 77.
BAO, MF.ALY., Dosya No:14, Gömlek No: 49.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 10, Gömlek No: 24.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 13, Gömlek No: 49.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 8, Gömlek No: 181.
BOA, MF.ALY., Dosya No: 8, Gömlek No: 158.
BOA, A.MKT. MHM., Dosya No: 472, Gömlek No: 59.
BOA, A.MKT. MHM., Dosya No: 473İ, Gömlek No: 11.
BOA, Y.EE., Dosya No: 37, Gömlek No: 47.
BOA, Y.EE., Dosya No: 112, Gömlek No: 6.
BOA, İ.DH., Dosya No: 678, Gömlek No: 47234.
BOA, Y.A.RES., Dosya No: 15, Gömlek No: 29.
BOA, Y.A.RES., Dosya No: 15, Gömlek No: 17.
BOA, İMMS., Dosya No: 64, Gömlek No: 3024.
BOA, İMMS., Dosya No: 126, Gömlek No: 5394.
BOA,, Y.EE., Dosya No: 112, Gömlek No: 6.
BOA, İ.ŞD., Dosya No: 39, Gömlek No: 2047.
Osmanlı Devlet Salnamesi, yıl 1296
Salname-i Maarif-i Umumîye 1316.
Salname-i Maarif-i Umumîye 1317.
Salname-i Maarif-i Umumîye 1318.
Salname-i Maarif-i Umumîye 1319.
Salname-i Maarif-i Umumîye 1321.
Düstur, (1939). 1. Tertip, c. VI, Ankara.
Düstur, (1941). 1. Tertip c. VII, Ankara.
Düstur, 1. Tertip, c. II, (Yer ve Tarih Yok).
AKYÜZ, Hüseyin (1979). “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Meselesi”, Türk Milli Eğitiminin Dünü Bugünü ve Geleceği Kurultayı, Ankara.
ALTIN, Hamza (2009). “II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet Devirlerinde Öğretmen Yetiştirme Meselesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
ALTIN, Hamza (2013). “Kilisli Rıfat’ın Hocalarından Selim Sabit Efendi ve Meslektaşlarına Öğütleri’’, I. Uluslararası Muallim Rıfat Kilis ve Çevresi Sempozyumu, 16-17 Mayıs 2013, s. 199-214, Kilis.
BAYKAL, Bekir Sıtkı (1960). “Birinci Meşrutiyete Dair Belgeler”, Belleten, c. XXIV, S. 96, Ekim.
DOĞAN, İsmail (1991). Tanzimat’ın iki Ucu Münif Paşa ve Al Suavi, İstanbul: İz Yayıncılık.
ERGİN, Osman (1977). Türkiye Maarif Tarihi, c. I-II, İstanbul: Eser Neşriyat.
Kanun-i Esasi (1324). İstanbul: Karabet Matbaası.
Kilisli Rıfat (1342). “Mektep Hatıraları”, Muallimler Mecmuası, Yıl: 3, S. 30, s.1338-1360.
KOÇER, Hasan Ali (1967), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848–1967), Ankara: MEB.
KODAMAN, Bayram (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: TTK.
Mahmud Cevad İbnü’ş-Şeyh Nafi (2002). Maârif-i Umumîye Nezareti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı, (Haz: M. Ergün, T. Duman, S. Arıbaş, H. Dilaver), Ankara: MEB.
Muallim Cevdet (1332). “Darulmuallimînin Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans”, Tedrisat Mecmuası, S. 32.
OKTAY, Ayla (1987). “Osmanlı Devletinde Eğitim ve Öğretimin Tarihsel Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yıllığı, II, 1987, İstanbul.
ÖZKAYA, Yücel (1987). “Birinci Kanuni Esasi ve Meşrutiyet Hakkında Ortaya Konulan Gö-rüşler ve Parlamento Usûlü Hakkında Bir Layiha”, A.Ü. Dil Tarih ve Coğrafya Fak. Dergisi, (Cumhuriyetin 60. Yıldönümü Armağanı), c. XXXI, S. 1-2.
ÖZTÜRK, Cemil (1996). Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Ankara: TTK.
SHAW, Staford J., SHAW, Kural Ezel (1977). History The Otoman Empire and Modern Turkey, Volume II, New York.
TEKELİ, İlhan, İLKİN, Selim (1993). Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Öğretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara: TTK.
UNAT, Faik Reşit (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara: MEB.