Türk Modernleşmesinde Sefir ve Sefaretnamelerin Rolü

Osmanlı İmparatorluğu XVIII. yüzyıla gelinceye kadar Avrupa ülkelerine geçici elçiler göndermiş; ancak III. Selim devrinden itibaren Batı başkentlerinde sürekli elçilikler kurmuştur. Bu elçiler kaleme aldıkları sefaretnamelerle, Avrupa hakkında bilgi vermişler; sivil, idarî ve askerî yapılanma, ilim ve sanat hayatı, eğitim kurumları ve ekonomi gibi hususlarla ilgili olarak gözlem ve yorumlarını aktarmışlardır. Bu bilgiler, Osmanlı İmparatorluğu'nun yenileşme tarihi açısından teşvik edici ve yol gösterici olmuştur.

The Role Ambassadors and Their Official Reports in the Turkish Modernization

Until 18. century Ottoman Empire had sent temporary ambassadors to European countries but after the age of Selim 3, the Empire opened permanent ambassies in the capital cities of west. These ambassadors had informed about Europe in their sefaretname which they wrote and they taransferred their observations and comments about the subjects such as civil, temporary and military formations life of science and art, educational institutions and economy. This informations became incentive and guiding from the view of getting new history of Ottoman Empire.

PDF

___

Adıvar, Adnan (1991), Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Ahmed (1980), Resmî Giridî (1700-1783), Viyana ve Berlin Sefaretnameleri, Sadeleştiren Bedriye Atsız, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.

Ahmet Cevdet Paşa, (1974), Londra Sefiri Agah Efendi’nin Takriri, Tarih-i Cevdet,Üçdal Neşriyat, İstanbul, c. 6, s. 504-514.

Aktepe Münir, (1974), Mehmet Emmî Beyefendi’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi, Ankara

Azmi Efendi’nin Prusya Sefaretnamesi, (1973), Tarih-i Cevdet, Özdemir Basımevi,İstanbul c. 5, s. 482-512.

Berles, Niyazi (1973), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Bilgi Yayınevi, Ankara, s. 88-89.

Bilim, Cahit (1980), “Ebubekir Ratib Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi”, Belleten, c.54, sayı 209, Nisan 1990, s. 261-293.

Çetin, Birol (2001), Osmanlı İmparatorluğu’nda Barut Sanayi, 1700-1900, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

Ebubekir Ratip Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi, (1999), Haz. Abdullah Uçman, Kitabevi, İstanbul

Ercilasun, Prof. Dr. Bilge (1983), “Mustafa Sami Efendi’nin Türk Yenileşme Tarihindeki Yeri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, s. 71-80.

Ergin, Osman (1977), Türk Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul.

Gürsoy, Belkıs Altuniş (1997), “Âmedi Galip Efendi’nin Sefaretnamesi”, Erdem, Ocak, c. 9, S. 27, s. 911-941.

___________________, (2002), “Seyyid Ali Efendi’nin Sefaretnamesi”, Erdem, Mayıs 2000, Gün Ofset, Ankara, c. 12, sayı 36, s. 711-846.

Gürsoy, Ülkü (1999), Sadık Rıfat Paşa ve İtalya Seyahatnamesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, s. 374-395.

İhsanoğlu, Ekmeleddin (1987), Osmanlı İlim ve Meslekî Cemiyetleri, I. Millî Türk Bilim Tarihi Sempozyumu, 3-5 Nisan 1987, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, s. 43-74.

___________________ (1992), “Batı Bilimi ve Osmanlı Dünyası: Bir İnceleme Örneği Olarak Modern Astronomi’nin Osmanlı’ya Girişi (1660-1860)”, Belleten, c. 1, VI, Aralık, S. 217’den ayrı basım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

___________________ (2003), Osmanlılar ve Bilim, Nesil Yayınları, İstanbul.

Karal, Enver Ziya (1961), “Ebubekir Ratib Efendi’nin “Nizâm-ı Cedid” Islahâtında Rolü”, V. Türk Tarih Kongresi, 1956, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

Karamuk, Gümeç, “Hacı Zağanos’un Elçilik Raporu”, Belleten, c. 54, S. 216, Ağustos 1992, s. 391-404.

Kırhoca, C. (1984), “Bir Osmanlı Gözüyle İngiliz Siyasî Sistemine Bakış”, Tarih ve Toplum, S. 10, s. 65-70.

Kuran, Encüment (1981), “Osmanlı İmparatorluğu’nda İnsan Hakları ve Sadık Rıfat Paşa”, VIII. Türk Tarih Kongresi, II. ciltten ayrıbasım, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara.

___________________ (1988), “Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasî Faaliyetleri (1793-18??)”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü,Ankara.

___________________, (1998), “Osmanlı Daimî Elçisi Ali Aziz Efendi’nin Alman Şarkıyatçısı Friedrich Von Diez ile Berlin’de İlmî ve Felsefî Muhaberatı, Türkiye’de Batılılaşma ve Millî Meseleler”, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. “Türkiye’nin Batılılaşmasında Osmanlı Daimi Elçiliklerinin Rolü”, VI. Türk Tarih Kongresi, (1967), Ankara 20-26 Ekim 1961, Kongreye Sunulan Bildiriler, TTK Basımevi, Ankara s. 489-496.

Kurdakul, Necdet (1989), “Mehmet Sadık Rıfat Paşa”, Tarih ve Toplum, sayı 71, Kasım s. 56-62.

Kutay, Cemal (1964), “Prens Sabahattin Bey, Sultan II. Abdülhamid. İttihat ve Terakki”,Tarih Yayınları, İstanbul.

Küyel, Mübahat Türker (2002), “II. Mahmûd Ehl-i Üstüvâne, II. Abdülhamid Felsefe-Din Münasebeti Önünde”, Kutadgubilig, Sayı I, Ocak s. 83-105.

Lewis, Bernard (2000), “Modern Türkiye’nin Doğuşu”, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.Mahmud Raif Efendi, “Journal du Voyage de Mahmoud Raif Efendi en Angleterre écrit par hiy meme”, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmet Kütüphanesi, Yazma no: 3707.

Mardin, Şerif (2001), Türk Modernleşmesi, Makaleler I, İletişim Yayınları, İstanbul

Maurice (1997), “Herbette, Fransa’da İlk Daimi Türk Elçisi Moralı Esseyit Ali Efendi (1797-1802)”, Çev. Erol Üyepazarcı, Pera Yayınları, İstanbul.

Mustafa Hattî Efendi (1999), “Viyana Sefaretnamesi, Haz. Ali İbrahim Savaş”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

Özkaya, Doç. Dr. Yücel (1987), XVIII. Yüzyılda Prusya (Almanya) Osmanlı Elçileri ve Bu Elçilerin Sefaretnamelerine Göre Almanya, I. Uluslar arası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu Belgeleri”, Anadolu Üniversitesi Yayınları,Eskişehir, s. 263-276.

Öztuna, Yılmaz (1975), “Nointel Markisi ve Süleyman Ağa”, Hayat Tarih Mecmuası, c. 2, S. 1, yıl 11, 1 Temmuz, s. 8-13.

Sadık Rıfat Paşa (1859), Müntahabât-ı Âsâr, Avrupa Ahvaline Dair Takvimhane-i Âmire Matbaası, İstanbul s. 8.

Said Bey (1890), Sefirler ve Şehbenderler, Matbaa-i Ebüzziyâ, İstanbul (1307).

Seyyid Mustafa Sami (1840), “Avrupa Sefaretnamesi”, Takvim-i Vekayi Matbaası, İstanbul.

Şehsuvaroğlu, Prof. Dr. Bedi N. (1984), Türk Tıp Tarihi, Bursa.

Tanpınar, Ahmet Hamdi (1976), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Basımevi,İstanbul

Tunaya, Tarık Zafer (1960), Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri,İstanbul s. 165-166.

I.Uluslar arası “Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı” (1987), Sempozyum Belgeleri,Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir s. 263-276.

Uçman, Abdullah (1989), Nemçe Seyahatnamesi, Tarih ve Toplum, sayı 69, Eylül Uluçay, Çağatay, Enver Kortekin (1958), Yüksek Mühendislik Okulu, Berksoy Matbaası,İstanbul

Unat, Faik Reşat (1992), “Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

Uzunçarşılı, Ord. Prof. I. Hakkı Uzunçarşılı (1975), Tosyalı Ebûbekir Ratib Efendi,Belleten, c. 39, sayı 153, Ocak s. 49-76.

Ünver, Prof. Dr. A. Süheyl (1940), Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Notlar, Tanzimat I, Maarif Matbaası, s. 933-960.

Yalçınkaya, Dr. Mehmet Alaaddin (1996), Osmanlı Devleti’nin Yeniden Yapılanması Çalışmalarında İlk İkamet Elçisinin Rolü, Toplumsalı Tarih, c. 6, S. 32, Ağustos s. 45-53.

Yalçınkaya, Yrd. Doç. Dr. Mehmed Alaaddin (1996), Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Defteri, OTAM, sayı 7, Ankara s. 319-338.

___________________ (1975), “Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Defteri”, OTOM, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 7, Ankara 1996, s. 319-338.

Yirmisekiz Çelebi Mehmed Sefaretnamesi, Hazırlayan: Abdullah Uçman, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.