XVII. Yüzyılda Bir Şenlendirme (İhya) Uygulaması: Mormoc Köyü'nün İmarı (Kelkit)

Osmanlı Devleti, tarım arazilerinin statüsünü belirleyerek bunların düzenli bir şekilde işlenmesine hassasiyet göstermişti. Devletin masrafları ve sipahilerin harcamaları, ziraî kesimden gelecek gelirlere bağlı olduğundan, devlet idarecileri tarım arazilerini daimî surette kontrol altında tutmaya çalışmışlardı. Ancak bazı zarurî durumlarda ortaya çıkan arazi meselelerini de çözmeye gayret etmişlerdi. Nitekim herhangi bir köyün ya da bir arazinin boşaltılması durumunda Osmanlı idaresinin tavrını yansıtması bakımdan Mormoc köyünün imarı ilgi çekici bir örnektir. Köy, ıslah edilmesi karşılığında mülk olarak tahsis edilerek hem yeni bir yerleşim birimi olarak iskâna açılmış hem de ziraî üretime kazandırılmıştı.

Anahtar Kelimeler:

arazi kullanımı

An Application of Senlendirme (Ihya) in the 17th Century: The Improvement of Mormoc Village (Kelkit)

Ottoman State was very sensitive to the definition of the status of farm lands and their cultivation regularly. The expenditure of the state and spending of the sipahis depended on the income from agriculture; therefore, the governors always tried to control agricultural lands. However, they also made efforts to solve problems relating farm lands that appeared from time to time. The improvement of Mormoc village is an interesting example in terms of reflecting the attitude of the Ottoman government whenever a village or a land is emptied. In return to revitalizing activities, the village was given to people who are living in it and it is either inhabited again or to agricultural production.

Keywords:

land use,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliyeden Müdevver Defter (MAD) No. 3260, 5568, 7589.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Defteri (TD.) No. 199, 387.

AKDAĞ, Mustafa (1975), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, İstanbul: Bilgi Yay.

AKPINAR, Erdal (2001), Kalkınma Yolunda İki İlçe Kelkit ve Köse, İstanbul: Kelkit Kaymakamlığı Yay.

BARKAN, Ömer Lütfi (1939), “Türk-İslâm Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğu’nda Aldığı Şekiller I Mâlikâne – Divânî Sistemi”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, s.119–163, İstanbul.

BARKAN, Ömer Lütfi (1993), “Tımar”, İslam Ansiklopedisi, XII /1, s.286–333, Ankara.

BARKAN, Ömer Lütfi – MERİÇLİ, Enver (1988), Hüdavendigar Livası Tahrir Defteri I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

EMECEN, Feridun (1989), XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

GÖKBİLGİN, M. Tayyib, (1952), XV. – XVI. Asırda Edirne ve Paşa Livası Vakıflar, Mukataalar, İstanbul: Üçler Basımevi.

GÖKÇE, Turan (2000), XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Lazkiyye (Denizli) Kazâsı, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.

HALAÇOĞLU, Yusuf (1991), XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

HİRİK, Ali Çoşkun (2002), Geçmişte ve Günümüzde Kelkit, Kelkit.

İNALCIK, Halil (1985), “The Emergence of Big Farms, Çiftliks: State, Landlords and Tenants”, Studies in Ottoman Social and Economic History, pp.105–126, London: Variorum Reprints.

İNALCIK, Halil (1993), “Çiftlik”, TDV İslâm Ansiklopedisi VIII, s.313–4, İstanbul.

Pamuk, XVII. Yüzyılda Bir Şenlendirme (İhyâ) Uygulaması)239

İNALCIK, Halil (1996a), “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, s.1–14, İstanbul: Eren Yay.

İNALCIK, Halil (1996b), “İslâm Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, s.15–30, İstanbul: Eren Yay.

İNALCIK, Halil (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt:I 1300–1600, (Çev. Halil Berktay), İstanbul: Eren Yay.

İSLAMOĞLU-İNAN, Huricihan (1991), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İstanbul: İletişim Yay.

KIRZIOĞLU, Fahrettin (1976), Osmanlılar’ın Kafkas Ellerini Fethi (1451–1590), İstanbul: Sevinç Matbaası

METE, Zekai (2004), “Üsküdar Tarihinden Bir Kesit: Bulgurlu Köyü’nün Aziz Mahmud Hüdayi’ye Temliki”, Üsküdar Sempozyumu I, 23–25 Mayıs 2003, İstanbul: Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayını

MİROĞLU, İsmet (1975), XVI. yüzyılda Bayburd Sancağı, İstanbul: Üçler Matbaası.

MİROĞLU, İsmet (1990), Kemah Sancağı ve Erzincan Kazâsı (1520–1566), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

MOUTAFCHIEVA, Vera P. (1988), Agrarian Relations in the Ottoman Empire 15th and 16th Centuries, Newyork: Columbia University Press.

PAMUK, Bilgehan (2002), XVII. Yüzyılda Erzurum Şehri, Doktora Tezi: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

PAMUK, Şevket (1993), 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500–1914, İstanbul: Gerçek Yay. Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları (1928), İstanbul.

TAESCHNER, Franz (1926), Das Anatolische Wegenetz Nach Osmanischen Quellen II, (Nşr. G. Yacob-R.Tschudi), Leipzig: Mayer&Müller G.m.b.H.

TOZLU, Selahattin (1998), XIX. Yüzyılda Gümüşhane, Erzurum: Akademik Araştırmalar.

ÜNAL, Mehmet Ali (1999), “XVII. yüzyılda Harput’ta Toprak Tasarrufu İle İlgili Bazı Belgeler ve Munzuroğlu Köyünün Teşekkülü”, Osmanlı Devri Üzerine Makaleler- Araştırmalar, s.61–67, Isparta: Kardelen Kitabevi.

YEDİYILDIZ, Bahaeddin (1985), Institution Du Vaqf Au XVIIIé Siecle en Turquie – étude socia-historique, Ankara: Publié avec le concours Centre National de la Recherche Scientifique et de la Société d’ Histoire Turque.

YEDİYILDIZ, Bahaeddin (2003), XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

YÜCEL, Yaşar (1974), “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona Dair Genel Gözlemler”, Belleten, XXXVIII / 152, s.657–708, Ankara.