TÜRK VE HİNT MİTOLOJİLERİNDE DOĞA FENOMENLERİ: GÜNEŞ VE AY

Öz Mit, temeli inanca dayanan öznel, sezgisel ve kültürel bir hakikattir. Bireyleri ve toplumları birbirine bağlayan kültürel bir yapı, dünyanın ortak bir anlayışıdır. Bütün Dünya Mitolojilerinin karşılaştırmalı incelenmesi, insanlığın kültürel tarihini bir bütün olarak ele almaya zorlamaktadır. Güneş ve Ay fenomenlerinin ilgili kültürel sahalardaki yeri ve özellikleri ise, kültür tarihi araştırmaları bakımından özel bir öneme sahiptir. Türk mitolojisinde Güneş, çoğu zaman Ay ile birlikte, bilinen en eski kült olarak tanınmaktadır. Güneş, Ay’la birlikte dünyanın merkezi olarak tasarlanan Altın Dağ’ın etrafında dönen gök cisimlerinden biridir. Güneş ya da Güneşe tapınma inancının Türk mitolojisindeki karşılığı, Kün’dür. Güneş yaşamın ana kaynağı olduğundan, dişil olarak algılanmıştır. Eski kaynaklarda belirtildiği üzere Ay’ı ortaya çıkaran Güneştir, çünkü ışınlarıyla onu aydınlatmaktadır. Ay’ın yaptığı gibi Güneş de ve çoğu kez Ayla birlikte insanların dünyasına müdahale etmektedir. Bundaki amaç, imparatorluk kurucuları ve kahramanlarına hayat vermektir. Türk topluluklarının kendine özgü bir biçimde geliştirdikleri köklü Güneş ve Ay inancı, zamanla zengin bir kültürel geleneğin yani mitolojinin oluşmasına sebep olmuştur. Hint mitolojisinde ise Güneş, kökeni Rig Veda ilahilerine dayanan ve doğrudan Güneş tanrısı olarak adlandırılan biçimiyle Sūrya olarak karşımıza çıkmaktadır. Sūrya, her şeyi ve her yeri görendir; bütün dünyaya bakar, insanların yaptıkları iyi ve kötü şeyleri izler. Duran ve hareket eden her şeyin koruyucusu ve ruhudur. Ayrıca Savitri, Aryaman, Mitra, Varuṇa ve Ushas olarak bilinen Vedik dönem Göksel Tanrıları da Güneşle ilişkilendirilir. Çalışmanın konusu olarak Türk ve Hint kültürlerinin özellikle seçilmiş olması, köklü bir kültürel birikime sahip olan söz konusu toplumların, güneş ve ay fenomenleri üzerinden, folklorik zenginliklerine dikkat çekmektir. Bu çalışmada bahsi geçen fenomenler aracılığıyla, iki farklı Doğu toplumuna ait arkaik bilgiler bir araya getirerek kültürel birikimlerindeki izleri sürülmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hint Mitolojisi, Türk Mitolojisi, Astral Mitoloji, Güneş, Ay

PDF

___

AGGARWAL, H. R., (1963) A Short History of Sanskrit Literature, Delhi: Munshi Ram Monoharlal Pub.,
BAYAT, Fuzuli. (2007) Mitolojiye Giriş, İstanbul: Ötüken Kitabevi,
BAYAT, Fuzuli. (2011) Türk Mitolojik Sistemi 1, İstanbul: Ötüken Kitabevi,
BAYAT, Fuzuli.(2011) Türk Mitolojik Sistemi 2, İstanbul: Ötüken Kitabevi,
BORATAV, Pertev Naili. (2016) Türk Mitolojisi Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi, Ankara: Bilgesu Yayncılık, 2016.
CAMPBELL, Joseph. (2003) Yaratıcı Mitoloji Tanrıların Maskeleri, (Çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi,
ÇORUHLU, Yaşar. (2011) Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Kitabevi,
ÇORUHLU, Yaşar. (2006) İlkel Mitoloji Tanrıların Maskeleri, (Çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi,
ELİADE, Mircea. (2003) Dinler Tarihine Giriş, (Çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi,
ELİADE, Mircea. (2017) Mitler, Rüyalar ve Gizemler, (Çev. Cem Soydemir), Ankara: Doğu Batı Yayınları,
ESİN, Emel. (2001) Türk Kozmonolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi,
ESİN, Emel. (2004) Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi,
GUMILEV, L.N. (1999) Eski Türkler, (Çev. A. Batur), İstanbul: Selenge Kitabevi,
HILLEBRANDT, Alfred. (2016) Vedic Myhology (Vol I-II). (Çev. A. Rajeswara Sarma), Delhi: Motilal Banarsidass,
İNAN, Abdulkadir. (2006) Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları,
KAYA, Korhan. (2003) Hint Mitolojisi Sözlüğü, Ankara: İmge Kitabevi,
LEEMING, David. (2001) The Dictionary of Asian Mythology, New York: Oxford University Press.
MACDONELL, A. A. (1897) Vedic Mythology. Strassburg: Verlag Von Karl J. Trübner,
ÖGEL, Bahaeddin. (2006) Türk Mitolojisi (Kaynaklar ve Açıklamaları ile Destanlar). II.Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi,
PATTANAIK, Devdutt. Hint Mitolojisine Giriş Mit ve Mitya, (Çev. Çiğdem Erkal), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
RİGVEDA. (1999) The Hymns of the Rigveda, (Çev. Alfred Hillebrandt) Delhi: Motilal Banarsidass, 1999.
RİGVEDA. (2018) (Çev. Korhan Kaya) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
ROUX, Jean Paul. (2015) Eski Türk Mitolojisi, (Çev. Musa Yaşar Sağlam). Ankara: Bilgesu Yayncılık,
SARI, Emre. (2016) Türk Mitolojisi, Antalya: Nokta E-book Publishing,
TURAN, Şerafettin. (2014) Türk Kültür Tarihi, İstanbul: Bilge Yayınevi,
WİLKİNS, W.J. (1988) Hindu Mythology. Delhi: Indological Book House,
WİNTERNİTZ, Maurice. (1991) History of Indian Literature I, Delhi: Munshiram Monoharlal,