Terkibin Muvazenesini Arayan Bir Aydın: Peyami Safa'nın Türk İnkılabına Muhafazakârlaşan Bakışı

Peyami Safa, sadece Türk edebiyatının en önemli romancılarından biri değil, aynı zamanda Türk düşünce tarihinde iz bırakmış özgün kalemlerden biridir. Daha çok romancı kimliğiyle bilinmekle birlikte, yazınsal alandaki üretimi biyografiden çocuk edebiyatına ve Server Bedi adıyla yayımlanan polisiye türündeki yapıtlarına dek uzanır. Yirminci yüzyılın ikinciyarısında, Cumhuriyet'in olgunlaşmış ve toplumdaki kargaşanın büyük ölçüde durulmuş olmasıyla birlikte Safa, düşünselçalışmalarına yoğunlaşmıştır. Türk İnkılâbına Bakışlar, yazarınŞark ve Garp mefhumlarını tahlil edip bir sentez düşüncesineulaşmasının yanı sıra, kendisinin ilk fikrî eseri oluşuyla da ayrıbir öneme sahiptir. 1938'de Cumhuriyet gazetesinde tefrikaedilen ve aynı yıl ilk baskısı yapılan kitap, "inkılâbımızın felsefî bir monografisi" olarak nitelenmiştir. Dolayısıyla buncaönem atfedilen bir kitabın ikinci baskısı için yirmi yılı aşkınbir süre beklenmiş olması düşündürücüdür. 1959 tarihli ikincibaskıda, yazarın metinde pek çok değişikliğe gittiği görülür.Bu makalede, sözü edilen kitapta yer alan tezler gözden geçirilecek ve Safa'nın ekleyip çıkarttığı bölümler saptanarak bunlarüzerinden bir çözümleme yapılacaktır

An Intellectual Searching for the Equilibrium of Synthesis: Peyami Safa's Conservatizing Approach towards the Turkish Revolution

Peyami Safa is not only an eminent novelist of Turkish literature but also an outstanding author of Turkish intellectual history. Although primarily known as a novelist, his oeuvre covers a wide variety of genres from biography to children's literature and thrillers under the pen name "Server Bedi". In the second half of the century, as the Republic reached maturity and the chaos in the society settled, Safa concentrated on his intellectu- al studies. Türk İnkılâbına Bakışlar is not only a key study analyzing the notions of East-West and then reaching for a synthe- sis, but also an important text as it is Safa's first intellectual work. Referred to as "the philosophical monograph of the rev- olution", it was first published in installments in the newspa- per Cumhuriyet and then printed as a book in 1938. It is thought-provoking that a book which was considered so note- worthy was not reprinted for more than twenty years after the publication of its first edition. Safa made numerous changes to the second edition, which was finally published in 1959. This paper scrutinizes the arguments discussed in the above mentioned book with special attention to the passages that were added and removed by the author. These changes that the text has undergone provide us with significant insight regarding Safa's unsteady attitude towards the Kemalist revolution.

___

Ayvazoğlu, Beşir (1998). Peyami (Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı). İstanbul: Ötüken Yay.

_____, (2000). Doğu-Batı Arasında Peyami Safa. İstanbul: Ufuk Kitapları.

Berktay, Fatmagül (2002). "Doğu ile Batı'nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı". Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce 3 (Modernleşme ve Batıcı- lık). İstanbul: İletişim Yay. 275-85.

İrem, Nâzım (1997). "Kemalist Modernizm ve Türk Gelenekçi- Muhafazakârlığının Kökenleri". Toplum ve Bilim (74): 52-99.

Öğün, Süleyman Seyfi (1997). "Türk Muhafazakârlığının Kültür Kökleri ve Pe- yami Safa'nın Muhafazakâr Yanılgısı". Toplum ve Bilim (74): 102-52.

Safa, Peyami (1938). Türk İnkılâbına Bakışlar. 1. Baskı. İstanbul: Kanaat Kitabevi.

_____, (1959). Türk İnkılâbına Bakışlar. 2. Baskı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

_____, (1990). Din İnkılâp İrtica. İstanbul: Ötüken Yay.

_____, (2000a). "Türk Düşüncesi ve Batı Medeniyeti". Beşir Ayvazoğlu (2000). Doğu-Batı Arasında Peyami Safa. İstanbul: Ufuk Kitapları. 204-212.

_____, (2000b). "Batıyı Niçin Yanlış Anlıyoruz". Beşir Ayvazoğlu (2000). Doğu- Batı Arasında Peyami Safa. İstanbul: Ufuk Kitapları. 214-219.