Batılı Üç Eserde 'Romantik Kurban' Cem Sultan

XV. yüzyılda Batılıların 'Zizim' adını verdikleri Cem Sultan, tarihi bir kişilik olduğu kadar bizde ve Batıda edebiyat ve sanata da konu olmuş dramatik bir hikayenin kahramanıdır. Ağabeyi II. Bayezid ile girdiği fakat kaybettiği taht mücadelesi, on üç yıl süren sürgün ve esaret hayatı, renkli kişiliği, şairliği ve şiir meclisleri ile özgün bir karakterdir. Doğu ile Batının aynı derecede ilgisini çeken bu şahsiyet, Batı ile ilişkilerimizin de başlangıcı mahiyetinde olup siyasi, diplomatik ve tarihî bir öneme sahiptir. Bu çalışmada; Cem Sultan portresi ve Mısır, Rodos, Fransa ve İtalya'daki sürgün dönemi; 'öteki' konumundaki üç Avrupa'lı yazarın Türkçeye çevrilmiş üç eseri üzerinden değerlendirilecektir. Bunlar; İvo Andriç 'Uğursuz Avlu', Vera Mutafçıyeva 'Cem Sultan' ve Eduard Sablier 'Cem Sultan-Bourganeuf Mahpusu' dur.

Sultan Djem as Romantic Victim in Three Western Works

Sultan Cem (Djem), who was called ‘Zizim’ by Europeans in the 15th century, is not only a historical personage but also the hero of a dramatic story which has often inspired Western writers and artists. His struggle for the throne with his elder brother, Bayezid II, his thirteen-year long exile and imprisonmet, his colorful personality, and his an original and interesting personality. This topic, which equally draws the attention of both the East and the West, also constitutes the beginning of our relationship with Europe. The topic, therefore, possesses political, diplomatic and historical signifiance. This study aims to evalute Sultan Cem and his life as exile in Egypt, Rhodes, France and Italy by analyzing three works by three European writers whose perspectives were that of the “other”. The works in ouestion are ‘The Damned Yard’ by İvo Andric, ‘Sultan Cem’ by Vera Mutafciyeva and ‘Djem Sultan: The Prisoner of Bourganeuf’ by Eduard Sablier.

PDF

___

ANDRİC, İvo (1964) Uğursuz Avlu, (Çeviren: Aydın Emeç, İstanbul: Ağaoğlu Yayınevi,170 sf

BAHADIROĞLU, Yavuz (1986), Cem Sultan (I); Cem Sultan’ın Gurbet Sürgünü (II), İstanbul: Nesil Yayınevi

BALI, Lamia (1969), Cem Sultan-Radyo Tiyatrosu

BAŞOĞLU, Ayhan (1971), Cem Sultan (Çizgi Roman), İstanbul

CAZALS; Patrick (1998), “Zizim Kulesi Oduncuları” sinema filmi (Cem Sultan’ın yaşamına da değinen yapım, bugün Bourganeuf’teki Türklerin günlük yaşamlarından kesitler sunarak iki farklı uygarlığın buluşmasını konu ediyor.)

MORRİS, Roderick Conway (1997), Cem Sultan, Bir Saray İspiyoncusunun Anıları (Çeviren: Hakan Türkkuşu), 315 sf., (ilk baskı 1990), İstanbul: Milliyet Yayınevi

MUTAFÇIYEVA, Vera (1971), Cem Sultan Olayı (çev. Naime Yılmaer), İstanbul: May Yayınları, 491 sf.

MUTAFÇIYEVA, Vera (2002), Cem Sultan, (Çev.: S. Mollov, S. Velikov, N. Uğurlu), İstanbul: Örgün Yayınevi, 524 sf.

OFLAZOĞLU, A. Turan (1986), Cem Sultan: Trageyda / İki Perde, Ankara: AKM Yayınları

REY, Cemal Reşit (1921), Cem Sultan, (1920-1923 yılları arasında Paris’teyken yazdığı 3 operadan biri)

SABLİER, Eduard (2001), Cem Sultan-Bourganeuf Mahpusu, (Çeviren. Nuriye Yiğitler),İstanbul, Everest Yayınları, 1.Basım, 167 sf.

TAN, Turhan (1948) Cem Sultan, İstanbul: İstanbul Yayınaları, Remzi Kitabevi Matbaası-Güven Basımevi, 303 sf

TEZEL, Y.- DEMİRALP, Ü. (1959), Cem Sultan-Tarihî Roman, Ankara

TÜLBENTÇİ, Feridun Fazıl (1980), Cem Sultan-Büyük Tarihi Roman, İstanbul: İnkilap ve Aka Kitabevi, 3.baskı

B) Diğer

(ALTINAY), AHMED REFİK (2000), Cem Sultan, (Yayına Hazırlayan: İbrahim Erdoğan), İstanbul: Timaş Yayınları, Osmanlı serisi

ALTINAY, Ahmet Refik (2001), Sultan Cem, (Hazırlayan: İ. Delioğlu), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları

ARVASİ, A. Sırrı (2000) İz Bırakanlar; Gittin Ama Sesin Kaldı Bu Kubbede, İstanbul:Gelecek yayınları, 1.baskı, s. 186-190

AYNUR, Hatice (1995), “Cem Şairleri”, Yazıdan Söze Edebiyat Sohbetleri, B.Ü. TDE Böl. (19-21 Nisan), İlmî Araştırmalar, S: 9, İst.2000, s.33-43).

AYVAZOĞLU, Beşr, (1987), Geçmişi Yeniden Kurmak, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.

BANARLI, Nihat Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I, İstanbul: MEB.Yayınları

BAYSUN, M. Cavid (1945), “Cem”, İslâm Ansiklopedisi, 3, İstanbul: 69-81

BAYSUN, M. Cavid (1946), Cem Sultan (Hayatı ve Şiirleri) İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi

BÜYÜK TÜRK KLASİKLERİ (1985), “Cem Sultan”, C: 2, İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayınevi, s. 181-192

DANİŞMENT, İsmail Hami (1954), “Vâkı’ât’a Nisbetle Gurbet-nâme”, Fatih ve İstanbul.II/7-12: 211-270.

DURAK, Mustafa (1997), “Cem Sultan Şiirinde Duyarlık” Bursa’da Bir Başka Zaman, Bursa Kitaplığı:2, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları 2, Bursa: Özsan Matbaacılık

ERDEM, Hakan (2004), “Rönesans Avrupa’sında Mültecilik ve Ölüm; Vakıat-ı Sultan Cem”, Sabancı Üniversitesi-Sakıp Sabancı Müzesi (23 Aralık 2003-18 Nisan 2004/ ‘Medicilerden Savoylara Floransa Saraylarında Osmanlı Görkemi’ Sergisi Kapsamında Düzenlenen Müze Konferanslarından... )

ERGUN, Sadettin Nüzhet (1946), Türk Şairleri II, İstanbul

EROĞLU, Haldun (2004), Osmanlı Devletinde Şehzadelik Kurumu, Ankara: Akçağ Yayınevi

ERSOYLU, Halil (1989), Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Ankara: TDK Yayınları

ERTAYLAN, İ.Hikmet (1951), Sultan Cem, İstanbul

ERTAYLAN, İ. Hikmet (1951), Falnâme, İstanbul

EYİCE, Semavi (1973), “Sultan Cem’in Portreleri Hakkında”, Belleten: 37 : 1-149.

GÜNGÖR, Erol (1999), Tarihte Türkler, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 9.baskı

HOCA SADEDDİN (1279), Tâcü’t-Tevarih II, İstanbul: (2.baskı.1979).

HORATA, Osman (2000), “Cem Sairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”, Bilig, Türk Dünyasi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 15 /Güz- 2000, s.91-110. (2001), “Vâkıât-ı Sultan Cem'de Bati Kültürü Hakkında Bazı Egzotik Dikkatler”, Millî Folklor, Kış 52, s. 72-78.

İSEN, Mustafa (1997), “Cem Şairleri”, Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yay. (Hisar,262 (1979): 27-28)

KALPAKLI, Mehmet (1999), “Bahtsız Şehzadenin Bahtsız Divanı”, Kebikeç 7-8, Ankara:,s.33-44

KARA, Mustafa (1995), “Vefatının 500. Yıldönümünde Gurbette Garip Bir Şair”, Dergâh: 66 (1995): 22.

KARACA, T. Nesrin (2003), “İvo Andric’in Uğursuz Avlu Romanında Hapishane ve Osmanlılar”, Marmara Üniversitesi-Türkiyat Araştırma Merkezi, 4-5 Aralık 2003 -‘Hapishaneler’ Sempozyumu’nda sunulan bildiri. (Zindanlar ve Mahkumlar kitabında basılacak)

KEYMAN F.-MUTMAN M.-YEĞENOĞLU M. (1999) (Derleyenler), “Farklılığa Direnmek: Uluslararası İlişkiler Kuramında ‘ÖTEKİ’ Sorunu”, İletişim Yayınevi, 2.Baskı, 106

KURNAZ, Cemal (1997), “Cem Sultan’ın Oğuz Han Mersiyesi: Bir Kaside mi, Üç Gazel mi?”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara: 415-420.

KORELLİ, Engin (2003), “Cem Sultan”, Yağmur Dergisi, S: 19

LEFORT, Jacgues (1981),Documents Grecs dans les Archives de Topkapı Sarayı, Contribution a l’histoire de Cem Sultan, (Topkapı Sarayı Arşivlerinin Yunanca Belgeleri, Cem Sultan’ın Tarihine Katkı, (Çev. Hatice Gonnet), Ankara.: TK Yayını

MERİÇ, Münevver (1991), “Cem Sultan’ın Yeni bulunan Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan Adlı Eseri”, Tarih ve Toplum, c.16, sayı:96; c.17,sayı:97:64.

OKUR, Münevver (1992), Cem Sultan Hayatı ve Şiir Dünyası, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

PAKALIN, M. Zeki (2000), Ahmet Refik, Cem Sultan, “Sultan Cem” İstanbul: Timaş Yayınları, s.152-186

RADO, Şevket (1969), “Sultan Cem’in Başına Gelenler: Vakıat-ı Sultan Cem” (Sadeleştirilmiş Metin), Hayat Tarih Mecmuası, 5(49): 6-8, 5(50) 4-9; 5(51): 10-14;5(52): 11-15; 5 (53): 11-15, 5(54): 9-13

ŞAKİROĞLU, M. ve KUT, Günay (1993), “Cem Sultan”, TDV İslam Ansiklopedisi /. C, s. 283-285

ŞEHSUVAROĞLU, Haluk (1958), “Cem Sultan ve Acıklı Hikayesi”, Resimli Türk Mecmuası, C:III, Mart

UĞURCAN, Sema (1996), “İvo Andriç’in Eserlerinde Türk Kültürünün İzleri”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Y:25, Ekim, S:4, s. 261-278

UĞURLU, Nurer (2002) Vera Mutafçıyeva: Cem Sultan (içinde), “Cem Sultan Olayı”, İstanbul: Örgün Kitabevi, s.8-23

UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı (1984), Osmanlı Devletinde Saray Teşkilatı, Ankara: TTK Yayını

VATİN, Nicolas (1997), Sultan Djem, Un Prince Ottoman dans I’Europe du XVe siecle d’aprees sourrces contemporaines; Vâkıât-ı Sultan Cem, Euvres de Guillaume Caaursin, Ankara: TTK Yay (2004), Rodos Şövalyeleri ve Osmanlılar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları