AKADEMİSYENLERİN FAİZ VE FAİZSİZ FİNANS KULLANIMINA YÖNELİK TUTUMLARI

İslam dininin temel kaynaklarına faiz kesin bir dille yasaklanmıştır. Bununlabirlikte, günümüz toplumlarında, insanlar günlük ihtiyaçlarını karşılamak,tasarruflarını değerlendirmek veya ihtiyaç ve beklentilerinin bir kısmınıgerçekleştirmek için finansal kurumlara ihtiyaç duyarlar. Bu anlamda,Müslüman bireylerin finansal ihtiyaçlarına ve taleplerine cevap verebilmek içinfaizsiz finans hizmeti sunduğunu iddia eden kurumlar, Müslüman toplumlardayerini almıştır. Bu çerçevede bu araştırmanın amacı, Müslüman bireylerin faiz vekatılım bankaları konusundaki tutumlarını belirlemek, tutumun öğeleri arasında“bilişsel çelişki” yaşayıp yaşamadığı, eğer böyle bir çelişki varsa, bu çelişkiyiortadan kaldırmaya yönelik ne gibi motivasyonlar kazandığını tespit ve tasviretmektir. Bu araştırmada yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Form eposta yöntemi ile gönderilmiş ve katılımcılardan cevapları yine e-postayöntemiyle toplanmıştır. Araştırmaya bir devlet üniversitesinde görev yapanfarklı unvanlardan toplam 51 kişi katılmıştır. Araştırma nitel desendekurgulanmış, yeri geldiğinde nicelleştirmeler yapılmıştır. Araştırma sonucundakatılımcıların dindarlık algılarının yüksek olduğu, katılımcıların çoğunluğununfaize yönelik olumsuz tutuma sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla beraber,katılımcıların büyük bir çoğunluğunun katılım bankalarına yönelik de olumlututumlarının bulunmadığı, finansal ihtiyaçlarını karşılarken yeri geldiğinde faizlisistemle çalışan finans kuruluşlarına yöneldikleri anlaşılmıştır. KatılımcılarınFestinger’in önerdiği “bilişsel çelişki” kuramına uygun olarak inancı ve davranışıarasında ortaya çıkan uyumsuzlukları gidermek ve tekrar iç huzuru yakalamakiçin bazı güdülenmelere sahip olduğu kanaatine ulaşılmıştır.

THE ATTITUDES OF ACADEMICS FOR THE INTEREST AND INTEREST FREE BANKING

Interest is strictly prohibited in the basic sources of Islamic religion. However, in today's societies, people need financial institutions to meet their daily needs, to evaluate their savings, or to realize some of their needs and expectations. In this sense, institutions that claim to offer interest-free finance services to respond to the financial needs and demands of Muslim individuals have taken their place in Muslim societies. The purpose of this study is first to investigate the attitudes of Muslim individuals on interest and Participation Banks, whether there is a cognitive dissonance among the elements of the attitude, second, to identify and illustrate what motivations to eliminate this contradiction. A structuredinterview form was used to collect the data. The form was sent via e-mail and the responses from the participants were received by the same method. A total of 51 instructors from a different degree at state universities participated in the study. The research was designed in a qualitative design and quantified when necessary. The results showed that the participants' perceptions of religiousness were high and the majority of the participants had negative attitudes towards interest. However, it was understood that the majority of the participants did not have positive attitudes towards participation banks, while they met their financial needs and turned to financial institutions working with the interest rate system. In accordance with Festinger's theory of cognitive dissonance, it was concluded that the participants had some motivations to overcome the discrepancies among their beliefs and behavior and to achieve inner peace again.

PDF

___

AAOIFI (Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu). Faizsiz Finans Standartları. Trc. Sabahattin Zaim Üniversitesi. İstanbul: TKBB Yayınları, 2018.
AKTEPE, İshak Emin. İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık. İstanbul: Yedirenk, 2010.
AKTEPE, İshak Emin. Katılım Finans. İstanbul: TKBB Yayınları, 2017.
AKTEPE, İshak Emin. Sorularla Katılım Bankacılığı. İstanbul: TKBB Yayınları, 2013.
AL-JARHİ, Mabid Ali - Al Rawashdeh, Osamah - Anjum, Muhammed Iqbal - Azid, Toseef - Bayındır, Servet - Canbaz, Muhammet Fatih - Çonkâr, M. Kemalettin - Durmuş, Abdullah - Erdem, Ekrem - Günay, H. Mehmet - Hamza, Hichem - Jedidia, Khoutem Ben - Khan, M. Fahim - Kızıltepe, Kadir - Qureshi, Muhammad Azeem – Yardımcıoğlu, Fatih. İslâm İktisadı Perspektifinden Faiz. Ed. Taha Eğri - Zeyneb Hafsa Orhan. Trc. Gülnihal Kafa. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
ALRİFAİ, Tarıq. İslami Finans ve Yeni Finansal Sistem. Trc. Barış Satılmış. Ankara: Buzdağı Yayınevi, 2017.
BAYINDIR, Abdülaziz. Ticaret ve Faiz. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2016.
BAYINDIR, Servet. “Katılım Bankacılığı İçin Yeni Bir Ürün Olarak Mal Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Fıkhî Açıdan İncelenmesi”. Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı. 155-206. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
BAYINDIR, Servet. Fıkhî ve İktisadî Açıdan İslâmî Finans-2 Para ve Sermaye Piyasaları. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2015.
BAYINDIR, Servet. İslâm Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005.
BAYMUR, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1993.
BULUT, H. İbrahim - Er, Bünyamin. “Katılım Bankacılığında İki Yeni Finansal Teknik Önerisi: Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Fonları”. Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı. 11-75. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
CANBAZ, Mustafa. Katılım Bankacılığı. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2016.
CÜCELOĞLU, Doğan. İnsan ve Davranışları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
ÇUBUKÇUOĞLU, Mehmet Emre – Haşıloğlu, Selçuk Burak. “Dindarlık Olgusunun Satınalma Davranışı Faktörleri Üzerinde Etkisi”. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 4/1 (Haziran 2012): 1-18.
DALGIN, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dini Konular 2. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
DESÛKĪ, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü’d-Desûkī ale’ş-Şerhi’l-kebîr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
DURMUŞ, Abdullah. “İslâm Hukuku Açısından Günümüz Kredi ve Finansman Yöntemleri”, İslâmi İlimlerde Metodoloji-III İslâm Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri. 57-109. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
EİSER, J. Richard. Social Psychology. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
FESTİNGER, Leon. A Theory of Cognitive Dissonance. California: Stanford University Press, 1957.
FRİTZ, Roschelle L. – Vandermause, Roxanne. “Data Collection via In-Depth Email Interviewing: Lessons From the Field”. Qualitative Health Research 28/10 (2018): 1640-1649.
GÜNAY, Hacı Mehmet. “İslâm Hukukunda Akit Teorisi Bağlamında Çağdaş Finansman Enstrümanlarından Murâbaha Uygulamaları”. Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri. Ed. Halit Çalış. 207-227. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
HACAK, Hasan. “Birinci Müzakere”. Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri. Ed. Halit Çalış. 231-242. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
HAWKİNS, Janice E. “The Practical Utility and Suitability of Email Interviews in Qualitative Research”. The Qualitative Report 23/2, How To Article 3, (2018): 493-501.
HEİDER, Fritz. “Attitudes And Cognitive Organization”. The Journal of Psychology. 21 (1946): 107-112.
HOGG, Michael A. – Vaughan, Graham M. Sosyal Psikoloji. Trc. İbrahim YıldızAydın Gelmez. Ankara: Ütopya, 2017.
İBN KUDÂME, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn el-Makdisî. el-Muğnî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1405.
İBN RÜŞD, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. 6. Baskı. Beyrut: Dâru’lMa‘rife, 1982/1402.
İNCEOĞLU, Metin. Tutum Algı İletişim. İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınları, 2010.
JUPP, Victor. The Sage Dictionary of Social Research Methods. London: SAGE Publications Ltd, 2001.
KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem - Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Kitabevi, 2014.
KALLEK, Cengiz. “Mudârebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 359-363. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
KARADÂĞĪ, Ali Muhyiddin. İslam İktisadına Giriş. Trc. Abdullah Kahraman. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
KARAMAN, Hayreddin. İş ve Ticaret İlmihali. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
KARTOPU, Saffet – Hacıkeleşoğlu, Hızır. “Dindarlık Eğiliminin Kimlik Duygusu Kazanımındaki Rolü”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/29 (Ağustos 2016):244-268.
KÂSÂNÎ, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiü’s-sanâi‘ fî tertîbi’şşerâi‘. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1986/1406.
KHAN, Muhammed Akram. İslam İktisadının Meseleleri Güncel Durum ve Geleceğin Bir Analizi. Trc. Sercan Karadoğan. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
KIZILGEÇİT, Muhammed. “Dindarlık Üzerine Meta-Analitik Bir Çalışma Doğu Karadeniz Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (Nisan 2016): 1143-1163.
KIZILKAYA, Necmettin. “Modern Dönemde Faizsiz Bankacılık ve Fıkhî İşleyişi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 20 (Ekim 2012): 135-150.
KIZILTEPE, Kadir – Yardımcıoğlu, Fatih. “Diyanet Personelinin Faiz Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma”. IJISEF 3/2 (Temmuz 2017): 172-225.
KUREŞÎ, Enver İkbal. Faiz Nazariyesi ve İslâm. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1966.
NEVEVÎ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
ORMAN, Sabri. “Modern İktisat Literatüründe Para, Kredi ve Faiz”. Para Faiz ve İslâm. 11-84. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
ÖZEN, Ercan – Şenyıldız, Leyla – Akarbulut, Kenan. “Faizsiz Bankacılık Algısı: Uşak İli Örneği”. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 2/4 (2016): 1-19.
PEKDEMİR, Şevket. “İslâm Hukuku Açısından Para Borçlarında Cezâî Şart”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 23 (Nisan 2014): 129-156.
PEKDEMİR, Şevket. İslâm Hukukunda Sözleşmelerde Cezâî Şart. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
ROKEACH, Milton. “The Nature Of Attıtudes”. International Encyclopedia Of The Social Sciences. Ed. David L. Sills., Vol. 1, 449-458. United States Of Americas: Crowell Collier And Macmillan Inc., 1968.
SAVAŞAN, Fatih – Saraç, Mehmet – Güdal, Temel. “Dindar/Muhafazakâr İşadamları perspektifinden İslam Ekonomisi ve Katılım Baknkacılığı”. PESA Raporu (Kasım 2013). https://www.pesa.org.tr/singlepost/2017/01/06/Dindar-muhafazakar-%C4%B0%C5%9FAdamlar%C4%B1-Perspektifinden-%C4%B0slam-Ekonomisi-veKat%C4%B1l%C4%B1mBankac%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1, Erişim: 10/04/2019.
SMİTH, M. Brewster. “Attitude Change”. International Encyclopedia Of The Social Sciences. Ed. David L. Sills, Vol. 1, 458-467. United States Of Americas: Crowell Collier And Macmillan Inc., 1968.
ŞİMŞEK, Eyüp. “Çok Partili Dönemde Yeniden Din Eğitimi ve Öğretimine Dönüş Süreci (1946-1960)”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 49 (2013): 391-414.
TABAKOĞLU, Ahmet. İslâm İktisadına Giriş. 4. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
TEKİN, Bilgehan. “Üniversite Öğrencilerinin Katılım Bankacılığına Yönelik Bilgi, Algı ve Farkındalık Düzeyleri ve Tercihlerine Etkisi”. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi 4/1 (Kış 2019): 135-150.
TORAMAN, Cengiz – Ata, H. Ali – Buğan, Mehmet Fatih. “İslami Bankacılık Faaliyetlerine Yönelik Müşteri Algısı Üzerine Bir Araştırma”. Gaziantep University Journal of Social Sciences 14/4 (2015):761-779.
TUNÇ, Hüseyin. Katılım Bankacılığı Felsefesi Teorisi ve Türkiye Uygulaması. 11. Baskı. İstanbul: Nesil Yayınları, 2016.
TURAN, Yahya – İyibilgin, Orhan. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Düzeyleri ve Kur’an’a Yönelik Tutumları Üzerine Amprik Bir Araştırma (Ordu Üniversitesi Örneklemi)”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/2 (Temmuz 2018): 409-420.
TURAN, Yahya. “Dindarlık Benlik Saygısı ve Sosyal Medyada Benlik Odaklı Doyumlar”. Journal of History Culture and Art Research 7/5 (December 2018): 624-650.
TURAN, Yahya. “Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2018): 395-434.
Türkiye Katılım Bankaları Birliği. “Mukayeseli Tablolar”. Erişim: 26 Şubat 2019. http://www.tkbb.org.tr/mukayeseli-tablolar.
Türkiye Katılım Bankaları Birliği. Katılım Bankaları 2017 Sektör Faaliyet Raporu. http://www.tkbb.org.tr/Documents/Yonetmelikler/TKBB_2017_TRFinal.pdf.
ULUDAĞ, Süleyman. İslâm’da Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış. 2. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1998.
UYSAL, Veysel. Din Psikolojisi Açısından Dini Tutum Davranış ve Şahsiyet Özellikleri. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
YANIK, Ramazan – Sumer, Serpil. “Katılım Bankacılığı Sisteminin İlahiyat Fakültesi Akademisyenleri Tarafından Değerlendirilmesi: Atatürk Üniversitesi Örneği”. International Congress of Islamic Economy, Finance and Ethics Tam Metin Bildiriler Kitabı. Ed. Seyfettin Erdoğan - Ayfer Gedikli - Durmuş Çağrı Yıldırım. 52-62. Pazıl Reklam, Danışmanlık, Matbaa ve Organizasyon, 2018.
YANPAR, Atila. İslâmi Finans İlkeler Araçlar ve Kurumlar. 2. Baskı. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2015.
YILDIRIM, İsmail – Çakar, Recep. “Katılım Bankacılığı Kullanımını Etkileyen Faktörlere Yönelik Bir Araştırma”. Global Business Research Congress (GBRC - 2016). Vol.2, 552-563.
YÜKSEL, Serhat. “İslami Bankacılıkta Fon Toplama / Fon Kullandırma Yöntemleri ve İslami Finansmanda Sukuk”. İslam Ekonomisi ve Finansı. Ed. Seyfettin Erdoğan – Ayfer Gedikli – Durmuş Çağrı Yıldırım. 175- 193. İstanbul: Umuttepe Yayınları, 2016.
ZAİM, Sabahattin. “Özel Finans Kurumlarının Sağlıklı Çalışabilmesi İçin Evvela İnsan Modelinin Oluşması Gerekir”. Türkiye’de Özel Finans Kurumları Teori ve Uygulama. 163-176. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları, 2000.