Tarihin eski devirlerinden beri Türkler, doğan çocuklarına,onların doğumu sırasında olup biten önemli olayların, o esnada gördükleri nesnelerin, değer verdikleri muhtelif hayvanların, tabiat varlıklarının vb. isimlerini ad olarak verirken, benimsedikleri yeni dinin Türk kültüründe yol açtığı değişim,onların ad koyma kültürüne de yansımıştır. Son semavi dinolarak İslamiyet'i seçen Türkler, eski adları yanına, benimsedikleri yeni dindeki samimiyetlerinin bir göstergesi olarak birer İslami isim de almaya başlamışlardır.İlerleyen süreçte, özellikle Horasan, İran üzerinden Anadolu'ya, buradan Balkanlar'a geçip yerleşen Türk kitleleri arasında eski adlarını koruma geleneği yavaş yavaş kaybolarak, adkoyma kültüründe dinin belirleyici rolü tedricen hakim olmuştur. Bu durum, özellikle çok dilli, çok dinli, çok kültürlü yaşayışın baskın olduğu Balkanların muhtelif bölgelerindeki yerleşim merkezlerinde daha belirgin biçimde ortaya çıkmış ve sondönemlere kadar etkinliğini korumuştur. Makalede, bu gelişime bir örnek olarak, XIX. Yüzyıl ortası sayım kayıtları çerçevesinde, bir Osmanlı merkezi olan Şumnu'da yerleşik Türk sekenenin isim profili ve ad koyma kültürü incelenmiştir
From the early ages of history to the present, the Turks adopted the tradition of giving names to their children which were associated with concomitant important events, observable objects, various animals and other natural creatures. Later they were also influenced by their newly adopted religion, which brought about a change in the Turkish culture of naming ba- bies. Having adopted Islam as the last celestial religion, the Turks, as a sign of their devotion to their new religion, began to take Islamic names besides their previously adopted ones. In the course of time, in Horasan particularly, the tradition of maintaining old, pre-Islamic Turkish names gradually began to disappear among the Turks, who were in transition in masses via Iran to Anatolia, and then to the Balkans, and the impact of the newly adopted religion in giving names became prominent. This development was better noticeable in various multi-lingual, multi-cultural and multi-religious regions of the Balkans and remained unchanged up to modern times. This article analyzes the culture of giving names among the Muslim populace of Shumen, an Ottoman center of the time, as an example for the above described process and on the basis of materials belonging to the mid-19th century
___
Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Temettuât Defterleri, nr. 12489, , 12519, 12521, 12527, 12530, 12531, 12535, 12540, 12545, , 12550, 12566, 12568, 12570, 12571, 12576, 12584, 12590, , 12597, 12601, 12607, 12608, 12610, 12622, 12625, 12628, , 12632, 12633.
2.Tetkik Eserler, Makaleler
Ahmet Refik (1989). Anadolu'da Türkmen Aşiretleri (966-1200). İstanbul: Ende- run Kitabevi.
Atalay, Besim (1935). Türk Büyükleri veya Türk Adları. Ankara: Devlet Basımevi.
_____, (1936). Türk Adları. Ankara: Genelkurmay Matbaası.
İlhan, Mehdi (1990). "Onaltıncı Yüzyıl Başlarında Amid Sancağı Yer ve Şahıs
Adları Hakkında Bazı Notlar". Belleten LIV (209): 213-232. İnalcık, Halil (2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten 261: 536.
İnan, Abdülkadir (1958). "İslam'dan Sonra Türkçe Adlar". Türk Dili VII (82): 296.
Kırzıoğlu, M. Fahrettin (1949). "Kuzeydoğu Anadolu'da Kullanılan Türkçe Er- kek Adları". Türk Folklor Araştırmaları I/5: 75-76.
Kibar, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme, Kişi Adları Üzerine bir Tasnif
Denemesi. Ankara: Akçağ Yay. Koşay, H. Zübeyir (1927). "Türk Adlarına Dair Araştırma". Türk Yurdu V/26: 126.
Köksal, Osman (2006). XIX. Yüzyılda Bir Osmanlı Ordugâh Kasabası Şumnu.
Ankara: Araştırma Yay. Kurt, Yılmaz (1991). "Adana Sancağında Kişi Adları". Ankara Üniv. DTCF Tarih
Araştırmaları Dergisi XV(26): 161-252. _____, (1993). "Sivas Sancağında Kişi Adları (XVI. Yüzyıl)". Ankara Üniv. OTAM 4: 223-290.
_____, (1995). "Çorumlu Kazası Kişi Adları (XVI. Yüzyıl)". Ankara Üniv. OTAM 6: 211-247.
Kutlu, Şemsettin (1969). Türkçe Kadın ve Erkek Adları. Ankara: TDK Yay.
Kütükoğlu, Mübahat (1991), "Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından
Temettu Defterleri", Belleten LIX/225: 395-412. Orhonlu, Cengiz (1987). Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskânı. İstanbul: EREN Yay.
Sümer, Faruk (1980). Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri-Boy Teşkilatları-Destanları. İstanbul: ANA Yay.
_____, (1999). Türk Devletlerinde Şahıs Adları. C. I-II. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Yay.
Tuncay, Selma ve Adviye Aysan (1981). Türk Adları Kılavuzu Ankara: Bilgi Yay.
Turan, Osman (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1972). Osmanlı Tarihi. C.I. Ankara: TTK Yay.
Yediyıldız, Bahaeddin ve Özkan İzgi (1983). "1455 Yılında Ordu ve Yöresinde Kullanılan Şahıs Adları". Hacettepe Üniv. Edebiyat Fakültesi Armağan Dizi- si I: Şükrü Elçin Armağanı. Ankara: Hacettepe. 361-368.