ÇOK PARTİLİ SİYASAL HAYATIN DÖNÜM NOKTASI: 1950 SEÇİMLERİ

Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte gerçekleştirilen siyasal reform hareketleri demokrasi adına çok partili hayata geçilmesini gerekli kılmış ancak sosyal ve siyasal ortamın mevcut yenileşme hareketlerine hazır olmaması bu durumun ertelenmesine neden olmuştur. II. Dünya Savaşı’nın etkisiyle otoriter rejimlerin önemini yitirmesi ve demokrasi söyleminin kuvvetlenmesi çok partili hayatı iki kez deneyimleyen Türk siyasetinin bu aşama da yeni adımlar atma eğilimi içine girmesini sağlamıştır. Üçüncü çok partili siyasal hayat denemesi Milli Kalkınma Partisi’nin 1945 yılında kurulmasıyla gerçekleşmiştir. Ancak tam anlamıyla örgütlenemeyen ve arka planda kalan bu parti muhalif olma özelliği gösterememiştir. O yıllarda Türk siyasetinde var olan muhalif parti eksikliği 1946 yılında Demokrat Parti’nin kurulmasıyla son bulmuştur. Bu bağlamda çalışma da çok partili siyasetin ve demokrasinin güçlenmesi adına önemli muhalif partilerden biri olan Demokrat Parti’nin kuruluş evresi ve 1950 seçimleri ile iktidara yükselmesi dönemin siyasal alt yapısı göz önünde bulundurularak anlatılmıştır. Döneme ait belge ve gazete ile konuyla ilgili yazılmış kitap ve makaleler çalışmanın araçlarını oluşturmuştur.

THE TURNING POINT OF MULTI-PARTY POLITICAL LIFE: 1950 ELECTIONS

The political reform movements materialized with the promulgation of the Republic were required to be passed on to a multi-party life on behalf of democracy, but the fact that social and political environment was not ready for the current movements led to postpone this situation. The loss of importance of authoritarian regimes under the influence of the Second World War and the strengthening of the democracy discourse have led to the tendency of Turkish politics, which has experienced multi-party life twice, to take new steps on this phase. The third multiparty political life attempt took place by the establishment of National Development Party in 1945. However, this party, which was not well organized and stayed behind the scenes, has not been able to act like an opposition party. The lack of opposition party in Turkish politics in those years ended with the establishment of the Democrat Party, which was one of the important opposition parties that contribute to multi-party politics and democracy, and the raise of its power with the 1950 elections by taking consideration the political background of that period. The study consists the archive documents of the period and books and articles written about the subject.

PDF

___

AĞAOĞLU, Samet (2016), Arkadaşım Menderes, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
AHMAD, Feroz ve TURGAY, Bedia (1979), Türkiye’de Çok Partili Hayatın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Ankara, Bilgi Yayınları.
AKŞİN, Sina (2008), “Siyasal Tarih 1950-1960”, S. Akşin (Ed.), Çağdaş Türkiye 1908-1980 Cilt 4 (ss. 215-223), İstanbul, Cem Yayınevi.
ALBAYRAK, Mustafa (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti 1946-1960, Ankara, Phoenix Yayınları.
ARCAYÜREK, Cüneyt (1985), Demokrasinin İlk Yılları 1947-1951, Ankara, Bilgi Yayınları.
ASLAN, Emel (2014), Türkiye’nin İç Siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kırşehir.
BALCI, Meral (2018), “Demokrat Parti’yi İktidara Taşıyan Seçim Sistemi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2), ss. 671-700.
BENHÜR, Çağatay (2007), “14 Mayıs 1950 Genel Seçimlerinde CHP ve DP’nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi, (17), ss. 61-75.
COP, Burak (2018), Türkiye’de Seçim Sistemleri, İstanbul, Tekin Yayınevi.
DEMİREL, Ahmet (2014), Tek Partinin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset, İstanbul, İletişim Yayınları.
GOLOĞLU, Mahmut (2013), Demokrasiye Geçiş 1946-1950, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KABASAKAL, Mehmet (1991), Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi 1908-1960, İstanbul, Tekin Yayınevi.
KARPAT, Kemal H. (2017), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul, Timaş Yayınları.
KIŞLALI, Ahmet T. (2007), Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi, Ankara, İmge Kitabevi.
MÜTERCİMLER, Erol (2008), Fikrimizin Rehberi Gazi Mustafa Kemal, İstanbul: Alfa Yayınları.
TÜSİAD (2001). Seçim Sistemi ve Siyasi Partiler Araştırması Ana Rapor, Cilt II. İstanbul.
UYAR, Hakkı (1999), “Tek Parti Döneminde Seçimler”, Toplumsal Tarih Dergisi, 11, (64), ss. 21-31.
YILMAZ, Ensar (2010), “1950 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasal Sonuçları”, Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi, 1, (2), ss. 31-45.
Ulus, 14 Nisan 1950.
Cumhuriyet, 20 Nisan 1950.
Cumhuriyet, 25 Nisan 1950.
Cumhuriyet, 9 Mayıs 1950.
Cumhuriyet, 28 Mayıs 1950.
Hürriyet, 23 Mayıs 1950.
Milliyet, 23 Mayıs 1950.
Ulus, 28 Mayıs 1950.
Vatan, 9 Mayıs 1950.
Zafer, 23 Mayıs 1950.
Demokrat Parti Programı, TBMM Kütüphanesi, 2008-563/1946
TBMM, Tutanak Dergisi, D. 8, C. 1, B. 1, 05.08.1946, s. 2-4.
Yüksek Seçim Kurulu, E.T: 20.04.18 17.00.