Fadime ÖZLER

TAC MAHAL’İN HAT SÜSLEMELERİ İLE YAZITLARINDAKİ SURE VE AYETLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Dünya mimarlık tarihinde yapılmış en anıtsal türbelerden biri olan Tac Mahal;Hindistan’ın Agra şehrinde, Yamuna Nehri’nin güney kıyısında, çar bağ düzeninesahip bahçe içerisinde; türbe, cami ve mihman hanesi ile büyük bir yapıkompleksi oluşturmaktadır. Yapının banisi Babürlü Devleti’nin beşincihükümdarı Şah Cihan, türbeyi eşi Mümtaz Mahal adına 1631-54 yılları arasındainşa ettirmiş, kendisi de 1666 yılında vefat edince eşinin yanına defnedilmiştir.Tac Mahal hem anıtsal mimarisi hem de süslemeleri ile önemli bir yapıdır. TacMahal’in üzerinde yer alan süslemeler genel olarak; bitkisel motifler, geometrikdesenler ve hat süslemelerden oluşmaktadır. Tac Mahal’in hat süslemelerinioluşturan yazıtlar, Tac Mahal’in süsleme programının önemli bir parçasını teşkiletmektedir. Tac Mahal’in hat süslemeleri; Darvaza-i-Ravza Kapısı (anıtsal güneygiriş bina düzenlemesi), camisi ve türbesinde görülmektedir. Darvaza-i-RavzaKapısı’nda; güney ve kuzey cephesindeki taç kapı kemerinin yazı kuşağındadır.Türbede; dış cephede, dört yönde de bulunan eyvan şeklindeki taç kapılarınınhem iç hem de dış kemerlerinin yazı kuşağında, iç mekânda kemerlerin yazıkuşağında ve bu kemerlerin üzerinde bütün mekânı çevreleyen üst yazıkuşağında türbenin zemin katında ve alt katında bulunan Mümtaz Mahal ve ŞahCihan’ın mezar sandukalarında görülmektedir. Camisinde ise mihrap kemeriniçevreleyen yazı kuşağı ile camide yer alan kemerlerin köşeliklerinde bulunanmadalyonlar içerisinde görülmektedir. Tac Mahal’de bulunan hat süslemeler;Arapça yazılmış, sülüs, nesih, nestalik ve tuğra yazı stillerinde olup, Kuran’ıKerim’den sureleri içermektedir. Tac Mahal’in hat süslemeleri, Şirazlı FakirEmanet Han (Abdul Hak Şirazi) tarafından yazılmıştır (Koch, 2005, s. 145). “FakirEmanet Han Şirazi” olarak imzası ise türbenin içinde ana mekânda; girinceiçeride sol tarafta bulunan ilk kemerin yazı kuşağında ve bütün mekânıçevreleyen üst yazı kuşağında bulunmaktadır.Araştırma kapsamında Tac Mahal’deki hat süslemelerin bulundukları yerleri ileyazı stilleri ve bu süslemeleri oluşturan Kuran-ı Kerim’de yer alan surelerin neler olduğu ve içerikleri hakkında bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

AN EVALUATION ON THE TAJ MAHAL’S CALLIGRAPHIC ORNAMENTS AND THE SURAHS AND VERSES IN ITS INSCRIPTIONS

The Taj Mahal, one of the most monumental mausoleums in the history of the world’s architecture, constitutes a big building complex with its tomb, mosque and guest house in a char bagh garden on the south bank of the Yamuna River in the Agra city of India. Shah Jahan, the founder of the construction and the fifth ruler of Mughal State, built the mausoleum for his wife Mumtaz Mahal between the years of 1631 – 1654, and when he died in 1666, he was also buried next to his wife. The Taj Mahal is an important construction with both its monumental architecture and its decorations. The decorations of the Taj Mahal include floral motifs, geometrical ornaments and calligraphic ornaments. The inscriptions, which constitute the calligraphic ornaments of the Taj Mahal, are an important part of the decoration pattern of the Taj Mahal. The calligraphic ornaments of the Taj Mahal are on the Darwaza-i Rauza (monumental south gate design), the mosque and the tomb. On the Darwaza-i Rauza, they are on the inscription line of the crown gate arch on the south and north. In the mausoleum, on the outer walls, the inscriptions are on the inscription lines of both interior and exterior arches of the iwan-formed crown gates at four directions. On the interior walls, the inscriptions are on the inscription lines of the arches, upper inscription lines surrounding the whole place over these arches, on the ground floor of the tomb, and on the actual tombs of Mumtaz Mahal and Shah Jahan downstairs…

PDF

___

ALPARSLAN, A. (2007). Nestalik. TDV İslam Ansiklopedisi, 11-15.
BEGLEY, W. E. (1978-79). Amānat Khān And The Callıgraphy On The Tāj Maḥal. Franz Steiner Verlag, 5-60.
BEKSAÇ, E. (2010). Tac Mahal. TDV İslam Ansiklopedisi, 39, 337-339. İstanbul.
BİRIŞIK, A. (2012). Tin Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 41, 189-190. İstanbul: Test Yayını.
DEMİRİZ, Y. (1979). Osmanlı Mimarisi'nde Süsleme I. İstanbul: Kültür Bakanlığı.
DEMİRİZ, Y. (1979). Osmanlı Mimarisi'nde Süsleme I. İstanbul: Kültür Bakanlığı.
DERMAN, M. (2007). Nesih. TDV İslam Ansiklopedisi, 1-3.
Diyanet İşleri Başkanlığı. (2020, Nisan 26). Fetih Suresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/36-yasin-suresi adresinden alındı
EDMUND, W., SMITH, M. (1994). Akbar's Tomb, Sıkandarah. New Delhi: Published By The Director General Archaeological Survey of India .
ISLAM, A. (2013). The Taj: An Archıtectural Marvel or an Epitome of Love? Australian Journal of Basıc and Applied Sciences, 367-374.
Işık, E. (1989). Ali İmran Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 2, 307-309. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1991). Bakara Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 4, 526-29. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1992). Beyyine Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 6, 98-99. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1994). Duha Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 546. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1995). Fecr Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 12, 290-91. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1996). Fussilet Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 13, 228-29. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (1997). Haşr Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 16, 424-26. İstanbul: Test Yayını.
IŞIK, E. (2000). İhlas Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 537-38. İstanbul: Test Yayını.
KARAÇAĞ, A. (2002). Beylikler Devri Mimarisinde Alçı Süslemeler. Doktora Tezi. Konya.
KOCH, E. (2005). The Taj Mahal: Architecture, Symbolism, and Urban Significance. In Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World, XXII, 127-149.
RAHMAN, M. (1987). Mughal Calligraphy, Vol. 26, No. 3 (Autumn). Islamc Studies, 237-246.
SERİN, M. (2010). Sülüs. TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 128-130.
STEFANOVİC, A. (2012, Mayıs). The Tomb of I'timad ud Daula at Agra: Architecture, Decoration and Inscriptional Program. Master of Thesis. Belgrad: University of Belgrade.
TOPALOĞLU, B. (2011). Tekvir Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 40, 390-91. İstanbul: Test Yayını.
TOPALOĞLU, B. (2013). Yasin Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 43, 340-41. İstanbul: Test Yayını.
TOPALOĞLU, B. (2013). Zümer Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 44, 571-72. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2000). İnfitar Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 294. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2000). İnsan Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 331-332. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2000). İnşikak Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 343. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2000). İnşirah Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 345- 46. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2006). Muaffifin Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 371- 72. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2006). Mülk Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 542. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2006). Mü'min Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 558- 59. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2006). Mü'minun Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 560-61. İstanbul: Test Yayını.
YAŞAROĞLU, M. K. (2010). Şems Suresi. TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 510-11. İstanbul: Test Yayını.
YAZIR, E. M. (2007). Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Zehraveyn.