FARABİ’NİN FÂZIL ŞEHİR’İNDE AMAÇ VE ARAÇ DEĞERLER

Farabi (ö.339/950), yaşadığı devirde mensubu olduğu İslam medeniyetinin ve savunduğu düşünce ekolünün en seçkin düşünürlerden biridir. Onun en çok bilinen temel eseri ise yaygın adıyla “el-Medinetü’l Fâzıla” (Fâzıl Şehir)’dir. Farabi’nin bu eseri, ütopya eser olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Farabi’nin el-Medinetü’l Fâzıla isimli eserini Polonyalı Yahudi bir ailenin çocuğu olan Amerikalı sosyal psikoloji uzmanı Milton Rokeach (1918-1988)’ın gerçekleştirdiği “The Rokeach Value Survey (RVS)” envanterinde yer alan amaç ve araç değerler bağlamında okumaya tâbi tutmaktır. Belli bir usule ve düşünceye göre gerçekleştirilen bu okumayla Farabi’nin, bir ütopya olan bu eserinde hangi değerleri, yani insan özlemlerinin hangi ifadelerini ön plana çıkardığı saptanmaktadır. Yapılan değerlendirmeden Farabi’nin, “gerçek sevgi” ve “bilgelik/hikmet” ile “yardımsever” ve “sorumlu” değerlerini sıklıkla vurguladığı ve daha çok Fâzıl Şehir liderinin (reisinin) sahip olması gerektiği değerler üzerinde durduğu sonuçlarına varılmıştır.

TERMINAL AND INSTRUMENTAL VALUES IN AL-FARABI’S AL-MADINA AL-FADILA (PERFECT STATE)

Farabi is one of the most outstanding philosophers of school of thought that he supported and Islamic Civilization in his age. His most well-known work is “alMadina al-Fadila” with its common use, which is accepted as a utopia work. The aim of this paper is to evaluate the book of Farabi, al-Madina al-Fadila in the context of terminal and instrumental values that take place in the inventory of Milton Rokeach who is an American social psychologist and comes from a Jewish family. With a specific evaluation, it is tried to determine what kind of values that is what kind of statements of human aspirations are addressed in this work. After the evaluations, it was found that, Farabi focuses on “mature love”, “wisdom”, “helpful”, and “responsible” values and mostly states the values that the leader of al-Madina al-Fadila (Perfect State) must have.

PDF

___

AKBABA-ALTUN, Sadegül. (2003), “Eğitim Yönetimi ve Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 7-18.
BİLGİN, Nuri (2003), Sosyal Psikoloji Sözlüğü, Kavramlar, Yaklaşımlar, İstanbul, Bağlam Yayınları.
COŞKUN, İsmail (2004), “Ütopya ve Kent”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Cilt: 3-Sayı: 9, s. 185-192.
ÇALIŞKUR, Ayşem ve ASLAN, A. Esra (2013), “Rokeach Değerler Envanteri Güvenirlilik ve Geçerlilik Çalışması”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 16 - Sayı: 29, s. 81-105.
ÇEVİK, Mustafa (2010), “Farabi’s Utopia and It’s Eschatological Relations“, Islamıc University of Europe JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH, Vol 3, No 2, p. 173-178.
DANIŞMAN, Nafiz (1989), “Önsöz”, Farabi, el-Medinetü’l-Fâzıla, Çev. Nafiz Danışman, Ankara, MEB Yayınları
FARABİ, Ebû Nasr (1989), el-Medînetü’l-Fâzıla, Çev. Nafiz Danışman, Ankara, MEB Yayın-ları.
FÂRÂBÎ (2012), “İdeal Devlet (el-Medinetü’l-Fâzıla”), açıklamalı çeviri Ahmet Arslan, İstanbul, Divan Kitap.
GÜNGÖR, Erol (2010), Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
HAMMOND, Robert (2001), Farabi Felsefesi ve Ortaçağ Düşüncesine Etkisi, Çev. Gülnihal Küken, Uluğ Nutku, İstanbul-Bursa, Alfa Yayınları.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK. GTS.5ac373418f88b4.05100854 (erişim tarihi: 03.04.2018)
KAPLAN, Mehmet (1985), Şiir Tahlilleri, İstanbul, Dergah Yayınları.
KAYA, Mahmut (1995), “Fârâbi”, DİA, cilt, 12 İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. KAYA, Mahmut, “el-Medinetü’l Fâzıla”, DİA, cilt 28, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.
KESKİN, Yusuf (2016). “Değer Sınıflaması Üzerine Aksiyonel Bir Deneme / An Actional Study on Value Classification”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), Volume 11/3 Winter 2016, s. 1485-1510.
KUŞDİL, M. E. ve KAĞITÇIBAŞI, Ç. (2000). “Türk Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri ve Scwartz Değer Kuramı”, Türk Psikoloji Dergisi, Sayı:45, 59-76.
KÜYEL, Mübahat Türker (1972), “Değer ve Fârâbî”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XX, ss. 70-84. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/735/9386.pdf.
MEHMEDOĞLU, Ali Ulvi (2007), “Üniversite Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindar-lık”, Değerler ve Eğitimi, Editör. Recep Kaymakcan vd. İstanbul, DEM/Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
OMAY, Murad (2009), “Ütopya Üzerine Genel Bir İnceleme”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 18. Sayı, 2009/1, 1-14.
OUTHWAİTE, William (2008), Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü, İstanbul, İletişim Ya-yınları.
YAZICI, Mehmet (2014), “Değerler ve Toplumsal Yapıda Sosyal Değerlerin Yeri”, Fırat Üni-versitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 24, Sayı: 1, s. 209-223.
YİĞİTTİR, Süleyman ve ÖCAL, Adem (2010). “İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Değer Yö-nelimleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, s. 407-416.