Diyarbekir Voyvodası Mustafa Ağa'nın Terekesi Üzerine Bazı Düşünceler

Osmanlı Devleti'nin XVI. yüzyıl sonları ve XVII. yüzyıldaiçinde bulunduğu nakit sıkıntısına çözüm bulma kaygısı,XVIII. yüzyılda mevcut sistemlerin bir kısmının yeni fonksiyonlar yüklenmesine ya da yeni oluşumların ortaya çıkmasınazemin hazırlamıştı. İltizam sisteminin yaygınlaşması sürecinde-mali-idari nitelik taşıyan birimlerden biri olarak- hayata geçirilen Diyarbekir voyvodalığının idarecisi Voyvoda MustafaAğa'nın terekesi, hem dönem mali uygulamaları hem geneltanıklıklar hem de kişiye özgü veriler açısından oldukça dikkate değer bir örnek oluşturmaktadır. Voyvodalık uygulaması vebir taşra yöneticisi olarak devlet aygıtında yer alan voyvodanınfonksiyonlarını açıklamayı da amaç edinen bu çalışma, temelolarak terekede kayda geçen edinimlere odaklanmıştır. Gerek263.092,5 kuruş olarak hesap edilen hatırı sayılır serveti %78'ini nakit parası, %11'ini alacakları, %9'unu eşya ve hayvanları ve %2'sini de emlakı oluşturuyordu- gerek iki katlı veon yedi yaşam alanından oluşan evi ve evde kayda geçen eşya,araç-gereç ve diğer varlıklarıyla ilgili yapılan mütevazi yorumlar ise, sözü edilen genel çerçevenin tamamlayıcıları olarak algılanmalıdır

PDF

___

I- Arşiv Belgeleri

Diyarbekir Şer'iyye Sicili, no: 315

II- Araştırma ve İncelemeler

Abou-el Haj, Rıfa'at Ali (2000). Modern Devletin Doğası. Çev. Oktay Özel-Canay Şahin. Ankara: İmge Kitabevi.

Agoston, Gabor (2003). "1453-1826 Avrupa'da Osmanlı Savaşları". Top, Tüfek ve Süngü, Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815. İstanbul: Kitap Yay. 128-153.

Başarır, Özlem (2009). 18. Yüzyılda Malikane Uygulaması ve Diyarbekir Voyvo- dalığı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Batmaz, Eftal Şükrü (1996). "İltizam Sisteminin XVIII. Yüzyıldaki Boyutları". Tarih Araştırmaları Dergisi 29: 39-50.

Cezar, Yavuz (1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII.yy dan Tanzimat'a Mali Tarih). İstanbul: Alan Yay.

_____, (1998). "18. Yüzyılda Eyüp'te Para ve Kredi Konuları Üzerine Gözlem- ler". 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işında Eyüp'te Sosyal Yaşam. Ed.Tülay Artan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 15-32.

Çadırcı, Musa (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri'nin Sosyal ve Eko- nomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

_____, (2007). Tanzimat Sürecinde Türkiye, Ülke Yönetimi. Ankara: İmge Kitabevi.

Çakır, Baki (2003). Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII.Yüzyıl). İstanbul: Kitabevi.

Çınar, Hüseyin (2008). "18. Yüzyılda Ayıntab (Antep) Sancağı'nın İdarî ve Malî Yapısı". Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi. Ed. Erol Özvar-Arif Bil- gin. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yay.

Çizakça, Murat (1999). İslam Dünyasında ve Batı'da İş Ortaklıkları Tarihi. Çev. Şehnaz Layıkel. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Demirel, Ömer (2004). "Çankırı Tüccar ve Esnafı'nın Mal Varlıkları ile Borç- Alacak İlişkileri (1815-1875)". Yâran Kültürü ve Çankırı (17-18 Eylül 2004). Çankırı: Çankırı Valiliği II. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri. 32-42.

_____, (2006). "Sivas Tüccar ve Esnafının Mal Varlıkları ile Borç-Alacak İlişkileri". Doğumunun 65. Yılında Prof. Dr. Tuncer Baykara'ya Armağan Tarih Yazıla- rı. Der. Mehmet Akif Erdoğru. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay. 158-173.

Faroqhi, Suraiya (2009). Orta Halli Osmanlılar. Çev. Hamit Çalışkan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

Genç, Mehmet (1975). "Osmanlı Maliyesinde Malikâne Sistemi". Türk İktisat Tarihi Semineri 1973, Metinler-Tartışmalar. Ankara. 232-296.

_____, (2006). "Osmanlı Maliyesinde Mukataa Kavramı". Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1. Haz. Mehmet Genç-Erol Özvar. İstanbul: Osman- lı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yay. 57-64.

İnalcık, Halil (1996a). "İslâm Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi". Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay. 15-30.

_____, (1996b). "15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları". Osman- lı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay. 187-201.

Nagata, Yuzo (1997). Tarihte Ayânlar, Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme. Ankara.

_____, (1999). Muhsin-zâde Mehmet Paşa ve Ayanlık Müessesesi. İzmir.

Ögel, Semra (1998). "Geleneksel Türk Evi'ne Bir Kaynak Olarak Topkapı Sara- yı". Topkapı Sarayı Müzesi, Yıllık-3. İstanbul. 126-147.

Özkaya, Yücel (1977). Osmanlı İmparatorluğu'nda Ayanlık. Ankara.

Özvar, Erol (1998). XVII. Yüzyılda Osmanlı Taşra Maliyesinde Değişim: Rum Hazine Defterdarlığından Tokat Voyvodalığına Geçiş. Doktora Tezi. İs- tanbul: Marmara Üniversitesi.

_____, (2001). "XVII. Yüzyılda Osmanlı Taşra Maliyesinde Değişme: Diyarbakır'da Hazine Defterdarlığı'ndan Voyvodalığa Geçiş". IXth International Congress of Economic and Social History of Turkey. Dubrovnik-Crotia. 93-115.

Sahillioğlu, Halil (1962-63). "Bir Mültezim Zimem Defterine Göre XV. Yüzyıl Sonunda Osmanlı Darphane Mukâta'aları". İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası XXIII (1-2): 145-218.

Tabakoğlu, Ahmet (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi. İstanbul.

Tekin, Zeki (2000). "Osmanlı Devleti'nde Kürk Ticareti". Türkler. C. 10. Anka- ra. 754-763.

Tuncer, Orhan Cezmi (1999). Diyarbakır Evleri. Diyarbakır.

Yılmazçelik, İbrahim (1995). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840). Ankara.