Türklere Karşı Zafer Kehaneti Yahut Propaganda: Alman Hümanisti Sebastian Brant’ın Kayzer I. Maximilian’ı Savaşa Teşvik İçin Yazdıkları (1494-1501)

Almanya’nın en önemli hümanistleri arasında yer alan Sebastian Brant, Latince ve Almanca kaleme aldığı yazılarında, ayrıca resimli broşür/el ilanı olarak dağıtılan çok sayıda şiirinde I. Maximilian’ı Kutsal Roma Alman İmparatorluğu’nu düzene sokmaya, kilisede reform yapmaya ve Fransızlar ile Türklerin yayılmasına karşı savaşmaya teşvik etmiştir. Bu makale esas itibarıyla Alman hukukçu ve hümanisti Sebastian Brant’ın özellikle Habsburg İmparatoru I. Maximilian döneminde Türkler ve İslâm aleyhine yazdığı metinlerin, tarihî arka planı gözeterek, propaganda dili ve Osmanlılara karşı sefer düzenlenmesi açısından değerlendirmesinden oluşmaktadır. Brant’ın Türk temasını işlediği ve 1494-1513 yılları arasına tekabül eden yayınları içerisinden -hâkim rengi göstermesi bakımından yeterli ölçüde fikir verici- dördü üzerinde durulmuştur: Das Narrenschiff (1494), De origine (1495), Thurcorum terror et potentia (1498), Von der Vereinigung der Könige und Anschlag an die Türken (1501). Bu yayın aralığının aslında II. Bayezid dönemine, Osmanlıların Batı politikalarına daha çok ağırlık vermeyi tercih ettiğinin görüldüğü yıllara rastlamış olması, özellikle Mora seferlerinin getirdiği hava içinde yerini bulması dikkat çekicidir. Bir başka ifadeyle dönemin atmosferinin, I. Maximilian dönemindeki Haçlı seferi çalışmaları bağlamı içinde olan bu literatürün ortaya çıkmasında büyük önem taşıdığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Sebastian Brant, Türk korkusu, XV. yüzyıl, propaganda, I. Maximilian, II. Bayezid

Prophecy of Victory against the Turks or Propaganda: The Writings of the German Humanist Sebastian Brant to Instigate Emperor Maximilian I into War (1494-1501)

Sebastian Brant, one of the most important German humanists, encouraged Maximilian I to rehabilitate the Holy Roman German Empire, reform the Church and fight against the expansion of the French and Turks in his writings in Latin and German as well as in his numerous poems, which he distributed as illustrated pamphlets/ flyers. This article consists mainly of an evaluation of the texts of the German jurist and humanist Sebastian Brant against the Turks and Islam, in particular during the reign of the Habsburg Emperor Maximilian I, in terms of propaganda language and the conduct of campaigns against the Ottomans, taking into account the historical background. Among Brant’s publications dealing with the Turkish theme and corresponding to the period between 1494 and 1513, four that are sufficiently significant in terms of depicting the prevailing tone will be examined more closely: Das Narrenschiff (1494), De origine (1495), Thurcorum terror et potentia (1498), Von der Vereinigung der Könige und Anschlag an die Türken (1501). It is noteworthy that this publication interval actually coincided with the Bayezid II period, the years when the Ottomans were seen to have preferred to give more weight to Western policies, and that it found its place in the atmosphere brought about by the Peloponnesian campaigns. In other words, it can be stated that the atmosphere of this period was of great importance for the emergence of this literature in connection with the crusade endeavour under Maximilian I.

Keywords:

Sebastian Brant, Turkphobia, XVth century, Propaganda, Maximilian I, Bayezid II,

PDF

___

Araştırma-İnceleme, Kaynak Eserler
Afyoncu, Erhan, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2012.
Babinger, Franz, “Zwei diplomatische Zwischenspiele im deutsch-osmanischen Staatsverkehr unter Bâjezîd II. (1497 und 1504)”, Westöstliche Abhandlungen - Festschrift Rudolf Tschudi, Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1954, s. 315-330.
Böhmer, Johann Friedrich, Regesta imperii. XIV. Ausgewählte Regesten des Kaiserreiches unter Maximilian I., 1493 - 1519, C. 3/1, ed. Hermann Wiesflecker, Böhlau, Wien 1996.
Brant, Sebastian, An den grosmechtigsten aller durchlichtigsten herren Maximilianum Ro(e) mischen künig. Von der wunderbaren Su zu Landser jm Suntgaw des jars MCCCCXCVj. Uff den erstentag des mertzen geboren Ein versa(e)helich ußlegung Sebastiani Brant, Sebastian Brant, Basel 1496.
Brant, Sebastian, De origine et conversatione bonorum regum et laude civitatis Hierosolymae: cum exhortatione eiusdem recuperandae, Johann Bergmann von Olpe, Basel 1495.
Brant, Sebastian, Das Narrenschiff, Universitätsbibliothek Basel, UBH Ai II 22, Johann Bergmann von Olpe, Basel 1494, https://doi.org/10.3931/e-rara-4620.
Brant, Sebastian, “Thurcorum terror et potentia. Ad cuiusdam Leonhardi Clementis in Thurcum invectivam Sultat Othomanidae responsio: per Sebastianum Brant in honorem exhortationemque
Serenissimae regiae maiestatis divi Maximiliani etcetera conficta. Anno 98 kalendas septembribus”, Varia Sebastiani Brant Carmina, Johann Bergmann von Olpe, Basel 1498.
Brant, Sebastian, “Von der Vereinigung der Könige und Anschlag an die Türken”, Flugblätter des Sebastian Brant, ed. Paul Heitz, J. H. Ed. Heitz, Strassburg 1915.
Brant, Sebastian, Von dem anfang vnd Wesen der hailigen Statt Jerusalem / Vnd zů welchen zeyten die selb dem außerwoelten volck Gottes jngegeben wider entzogen vnd nachmals aber zůgestelt worden ist Auch allen Künigen daselbs regierẽden vffung vñ abgang Vnd wie die nüwlich vnder den gewalt des Türckischen tyrann kommen. Durch Sebastianum Brant beder Rechten Doctor. Eemals in lateinischer histori vergriffen 1518, çev. Kaspar Frey, Johann Knobloch, Straßburg 1518.
Buhari, Ömer Kemal, Varoluşsal Tehcir: Yeni Batı ve Dönüştürücü Şiddet, İnsan Yayınları, İstanbul 2020.
Coşan, Leyla, 16. Yüzyılda Almanların Türklerden korunmak için yazdığı dualar: Tanrım Bizi Türklerden Koru, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.
Coşan, Leyla, “Georgius de Hungaria ve Türkler Hakkındaki Değerlendirmelerine Bir Bakış”, Semahat Yüksel Armağan Kitabı, haz. Feruzan Gündoğar-Güler Mungan- Cemal Yıldız, Pegem Akademi, Ankara 2009, s. 198-207.
Cotta-Schönberg, Michael von, Collected Orations of Pope Pius II, haz. ve çev. Michael von Cotta-Schönberg, 12 cilt, Scholars’ Press, 2019.
Cotta-Schönberg, Michael von, “Oration “Existimatis fortasse” of Pope Pius II (1 March 1462, Rome)”, Orations of Enea Silvio Piccolomini / Pope Pius II, C 64, haz. ve çev. Michael von Cotta-Schönberg, Scholars’ Press, 2019.
Emecen, Feridun M., Fetih ve Kıyamet 1453, Kapı Yayınları, İstanbul 2019.
Emecen, Feridun M., İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları I, İsam Yayınları, İstanbul 2011.
Emecen, Feridun M., Kanuni Sultan Süleyman ve Zamanı, TTK Yayınları, Ankara 2022.
Emecen, Feridun M., Yavuz Sultan Selim, Kapı Yayınları, İstanbul 2021.
Ercan, Hüseyin Onur, “1768-1774 Osmanlı Rus Savaşı Hakkında Çağdaş Bir Kaynak”, Harp Tarihi Dergisi, S. 6, Aralık 2022, s. 29-63.
Foresta, Antje, Sebastian Brant Als Historiker: Zur Perzeption des Reichs und der Christenheit im Schatten der Osmanischen Expansion, Doktora Tezi, Albert-Ludwigs Universität, Freiburg 2004.
Heintzel, Alexander, Propaganda im Zeitalter der Reformation. Persuasive Kommunikation im 16. Jahrhundert, C.H. Beck, München 1978.
Helmrath, Johannes, “Enea Silvio Piccolomini (Pius II.) - Ein Humanist als Vater des Europagedankens?”, Europa und die Europäer. Quellen und Essays zur modernen europäischen Geschichte, ed. Rüdiger Hohls v.dğr., Franz Steiner, Stuttgart 2005, s. 361-366.
Helmrath, Johannes, “Pius II. und die Türken”, Europa und die Türken in der Renaissance, haz. Bodo Guthmüller ve Wilhelm Kühlmann, Niemeyer, Tübingen 2000, s. 79-138.
Hoffmann, Werner, Propagandaaspekte der Belagerung Wiens 1529 durch die Osmanen, Doktora Tezi, Universität Wien, Wien 2013.
Housley, Norman J., “Robur imperii. Mobilizing Imperial Resources for the Crusade against the Turks, 1453-1505”, Partir en croisade à la fin du Moyen Âge: Financement et logistique, ed. Daniel Baloup ve Manuel Sánchez Martínez, Presses universitaires du Midi, Toulouse 2015, s. 287-306.
Höfert, Almut, Den Feind beschreiben. „Türkengefahr“ und europäisches Wissen über das Osmanische Reich 1450-1600, Campus, Frankfurt am Main 2003.
Knape, Joachim, “Sebastian Brant”, Deutsche Dichter der frühen Neuzeit (1450 - 1600): ihr Leben und Werk, ed. Stephan Füssel, Erich Schmidt, Berlin 1993, s. 156-172.
Kula, Onur Bilge, Alman Kültüründe Türk İmgesi, C. II, Gündoğan Yayınları, Ankara 1993.
Kumrular, Özlem, Avrupa’da Türk Düşmanlığının Kökeni: Türk Korkusu, Doğan Kitap, İstanbul 2008.
Kumrular, Özlem, “İslâm’ın Kılıcı-Hıristiyanlığın Kalkanı: XVI. Yüzyılda Avrupa’da Türk, Müslüman ve Hz. Muhammed İmgesi”, Osmanlılar ve Avrupa: Seyahat, Karşılaşma ve Etkileşim, ed. Seyfi Kenan, İsam Yayınları, İstanbul 2008, s. 91-131.
Lolos, Anastasios, Die Apokalypse des Ps.-Methodios, Beiträge zur klassischen Philologie 83, Hain, Meisenheim am Glan 1976.
Ludwig, Walther, “Eine unbekannte Variante der Varia Carmina Sebastian Brants und die Prophezeiungen des Ps.-Methodius. Ein Beitrag zur Türkenkriegspropaganda um 1500”, Daphnis, Vol. 26 (1997), s. 263-299.
Madsen, Peter, “Stars, Signs, and Tears: Turkish Threats, Politics, and Apocalyptic Historiography in Sebastian Brant”, Framing ‘Turks’: Representations of Ottomans and Moors in Continental European Literature 1453-1683, haz. Peter Madsen, Nordic Journal of Renaissance Studies 16, 2019, s. 69-96.
Methodius primum Olympiade: et postea Tyri civitatum episcopus. sub diocleciano Imperatore In Calcide civitate (que nigro pontum appellatur ut divus scribit hieronimus martyrio) [sic] coronatur: qui cum eruditissimus esset vir: multa edidit documenta et presertim de mundi creatione eidem in carcere revelata. passus fuit quarta decima Kalendas octobris, Michael Furter, Basel 1498.
Niederberger, Antje, “Das Bild der Türken im deutschen Humanismus am Beispiel der Werke Sebastian Brants (1456–1521)”, Das Osmanische Reich und die Habsburgermonarchie in der Neuzeit, ed. Thomas Winkelbauer vd., Böhlau, Wien 2005, s. 181-204.
Riegel, Nicole, “Bausteine eines Residenzprojekts. Kaiser Maximilian I. in Innsbruck”, The Habsburgs and their Courts in Europe 1400-1700. Between Cosmopolitism and Regionalism, ed. Herbert Karner vd., Palatium e-Publication 1, 2014: 28-45.
Setton, Kenneth M., The Papacy and the Levant (1204-1571), C III, The American Philosophical Society, Philadelphia 1984.
Schillinger, Jean, “Der Türkenkrieg im Werk Sebastian Brants”, Sebastian Brant (1457-1521), ed. Hans G. Roloff vd., Weidler, Berlin 2008, s. 170-201.
Schünicke, Sebastian, “Zu den Antiturcica Sebastian Brants”, Sebastian Brant. Forschungsbeiträge zu seinem Leben, zum “Narrenschiff” und zum übrigen Werk, ed. Thomas Wilhemi, Schwabe & Co. AG, Basel 2002, s. 37-81.
Schwoebel, Robert, The Shadow of the Crescent: The Renaissance Image of the Turk, St. Martin’s Press, New York 1967.
Tomar, Cengiz, “Sarasinler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 36, İstanbul 2009, s. 116-117.
Wiesflecker, Hermann, Kaiser Maximilian I. Das Reich, Österreich und Europa an der Wende zur Neuzeit, 5 cilt, Böhlau, Wien 1971-1986.
Wiesflecker, Hermann, “Maximilians I. Türkenzug 1493/94”, Ostdeutsche Wissenschaft, C 5, 1958, s. 152-178.
Yerasimos, Stefanos, Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, çev. Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
İnternet Kaynakları
http://dl.ub.uni-freiburg.de/diglit/brant1498/0289, son erişim tarihi: 18.07.2022. https://www.dwds.de/wb/etymwb/narr, son erişim tarihi: 28.11.2022.