Türk – Amerikan Müttefikliğinde ‘Peşrev’ Dönemi: Ödünç Verme-KiralamaProgramında Türkiye

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından müttefiklik ilişkisi kuran Türkiye ve ABD’nin iş birliği savaşın başlangıcından kısa bir süre sonraya dayanmaktadır. Roosevelt Hükümeti’nin Mihver bloğuna karşı olan İttifak devletleri nezdinde başlattığı destek süreci Amerikan Kongresi’nden geçen Ödünç Verme-Kiralama Yasası ile ifadesini buldu. Bu çalışmada Türkiye’nin de yardım kapsamına alındığı Ödünç Verme-Kiralama Programı, Amerikan Dışişleri Bakanlığı belgelerinin Türkiye dosyalarından faydalanılmak suretiyle incelenmiştir. Çalışmada Türkiye’nin uygulamaya yönelik eleştirileri, girişimleri ve söz konusu girişimlerin Anglosakson muhatapları nezdindeki yansımaları yer almaktadır. Diğer yandan dönemin Alman hükümetinin Türkiye’nin söz konusu programa alınmasına yönelik verdiği tepkiler Amerikan arşiv belgelerinden izlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ödünç Verme-Kiralama Programı, Türk – Amerikan İlişkileri, Türk Dış Politikası, Amerikan Dış Politikası, Amerikan Yardımları

MARINE TRANSPORT IN THE INONU ERA IN TURKEY (1938-1950)

This study addressed the Inonu-Era (1938-1950) Turkish maritime transport activities and analyzed their repercussions on national economy between the 11th of November when Ismet Inonu was the president and the 14th of May 1950 when the Democratic Party came to power, in the light of numerical data. Data were collected from Presidency Republican Archive Documents, official publications, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of Turkey, laws and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey, annual statistics and articles in periodicals of the era. The study also assessed global developments in the maritime sector. The results are as follows: Shortly after the election of Inonu as president, the Ministry of Transport was tasked with the maritime transport and navigation safety with the adoption of Law No. 3613. Denizbank was dissolved and two administrations were established under the name of the General Directorate of State Maritime Administration and the General Directorate of State Ports Operation with the Law No. 3633 issued on June 7, 1939. In addition, legal regulations were introduced to fill the legal gap in maritime law. After World War II, ship orders were placed in European countries and the United States in order to strengthen the fleet. This decision resulted in an increase in the number and tonnages of ships of the State Naval and ship-owners and, thus, an increase in the number of inward and outward voyages. These maritime developments contributed to the national economy.

Keywords:

Ministry of Transport, Marine Transportation, World War II, Ship-owner, State Maritime Lines,

PDF

___

U.S. National Archives, Decimal File 867.24, Internal Affairs of States, Turey, Political Affairs. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey
Ali Balcı, Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, Alfa, İstanbul, 2017
Ayşegül Kars Kaynar, İhsan Seddar Kaynar, ABD-Türkiye İlişkilerinin Gelişiminde “Ödünç Verme ve Kiralama Anlaşması”, Övgü Kalkan Küçüksolakj, Abdullah Muhsin Yıldız (ed.), Current Debates in International Relations & Law: Current Debates in Social Sciences Series Volume 24, IJOPEC, 2018, 109-120.
Baskın Oran, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 2006, İletişim Yayınları, İstanbul
Boris V. Sokolov, The Role of Lend‐lease in Soviet Military Efforts, 1941–1945, The Journal of Slavic Military Studies, S.7, N.3, 1994, s. 567-586.
Charles Smith, Lend-Lease to Great Britain 1941-1945, Southern Quarterly; Hattiesburg , V.10, Iss. 2, 1972, s. 195-208
Çağrı Erhan, Avrupa’nın İntiharı ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.51, 1996, s. 259-273
Edward R. Stettinius Jr., Lend-Lease: Weapon for Victory, Macmillan Co., New York, 1944
Edward Weisband, Turkish Foreign Policy, 1943-1945: Small State Diplomacy and Great Power Politics, Princeton University Press, New Jersey, 2015
Foreign Relations of the United States: The Conferences at Washington, 1941-1942, and Casablanca, 1943, Washington: U.S. Government Printing Office - Volume 8414 of Department of State publication, 1968
Francis Walton, Miracle of World War II, Macmillan Co., New York, 1956
George C. Herring, Aid to Russia, 1941-1945: Strategy, Diplomacy, the Origins of the Cold War, New York, Columbia University Press, 1973
Haluk Ülman, İkinci Cihan Savaşının Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Münasebetleri, 1939-1947, AÜSBF Yayınları, Ankara
Leon Martel, LendLease, Loans, and Coming of the Cold War: A Study of the Implementation of Foreign Policy, Westview Press, Boulder, 1979
Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984
Türk Dış Politikasında 50 Yıl – İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1973
Necmeddin Sadak, Amerika Birleşik Devletlerinin Yardım Kararı, Akşam, Mart 11, 1941
Nuri Karakaş, Türk Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2013
Nuri Karakaş, Amerikan “Ödünç Verme ve Kiralama” Yardımlarında Türkiye, Tarih İncelemeleri Dergisi, s. 24(1), 2009, s. 21-52

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi