ARNAVUTLUK’UN OSMANLI DEVLETİ’NDEN KOPUŞU SORUNU (1912-1913)

Arnavutluk, Osmanlı Avrupası’ndan kopan en son toprak parçasıdır. Ulusal bağımsızlık hareketlerinin ortaya çıktığı modern zamanlara kadar Arnavutluk, sahip oldukları yerel imtiyazlarını korudukları sürece Sultan’a bağlılıktan ayrılmamışlardır. Arnavutluk’taki bağımsızlık hareketleri 19. Yüzyılın ikinci yarısında hız kazanmıştır. Buna temel neden ise Berlin Kongresi’nin Sırp ve Karadağ sınırlarını Arnavutlar aleyhine genişletilmesini isteyen kararlarıdır. Yani Arnavut milliyetçiliği -başlangıçta-diğer Balkan uluslarının tersine, doğrudan doğruya Osmanlı otoritesine karşı değil, yabancı güçlerin kendi topraklarına yönelen saldırılarını engellemek amacıyla doğmuştur. Bu amaçla 1878’de kurulan Prizren Birliği, Arnavut topraklarının birliği ve savunulmasında Arnavutlar arasında önemli bir bilinç oluşturmuştur. Balkan uluslarının bağımsızlıklarını kazanmaları, Arnavutları önce dil ve kültür birlikteliğine, sonra da siyasal amaçlar etrafında toplanmaya zorlamıştır. Arzu edilen şey, başlangıçta Osmanlı toprak bütünlüğü içinde özerk bir yapı iken, daha sonra bağımsızlığa evrilmiştir. Kasım 1897, Ocak 1899’da İpek’te Hacı Molla Zeka’nın başkanlığında yapılan toplantılar bu türden (özerklik amaçlayan) örgütlenmelerdir. 1903’teki Makedonya İsyanı sırasında Arnavutların Bulgar, Sırp ve Yunan saldırılarına maruz kalması onları yeni bir savunma/saldırı biçimine yöneltmiştir: Komitacılık, Çetecilik. Arnavutların 1908 Meşrutiyet idaresinden beklentilerinin (geniş bir özerkliğin) gerçekleşmemesi, özellikle de Osmanlı Devleti’nin Arnavut topraklarını koruyamayacağı inancı Arnavutlar arasındaki bağımsızlık fikrini canlandırmıştır. 1913’teki bağımsızlığın ilanına kadar Osmanlı yönetimine karşı arkası kesilmeyen ayaklanmalar, Tanin gazetesi yazarı Hüseyin Cahit’in deyimiyle “her gün bitiyor ve her gün yeniden başlıyordu.” Trablusgarp Savaşı, arkasından Balkan Savaşlarının patlak vermesiyle Osmanlı Devleti’nin kontrolü kaybetmesi, Arnavut topraklarını Balkan güçlerinin açık hedefi haline getirmiştir. Bu ise Arnavut ulusal gücünü yeniden harekete geçirmiştir. Bu güç Arnavutluk’u İsmail Kemal Vlora’nın liderliğinde önce -Aralık 1912 Londra Konferansıyla- özerkliğe, sonra da bağımsızlığa taşımıştır. 1913 Temmuzunda Büyük Devletlerin aldıkları bağımsızlık kararına göre Arnavutluk büyük devletlerin garantisi altında meşruti monarşi ile yönetilen bağımsız bir devlet olacaktı. Bu çalışma, Arnavutluk’un 1912-1913 yıllarındaki bağımsızlık sürecinin iç dinamikleri ile uluslararası boyutunu Osmanlı ve İngiliz belgeleri ışığında değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

THE PROBLEM OF SEPARATION OF ALBANIA FROM OTTOMAN STATE (1912-1913)

Albania is the last piece of land separated from Ottoman Europe. Until modern times when the national independence movements emerged, Albania showed its loyalty to the Sultan as long as it retained its local privileges. Independence movements in Albania accelerated in the second half of the 19th century. The main reason for this is the Berlin Congress's decision to extend the Serbian and and Montenegrin borders against the Albanians. In other words, Albanian nationalism was born at the beginning, unlike the other Balkan nations, not directly against the Ottoman authority, but to prevent the attacks of foreign powers on their territory. The Prizren Union, which was established in 1878 for this purpose, has created an important consciousness among Albanians in the unity and defense of Albanian lands. The independence of the Balkan nationals has forced Albanians firstly to gathered around language and cultural unity and then political aims. What is desired, it was in the begining an autonomous structure within Ottoman territorial integrity, but later this demand evolved into independence. The meetings held in İpek under the presidency of Haci Molla Zeka in November 1897 and January 1899 were organizations of this kind (autonomy). The exposure of Albanians to attacks of Bulgarians, Serbians and Greeks during the Macedonian Rebellion of 1903 directed them to a new form of defense / assault: Committee activity, gangsterism. The failure of the Albanians to fulfill expectations (a large autonomy) from the 1908 Constitutional Monarchy, in particular the belief that the Ottoman State can not protect the Albanian lands, has revived the idea of independence among Albanians. The uprisings against the Ottoman government until the declaration of independence in 1913 were expressed in the Tanin newspaper writer Hüseyin Cahit as "ending every day every day and starting". After Tripoli and Balkan wars Albania's territory became a clear target for the Balkan forces upon the loss of control of the Ottoman State. This has revived the Albanian national power. This power led Albania before in the leadership of Ismail Kemal Vlora to autonomy with the London Conference in 1912, then independence. In July 1913, according to the independence decision of the Great Powers, Albania would become an independent state governed with the constitutional monarchy under the guarantee of the great states. This study aims to evaluate Albania's internal dynamics and the international dimension of the independence period of 1912-1913 in the light of the Ottoman and British documents.

PDF

___

BEO., 4040, 302966, 29.05.1330 (16.05.1912).
BEO., 4047/305549, 21.08.1912.
BEO., 4127/309494, 13.01.1301 (23.12.1912).
DH.MUİ., 153/64, 17.03.1330 (06.03.1912).
DH.MUİ., 159/88, 20.07.1330 (05.07.1912).
DH.MUİ., 160/72, 21.08.1330 (05.08.1912).
DH.SYS., 49/60, 17.07.1330 (02.07.1912).
HR.SYS., 119/40, 26.07.1912.
HR.SYS., 119/47, 08.09.1912.
HR.SYS., 140/39, 03.07.1912.
HR.SYS., 150/25, 12.01.1912.
HR.SYS., 150/26, 13.01.1912.
HR.SYS., 150/54, 14.03.1912.
HR.SYS., 150/61, 16.04.1912.
HR.SYS., 151/10, 21.05.1912.
HR.SYS., 151/11, 21.05.1912.
HR.SYS., 151/16, 29.05.1912.
HR.SYS., 151/30, 15.06.1912.
HR.SYS., 151/88, 03.08.1912
HR.SYS., 152/39, 28 Ağ. 1328 (10.09.1912).
HR.SYS., 152/71, 12.10.1912.
HR.SYS., 153/41, 23.07.1912.
HR.SYS., 153/47, 19.11.1912.
HR.SYS., 153/57, 19.08.1912.
HR.SYS., 2068/4, 29.11.1912.
HR.SYS., 2068/7, 31.03.1913
HR.SYS., 2069/6, 19.08.1913.
HR.SYS., 2070/2, 31.10.1912.
HR.SYS., 2070/4, 17.11.1912.
HR.SYS., 2070/12, 21.12.1912.
HR.SYS., 2070/14, 09.01.1913
HR.SYS., 2070/19, 01.03.1913.
HR.SYS., 2085/17, 04.12.1912.
HR.SYS., 2085/28, 08.12.1912.
MV., 167/42, 10.08.1330 (22.07.1912).
MV., 171/53, 17.12.1330 (27.11.1912)
MV., 172/8, 05 M. 1331 (15.12.1912).
MV., 172/17, 12.01.1331 (22.12.1912).
British Documents on Foreign Affairs (BDFA): Reports ond Papers from the Foreign Office Confidential Print, Series B: The Near and Middle East 1856-1914, Vol.20: The Ottoman Empire under the Young Turks 1908-1914, General Editors: Kenneth Bourne and D. Cameron Watt, University Publications of America, 1985.
Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Avlonyalı Ekrem Bey, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912), Çev: Atilla Dirim, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
Bartl, Peter, Millî Bağımsızlık Esnâsında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912), Çev: Ali Taner, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1998.
Basri, Arnavutluk ve Buhran-ı Osmanî, Haz: M. Suat Mertoğlu, Klasik, 1. Baskı, İstanbul, 2015.
Bozova, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, 1. Baskı, Boyut Kitapları, İstanbul, 1997.
Castellan, Greorges, Balkanların Tarihi 14.-20. Yüzyıl, Çev: Ayşegül Yaraman Başbuğu, 2. Baskı, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1995.
Clayer Nathalie,, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri: Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Çev: Ali Berktay, 1. Baskı, İstanbul, 2013.
İbrahim Temo, İbrahim Temo’nun İttihad ve Terakki Anıları, Alba Yayınları:12, İstanbul, 1987.
İsmail Kemal Bey’in Hatıratı, Ed: Sommerville Story, Çev: Adnan İslamoğulları, Rubin Hozha, 1. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2007.
Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi 20. Yüzyıl, c.2, Çev: Zehra Savan, Hatice Uğur, 3. Baskı, Küre Yayınları, İstanbul, 2013.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), C.IX, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
Kâzım Nami Duru, Hatıralar: İttihat Terakki /Cumhuriyet Devri Makedonya Hatıraları, 1. Baskı, Altınordu Yayınları: 22, Ankara, 2017.
Kuyucuklu, Nazif, Balkan Ülkeleri İktisadı 1: Arnavutluk, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1983.
Maden, Fahri, “Arnavutluk’un Bağımsızlık Süreci (1878-1913)”, Avrasya Etütleri, sa.39, T.C. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara, 2011, s.155-196.
Shaw, Stanford J.-Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye/Reform Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu, 1808-1975., c.2, Çev: Mehmet Harmancı, 2. Baskı, İstanbul, 1994.
Stavrianos, L. S., The Balkans since 1453, Holt, Rinehart and Winston, United States of America, 1966.
Süleyman Külçe, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir, 1944.
Uzer, Tahsin, Makedonya Eşkiyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1987.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi