TÜRK – AMERİKAN MÜTTEFİKLİĞİNDE ‘PEŞREV’ DÖNEMİ: ÖDÜNÇ VERME-KİRALAMA PROGRAMINDA TÜRKİYE

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından müttefiklik ilişkisi kuran Türkiye ve ABD’nin iş birliği savaşın başlangıcından kısa bir süre sonraya dayanmaktadır. Roosevelt Hükümeti’nin Mihver bloğuna karşı olan Müttefik devletleri nezdinde başlattığı destek süreci Amerikan Kongresi’nden geçen “Ödünç Verme-Kiralama Yasası” ile ifadesini buldu. Bu çalışmada Türkiye’nin de yardım kapsamına alındığı Ödünç Verme-Kiralama Programı, Amerikan Dışişleri Bakanlığı belgelerinin Türkiye dosyalarından faydalanılmak suretiyle incelenmiştir. Çalışmada Türkiye’nin uygulamaya yönelik eleştirileri, girişimleri ve söz konusu girişimlerin Anglosakson muhatapları nezdindeki yansımaları yer almaktadır. Diğer yandan dönemin Alman hükümetinin Türkiye’nin söz konusu programa alınmasına yönelik verdiği tepkiler Amerikan arşiv belgelerinden izlenmiştir.

PRELUDE IN THE TURKISH AMERICAN ALLIANCE: TURKEY IN THE LEND-LEASE PROGRAM

The cooperation of Turkey and U.S. who established a multi-faceted diplomatic alliance following the World War 2, dates back to beginning of the war period. The act of Roosevelt government initiated a specific program that aimed at supporting Allies against Axis found its expression with Lend and Lease Bill that was passed from American Congress. This article tackles with Lend and Lease program in the light of U.S. National Archival Documents related with Turkey. In the article Turkey’s criticisms regarding the application of the program and their reflections on the Anglosaxon block are analyzed. On the other hand, the reaction of Hitler’s administration towards Turkey’s inclusion to the program is tracked from American archival documents.

PDF

___

U.S. National Archives, Decimal File 867.24, Internal Affairs Of States, Turkey, Equipment And Supplies., November 3, 1941 - December 26, 1942. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944. Archives Unbound. Gale Document Number: SC5011443310
AYDEMİR, Şevket Süreyya,(1984), İkinci Adam, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984
BALCI, Ali, ( 2017), Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, Alfa, İstanbul, 2017
ERHAN, Çağrı, (1996), Avrupa’nın İntiharı ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.51, 1996, s. 259- 273
HERRING, George C.,( 1973), Aid to Russia, 1941-1945: Strategy, Diplomacy, the Origins of the Cold War, New York, Columbia University Press, 1973
KARAKAŞ, Nuri,(2013), Türk Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2013
KARAKAŞ, Nuri,(2009) Amerikan “Ödünç Verme ve Kiralama” Yardımlarında Türkiye, Tarih İncelemeleri Dergisi, s. 24(1), 2009, s. 21-52
KAYNAR, Ayşegül Kars- KAYNAR, İhsan Seddar, (2018), ABD-Türkiye İlişkilerinin Gelişiminde “Ödünç Verme ve Kiralama Anlaşması”, Övgü Kalkan Küçüksolakj, Abdullah Muhsin Yıldız (ed.), Current Debates in International Relations & Law: Current Debates in Social Sciences Series Volume 24, IJOPEC, 2018, 109-120.
MARTEL, Leon, LendLease, Loans, and Coming of the Cold War: A Study of the Implementation of Foreign Policy, Westview Press, Boulder, 1979
ORAN, Baskın, (2006), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 2006, İletişim Yayınları, İstanbul
SADAK, Necmeddin, Amerika Birleşik Devletlerinin Yardım Kararı, Akşam, Mart 11, 1941
SMITH, Charles, (1972), Lend-Lease to Great Britain 1941-1945, Southern Quarterly; Hattiesburg , V.10, Iss. 2, 1972, s. 195-208
SOKOLOV, Boris V., (1994), The Role of Lend‐lease in Soviet Military Efforts, 1941– 1945, The Journal of Slavic Military Studies, S.7, N.3, 1994, s. 567-586.
STETTINIUS JR., Edward R.,( 1944), Lend-Lease: Weapon for Victory, Macmillan Co., New York, 1944
Türk Dış Politikasında 50 Yıl – İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1973
ÜLMAN, Haluk, İkinci Cihan Savaşının Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Münasebetleri, 1939-1947, AÜSBF Yayınları, Ankara
WALTON, Francis,( 1956), Miracle of World War II, Macmillan Co., New York, 1956
YILMAZ, Sait(2017), Türkiye’deki Amerika: İkili İlişkiler ve ABD’nin Örtülü Operasyonları, Kaynak Yayınları, Ankara, 2017.
ZÜRCHER, Erik Jan,( 2016), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016
ÇETİN, Sabit, (2008), İkinci Dünya Savaşı’nda İstanbul ve Trakya’da Alınan Tedbirler: Pasif Korunma ve Tahliye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2008.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi