Mutlu GÜL

KIRAATİN CEHRÎ OKUNDUĞU NAMAZLARDA “ÂMÎN” LAFZININ SÖYLENMESİ: RİVAYET MERKEZLİ BİR İNCELEME

Âmîn lafzı, yapılan duanın kabul edilmesinin Allah’tan istenmesi anlamına gelenbir dua cümlesidir. Günlük kullanımda daha ziyade dilek bildiren cümlelerdensonra söylenen âmîn lafzı, sadece İslam’da değil, diğer kutsal dinlerde debulunan bir temenni ifadesidir. Dindar insanlar tarafından çok sık kullanılan bulafız, Müslümanlar tarafından özellikle Fâtihâ Suresi’nden sonra söylenmektedir.Aynı şekilde namazlarda da Fâtihâ’dan sonra söylenmesi Hz. Peygambertarafından tavsiye edilmiştir. Bu uygulamanın temelinde konuya dair rivayetleryer almaktadır. Söz konusu rivayetlerden hareketle farz, nâfile tüm namazlarda,Fâtihâ’dan sonra âmîn demenin sünnet olduğu konusunda mezhepler ittifakhalindedir. Bununla birlikte cemaat halinde kılınan namazlarda âmîn lafzınınimam veya cemaat tarafından söylenip söylenmeyeceği meselesi bir ihtilaflıalanı, açıktan mı yoksa gizli mi söyleneceği de konuya dair ikinci ihtilaf noktasınıoluşturur. İlk ihtilaf konusu, Mâlikî fakihlerle diğerleri arasındadır. Mâlikîleregöre cemaat halinde ve açıktan kılınan namazlarda âmîn lafzını imam değilsadece cemaat söyler. Diğer mezhep âlimlerine göre sünnet olan, imamla birliktecemaatin de söylemesidir. İkinci ihtilaflı alan, bu tür namazlarda imamın vecemaatin âmîn lafzını açıktan mı yoksa gizli mi söyleyecekleri meselesidir.Hanefîlere göre âmîn lafzını hem imam hem de cemaatin, Mâlikîlere göre isesadece cemaatin gizli olarak söylemeleri sünnete uygun olan uygulamadır. Şâfiîve Hanbelîler ise âmîn lafzının imam ve cemaat tarafından açıktan söylenmesininsünnet olduğunu savunurlar. Uygulamadaki bu farklılık namazın sıhhatine zararverecek bir durum değildir. Ancak mezheplere göre farklılık arz eden buuygulamanın nereden kaynaklandığı merak konusu olmakta ve konuya dairbirtakım soru işaretleri oluşmaktadır. Mezhepler arasında meseleyi ihtilaflı halegetiren temel sebep, bu görüş sahiplerinin tamamını destekleyen rivayetlerinkaynaklarda yer almasıdır. Çalışmada söz konusu rivayetler sübut ve delaletaçısından incelenmekte, özellikle de Hanefî fakihlerin hadisle istidlâl meselesinedair birtakım tespitler yapılmaya çalışılmaktadır.

THE PRONUNCIATION OF “AMEN” IN THE PRAYERS WHICH ARE RECITED OPENLY: AN ANALYSIS CENTERED NARRATION

All of the Islamic sects are in alliance that pronouncing the word of amen after the recitation of Surah al-Fatiha in all obligatory and supererogatory prayers is sunnah. The matter of controversy is that whether the pronunciation of the word of amen both by the Imam and jamaah is sunnah or not during the prayers performed with jamaah and in which the recitation is made loudly. This circumstance does not harm the validity of prayer. However, the source of this practice is wondered and creates some question marks about the topic. The main reason making this matter polemic is the fact that there are different traditions supporting the pronunciation of amen loudly or silently in the Hadith sources. In this article, the condition of these traditions in terms of authenticity and meaning will be examined and specifically, Hanafi scholars’ usage of Hadith will be analyzed...

PDF

___

ABDÜRREZZÂK, Ebû Bekr b. Hemmâm es-San’ânî. Musannef. Thk. Habîburrahmân A’zamî. 2. Bs, 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
ALİ EL-KÂRÎ, Ebu’l-Hasen Nûreddîn. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’lMesâbîh. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422.
AYDINLI, Abdullah. “Hasan Basri Hayatı ve Hadis İlmindeki Yeri.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1988): 91-113.
AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Thk. Hâlid b. İbrahim el-Mısrî. 1. Bs, 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’lBuhârî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabaî, t.y.
AZİMÂBÂDÎ, Muhammed Eşref b. Emîr. Avnü’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebî Davud. 2. Bs, 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâru’lMeârifi’l-Osmâniyye, t.y.
BÛSİRÎ, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. Misbâhu’z-zücâce fî zevâidi İbn Mâce. Thk. Muhammed el-Müntakî. 2. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’lArabiyye, 1403.
DÂREKUTNİ, Ebü’l-Hasan Ali b Ömer b Ahmed. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. 3 Cilt. Medine: Mecelletü’l-Câmiatü’l-İslâmiyye, 1404.
DÂREKUTNİ, Ebü’l-Hasan Ali b Ömer b Ahmed. Sünen. Thk. Şuayb Arnavût, Hasan Abdülmün’im Şelebi. 1. Bs, 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2004.
ERDEM, Sargon. “Âmîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 62. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
HALİL B. İSHÂK, Ziyâüddîn b. Musa. et-Tavdîh fî şerhi Muhtasari İbn Hâcib. Thk. Ahmed b. Abdülkerim Necib. 8 Cilt. Merkezü Necîbeviyye, 2008.
HATÎB EL-BAĞDÂDÎ, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. 1. Bs, 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
HEYSEMÎ, Ebu’l-Hasen Nûreddîn Ali. Mecmau’z-zevâid ve menbau’l-fevâid. Thk. Hisâmüddîn el-Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
İBN ABDİLBER, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî. el-İstizkâr. Thk. Ali Muhammed Muavvız Sâlim Muhammed Atâ. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
İBN ADÎ, Ebû Ahmed el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. Thk. Ali Muavvız Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 1. Bs. Beyrut: el-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
İBN EBÎ HÂTİM, Ebû Muhammed Abdurrahman b Muhammed b İdris. el-Cerh ve’t-taʹdîl. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabaî, 1952.
İBN EBÎ HÂTİM, Ebû Muhammed Abdurrahman b Muhammed b İdris. el-İlel. Thk. Hâlid b. Abdurrahman Saʹd b. Abdullah. 1. Bs, 7 Cilt. Matâbiu’lHamîdî, 2006.
İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. Musannef. Thk. Yûsuf Kemâl el-Hût. 1. Bs, 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
İBN FÂRİS, Ebu’l-Hüseyn Ahmed er-Râzî. Mu’cemü mekâyîsi’l-lüga. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Dâru’l-Fikr, 1979.
İBN HACER, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. en-Nüket alâ Kitâbi İbni’s-Salâh. Thk. Râbî b. Hâdî. 2 Cilt. Medine: İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 1984.
İBN HACER, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
İBN HİBBÂN, Muhammed b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1973.
İBN HİBBÂN, Muhammed b. Ahmed el-Büstî. Sahîh. Thk. Şuayb Arnavût. 2. Bs, 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1993.
İBN KUDÂME, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Garîbü’lKur’an. Thk. Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398.
İBN MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-Arab. 3. Bs, 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
İBN NÜCEYM, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, t.y.
İBN RECEB EL-HANBELÎ, Zeynüddîn Ebu’l-Ferec. Şerhu İleli't-Tirmizî. Thk. Nuruddîn Itr. 3. Bs, 2 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2016.
İBN RÜŞD, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıt. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
İBN SAʹD, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
İBNÜ’L-ARABÎ, Kâdî Muhammed b. Abdillah. Ahkâmü’l-Kur’an. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 2. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2003.
İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman. ed-Duafâ ve’lmetrûkîn. Thk. Abdullah el-Kâdî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406.
İBNÜ’L-ESÎR, Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed. en-Nihâye fî garîbi’lhadîs ve’l-eser. Thk. Mahmûd Muhammed et-Tannâhî, Tâhir Ahmed ezZâvî. 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
İBNÜ’L-HÜMÂM, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid es-Sivâsî. Fethu’lkadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
İBNÜ’L-KATTÂN, Ali b. Muhammed b. Abdülmelik. Beyânü’l-vehm ve’l-îhâm fî Kitâbi’l-ahkâm. Thk. Hüseyn Âyet Saîd. 6 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1997.
İBNÜ’T-TÜRKMÂNÎ, Ebu’l-Hasen Alâüddîn Ali b. Osman. el-Cevheru’n-nakî (Beyhakî’nin es-Sünenü’l-Kübrâ’sı ile birlikte). 1. Bs, 10 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1346.
İSHÂK B. RÂHÛYE, Ebû Yakûb el-Mervezî. Müsned. Thk. Abdüfgafûr b. Abdülhak. 1. Bs, 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Îmân, 1991.
KÂSÂNÎ, Ebû Bekir Alâüddîn b. Mesud. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
KOMİSYON. el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâretü’lEvkâf, 1427.
KUDÛRÎ, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed. et-Tecrîd. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc, Ali Cuma Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2004.
MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed Muavvız. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
MİZZÎ, Yûsuf b. Abdurrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 1. Bs, 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1980.
MÜBÂREKFÛRÎ, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman. Tuhfetü’l-ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
MÜSLİM, Ebu’l-Hasen İbnü’l-Haccâc en-Neysâbûrî. el-Künâ ve’l-esmâ. Thk. Abdurrahîm Muhammed Ahmed. 1. Bs, 2 Cilt. Medine: İmâdetü’lBahsi’l-İlmî, 1984.
NAHHÂS, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Meâni’l-Kur’an. Thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1409.
RÂGIB EL-İSFEHÂNÎ, Ebu’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’an. Thk. Safvân Adnan ed-Dâvudî. 1. Bs. Dımaşk: Dâru’lKalem, 1412.
SEHÂRENFÛRÎ, Halil Ahmed. Bezlü’l-mechûd fî halli Süneni Ebî Davud. Thk. Takıyyüddîn en-Nedvî. 1. Bs, 14 Cilt. Haydarâbâd: Merkezün li’l-Bühûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2006.
SERAHSÎ, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’lMarife, 1993.
ŞÂFİÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1990.
ŞEYBÂNÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. el-Hasen. el-Asl. Thk. Ebu’l-Vefâ elAfgânî. 5 Cilt. Karaçi: İdâretü’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, t.y.
TABERÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Thk. Hamdî b. Abdülmecîd. 2. Bs, 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
TEHANEVİ, Zafer Ahmed. İ’laü’s-sünen. 18 Cilt. Karaçi: İdaretü’l-Kur’ân ve’lUlumi’l-İslâmiyye, 1415.
YAHYA B. MAÎN, Ebû Zekeriya el-Bağdâdî. Târîhu Yahya b. Maîn. Thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf. 1. Bs, 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmî, 1979.
ZEHEBÎ, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1963.
ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr. el-Keşşâf an hakâiki gavâmızı’tte’vîl. 3. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-Arabî, 1407.
ZEYLAÎ, Cemâlüddîn Ebû Muhammed Abdullah. Nasbü’r-râye li ehâdîsi’lHidâye. Thk. Muhammed Avvâme. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’rReyyân, 1997.