1934 TARİHLİ SOY ADI KANUNU UYGULAMALARI VE MALATYA ÖRNEĞİ: (FIRAT GAZETESİ VERİLERİNE GÖRE)

Türk İnkılâbının en önemli özelliği, millî kurumsal bir yapı oluşturma çabasıdır. Yeni düzen çalışmaları olarak değerlendirebileceğimiz Türk İnkılâbının hemen her alanında bu özelliği görmek mümkündür. Türk Tarihi ve Türk Dili çalışmalarının tabii bir yansıması olarak değer kazanan ve bütün bireylerin “Öz adları” yanında bir de “Soyadı” taşımalarına ilişkin çalışmalar; millî kimliğin oluşturulması amacıyla atılan en önemli adımlardan biri olmuştur. Uygulama ile batılı toplumlarda olduğu gibi aile reisinin alacağı ve aile bireylerinin de kullanabileceği bir soyadının belirlenmesi amaçlanmıştı. Konu, Hükümetin hazırladığı bir kanun tasarısıyla TBMM’ye getirilmişti. Soyadı Kanunu düzenlemesi, 21 Haziran 1934’te kabul edilmişti. 26 Kasım 1934’te çıkartılan bir başka kanunla da ağa, hacı, hafız, hoca, molla, efendi, bey, beyefendi, paşa, hanım, hanımefendi ve hazret gibi lakap ve unvanların kullanılması kaldırılmıştı. Vatandaşların, kanunun karşısında ve resmî belgelerde yalnız adlarıyla anılacakları belirtilmişti. Ayrıca işlemlerin kolaylıkla yapılmasını sağlamak amacıyla bir de “Soyadı Nizamnamesi” çıkartılmıştı. Soyadı Kanununun çıkmasından sonra her yörede olduğu gibi Malatya’da da her aile reisi kabiliyetlerine, mesleklerine ve birtakım alışkanlıklarına göre “soyadı” bulma arayışına girmişti. Yerel basın da konuyu sütunlarına taşıyarak vatandaşların uygun bir soyadı seçmelerine yardımcı olmuştu. Bir kamu görevi olarak kabul edilen bu tür bir çalışmayı, Malatya’nın tek yerel gazetesi olan Fırat üstlenmişti. Çalışma, 2 Ocak 1935-2 Temmuz 1936 tarihleri arasında Malatya’daki soyadı seçme sürecini ve Fırat Gazetesinin verilerine göre ailelerin seçtikleri Soyadlarıyla ilgili örnekleri içermektedir.

PRACTICES OF THE SURNAME LAW DATED 1934 AND EXAMPLE OF MALATYA: (ACCORDING TO THE DATA OF FIRAT NEWSPAPER)

The most important feature of the Turkish Revolution is the effort to create a national institutional structure. It is possible to see this feature in almost every area of the Turkish Revolution, which we can consider as new order activities. Activities related to all the individuals' adoption of a "Surname" in addition to "Their birth name", which gained value as a natural reflection of the Turkish History and Turkish Language studies, became one of the most significant steps taken to form the national identity. With the practice, it was aimed to determine a surname that the head of the family would use and the family members could also use, as in western societies. The issue was brought to the TGNA through a draft law prepared by the Government. The regulation of the Surname Law was adopted on June 21, 1934. Via another law enacted on November 26, 1934, the use of nicknames and titles such as agha, haji, hafiz, hodja, mullah, master, mister, sir, pasha, miss and excellency was abolished. It was stated that citizens would only be referred with their names before the law and in official documents. In addition, a “Surname Regulation” was issued in order to facilitate the procedures. After the enactment of the Surname Law, as in every region, every head of the family in Malatya was in search of a “surname” according to their abilities, professions and certain habits. The local press included the issue in its columns, helping citizens to choose an appropriate surname. Such an action, which was considered as a public duty, was taken by Fırat, the only local newspaper of Malatya. The study includes the surname selection process in Malatya between January 2, 1935 and July 2, 1936 and examples of the surnames selected by the families according to the data of Fırat Newspaper.

PDF

___

BCA 490 -01-15- 81- 2/5.
BCA 490 -01-15- 81- 2/6.
BCA 490 -01-15- 81- 2/7.
BCA 490 -01-15- 81- 2/79.
BCA 490 -01-03-12- 18.
BCA 490 01 41 173 5 3/3-28.
BCA 1759/30-18-1-2/50-87-15.
BCA 51-12-10-10/1-100.
BCA 051.V 42 0.0.0-12.102-25.
BCA 051.V 42 0.0.0-12.101-10.
BCA 030 0 18 01 02 50 85 016.
BCA 030 0 18 01 02 50 87 015.
BCA 030 10 124- 884- 18/1-20, 25.
BCA 030 10 124- 884- 18/24
BCA 030 10 124- 884- 18/1-20, 25.
BCA 490 01 41 173 5 3/3-28.
BCA 272 00 00 12 63 190 9/1-6.
BCA 030 10 124- 884- 18/1-20, 25.
“Muğla Mebusu Nuri Bey’in Nüfus Kanununa Müzeyyel 3/97 Numaralı Kanun Teklifi”. TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: 4, Cilt: 23, İçtima: 3, 69. İnikat,
“Soyadı Hakkında 1/558 Numaralı Kanun Lâyihası ve Dâhiliye ve Adliye Encümenleri Mazbataları” TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: 4, Cilt: 23, İçtima: 3, 69. İnikat, (Sıra No: 203), ss. 1-15, s.6-8.
“Soyadı Hakkında 1/558 numaralı Kanun Lâyihası”. TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: 4, Cilt: 13, İçtima: 2, 29. İnikat, 13 Mart 1933.
Başvekalet Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi 1927 Umumi Nüfus Tahriri. Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası. Ankara 1928
T. C. Resmî Gazete, “24/11/1934 Tarih ve 2587 Sayılı Kanunla Kemal Öz Adlı Türkiye Cumhur Reisine verilen “Atatürk” Adının veya Bunun Başına ve Sonuna Söz Konarak Yapılan Adların Hiçbir Kimse Tarafından Alınamayacağını Buyuran Kanun”. 24/12/1934, Sayı: 2888, Kanun No: 2622.
T. C. Resmî Gazete, “Kemal Öz Adlı Cümhur Reisimize Verilen Soyadı Hakkında Kanun”. 27 Kasım 1934, Sayı: 2865, Kanun No: 2587
T. C. Resmî Gazete, “Soyadı Kanunu”. Sayı: 2741, Kanun No: 2525.
T.C. Resmî Gazete, “Efendi, Bey, Paşa Gibi Lakap ve Unvanların Kaldırılmasına Dair Kanun”. 29 Kasım 1934. Sayı: 2867, Kanun No: 2590
T.C. Resmî Gazete, “Soyadı Nizamnamesi”. 27 Kânunuevvel 1934, Kararname No: 2/1759, ss. 4589-4591.
TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: IV, Cilt: 23, İçtima: 3, 70. İnikat, 18 Haziran 1934.
TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: IV, Cilt: 23, İçtima: 3, 71. İnikat, 21 Haziran 1934.
TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: IV, Cilt: 25, İçtima: 4, 18. İnikat, 17 Aralık 1934.
TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: IV, Cilt: 25, İçtima: 4, 8. İnikat, 26 Kasım 1934.
TBMM, Türk Parlamento Tarihi I (TBMM-IV. Dönem 1931-1935). Cilt. 1, TBMM Vakfı Yayınları. Ankara 1996.
Atalay, Ahmet, Milli Mücadele’de Konya Kuva-yı Milliyecileri II, Konya 1997
Atalay, Besim, Türk Büyükleri veya Türk Adları. Ankara 1934;
Avşar, Zakir Emre Kaya Ayşe Elif, “Cumhuriyet Türkiyesi’nin Halkçılık Uygulamaları: Soyadı Kanunu Örneği”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/5 Spring 2013, p. 73-90, 78 vd.
Kızılkaya, Nezir Malatya Basın Tarihi (1923-2003). Malatya Kitaplığı, İstanbul 2016
Osman, “Soyadlarını Nasıl Alalım”. Fırat, 6 Aralık (Birinci Kanun) 1934.
Şapolyo, Enver Behnan, Türk Soyadı, 3396 Türk Adı. Köyhocası Matbaası, Ankara 1935.
Şaşmaz, Musa, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Cilt: XI, TTK Yayınları, Ankara 2014.
Sevinçli, Efdal, “Adlarımızda Soyadlarımızda Yaşayan Dil Devrimi”. Journal of Yasar University, 1 (3), 2006, ss. 277-292, 284
Akşam, “Atatürk”, 25 Kasım 1934”
Akşam, “Bey, Paşa, Efendi, Hazretleri, Denmiyecek”, 27 Kasım 1934
Cumhuriyet, “Eski Devirlerin Artığı Lakap ve Ünvanlar Kaldırıldı”, 27 Kasım 1934
Cumhuriyet, “Gâzi Hz. Dün Meclisten Çıkan Kanunla Atatürk Soyadını Aldılar”, 25 Kasım 1934;
Cumhuriyet, “Soyadı Kanunu Meriyete Girdi”, 2 Ocak 1935
Cumhuriyet, “Soyadı Kanunu”, 2 Aralık 1934
Cumhuriyet, “Soyadı Nizamnamesi”, 21 Aralık 1934.
Fırat, “Başvekilimizin Soyadı”. 26 Aralık 1934.
Cumhuriyet, “Soyadı Nizamnamesi”, 16 Kasım 1934
Cumhuriyet, “Soyadları İçin Nüfus Dairelerinde Muamele Başladı”, 9 Aralık 1934
Fırat, “Adı Değişecek Mektepler”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Adli İhtisas Mahkemesinde Soyadı”. 17 Aralık 1934.
Fırat, “Akçadağ’da Soyadı Alan Memurlar”. 17 Ocak 1935.
Fırat, “Atatürk Matbuat Cemiyetine Ad Verdi”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “B.M. Meclisi Yüce Öndere ATATÜRK Adını Verdi”. 26 Aralık 1934
Fırat, “B.M.Meclisi Yüce Öndere Ata Türk Adını Verdi”. 26 Kasım 1934
Fırat, “Bankalarda”. 27 Aralık1934.
Fırat, “Belediye Reisi M. Tevfik Soyadını (İnönü) Olarak Seçmiştir”. 13 Aralık 1934.
Fırat, “Besni Kazası Memurlarının Yeni Aldıkları Soyadı Listesi”. 4 Mart 1935;
Fırat, “Büyük Millet Meclisi Başkanı da “Özalp” Soyadını Aldı”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Çocuk Esirgeme Kurumu”. 10 Aralık 1934.
Fırat, “Cumhuriyet Müdde-i Umumisi Bay Gültekin, (Onay) Soyadını Almıştır”. 17 Aralık 1934.
Fırat, “Darende Memurlarından Soyadı Alanlar”. 17 Ocak 1935.
Fırat, “Darende Memurlarının Soyadları”. 27 Aralık 1934.
Fırat, “Defterdârlık”. 17 Aralık 1934.
Fırat, “Değerli İlbayımızın Yüksek Himmetleri: Bir Hafta İçinde İlimiz Çevresinde Soyadı Almamış Kimse Bulunmayacak”. 11 Nisan 1936.
Fırat, “Düzeltme”. 20 Aralık 1934,
Fırat, “Düzeltme”. 27 Aralık 1934.
Fırat, “Emniyette Soyadı”. 13 Aralık 1934.
Fırat, “Eti adını Soyadı Alan Aile”. 10 Aralık 1934.
Fırat, “Fırat Ad Babası”. 29 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Kuralı”. 10 Aralık 1934.
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Kuralı”. 6 Aralık 1934;
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 13 Aralık 1934;
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 20 Aralık 1934;
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 24 Aralık 1934,
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 27 Aralık 1934;
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Fırat’ın Soyadı Listesi”. 3 Ocak 1935.
Fırat, “Gazetemiz Müdürünün Soyadı”. 24 Ocak 1935.
Fırat, “Genel Meclis Üyeleri Seçildi”. 11 Şubat 1935
Fırat, “Gültekin Onay”. 21 Mart 1935.
Fırat, “İlbaylıkdan Takdirname Verildi”. 15 Nisan 1936.
Fırat, “Jandarmada”. 24 Aralık 1934.
Fırat, “Kaç Aile Yeni Soyadı Aldı”. 21 Ocak 1935.
Fırat, “Kentimizde En Ön Soyadı Alan Bayan”. 27 Aralık 1934.
Fırat, “Kentimizde Soyadı Alanlar”. 3 Ocak 935.
Fırat, “Maarif Müdürü”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Mareşal Fevzi”. 10 Aralık 1934.
Fırat, “Nüfusta” . 18 Mart 1936.
Fırat, “Öz Türkçe Soyadı Alanlar”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Pütürge Kazası Memurlarının Yeni Aldıkları Soyadları Listesi” 28 Şubat 1935;
Fırat, “Şarımızda İlk Önce Soyadı Alanlar”. 29 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Şarımızda Önce Soyadı Alan Bayan”. 3 Aralık 1934.
Fırat, “Şarımızda Yeni Soyadı Alanlar”. 6 Aralık 1934.
Fırat, “Saylav Namzetleri Tespit Edildi.”. 5 Şubat 1935.
Fırat, “Şevket Taştan”. 13 Aralık 1934.
Fırat, “Soyadı”. 6 Haziran 1935
Fırat, “Soyadı Alan Kaymakamlar”. 27 Aralık 1934.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 24 Aralık 1934
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 27 Aralık 1934.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 30 Mayıs 1935
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 31 Aralık 1934.
Fırat, “Soyadı Kanunu”. 5 Temmuz 1934
Fırat, “Soyadları”. 26 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 10 Ocak 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 11 Mart 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 14 Ocak 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 21 Ocak 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 24 Ocak 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 5 Şubat 1935.
Fırat, “Soyadı Alanlar”. 21 Şubat 1935
Fırat, “Soyadı nizamnamesi”. 22 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Soyadı Nizamnamesinin Esaslarını Neşrediyoruz”. 26 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Soyadı Nizamnamesinin Esaslarını Neşrediyoruz”. 29 Kasım (İkinci Teşrin) 1934.
Fırat, “Soyadı Nizamnamesinin Sonunu Neşrediyoruz”. 3 Aralık (Birinci Kanun) 1934.
Fırat, “Soyadını ‘Altan’ Alan Kardeşler”. 17 Aralık 1934.
Fırat, “Soysal Bilgiler Okulası”. 10 Aralık 1934.
Fırat, “Sultansuyu Hârâsı Memurlarının Soyadları”. 31 Aralık 1934.
Fırat, “Talat Hatun”. 3 Aralık (Birinci Kanun) 1934.
Fırat, “Tokaris Müdürlüğü”. 11 Şubat 1935.
Fırat, “Ulus”. 6 Aralık1934.
Fırat, “Valimizin Soyadı”. 17 Aralık 1934.
Fırat, “Vilayet Jandarmasında Soyadları”. 5 Şubat 1935.
Fırat, “Vilayet Mektupçusu”. 17 Aralık 1934.
Hakimiyeti Milliye, “Atatürk. Kemal Özatlı Önderimiz Bu Soyadını Aldı”, 25 Kasım 1934;
Hakimiyeti Milliye, “Geçmişten Kalma İçtimai Üstünlük Doğuran Unvanlar Ağa, Bey, Efendi, Paşa Tüm Kalktı”, 27 Kasım 1934
Kurun, “Atatürk General Fahreddine ‘Altay’ Soyadını Verdi”. 2 Aralık 1935
Kurun, “Mekteb Adları”. 9 Aralık 1934.
Kurun, “Soyadları: Bugün Yüz Ad Birden Veriyoruz. Kurun İsim Babasıdır. Ad, Soyadı Arıyorsanız Yedinci Sayfamıza Bakınız”. 27 Kasım 1934.
Son Posta, “Soyadları ve Küçük Adlar. Bu Listeleri Okuyunca Adınızı Kolaylıkla Seçmek Mümkün Olur”. 8 Aralık 1934.
Zaman Gazetesi, “Gazi Hazretlerine ‘Atatürk’e Soyadı Verildi”. 25 Kasım 1934.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi