Ayşegül BAYKUL, Selen IŞIK MADEN, Demet KUTGİ

BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKASI ARACI OLARAK KAMU YATIRIMLARI VE TEŞVİKLER: TÜRKİYE’DE DÜZEY 2 BÖLGELERİ ÜZERİNE BİR ETKİNLİK ANALİZİ

Öz 1950’lerle birlikte başlayan ve giderek artan bölgesel eşitsizlikler halen ekonomilerin çözmek zorunda kaldığı ciddi sorunların başında gelmektedir. Bu sorunla mücadele eden ekonomilerin kullandığı temel politika araçlarından biri de kamu eliyle yürütülen teşvik programlarıdır. Dünya genelinde ülke ekonomilerinin giderek daha liberalleşmesine karşın kalkınma politikalarında kamusal teşviklerden vazgeçmemesi bir dilemma gibi görülebilir. Finansal liberalizasyonu destekleyen ve aynı zamanda kalkınma politikalarında da belirleyici role sahip olan uluslararası kuruluşlar bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi için önemli miktarda fonlar ayırmaktadır. Bu bağlamda bölgesel kalkınmanın sağlanması ve bölgelerarası eşitsizliklerin giderilmesinde kamusal teşvikler büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de kamu yatırım teşviklerinin bölge düzeyindeki etkileri araştırılmıştır. 26 Düzey 2 bölgesinde 2017 yılı verileri kullanılarak yatırım teşviklerinin istihdam üzerindeki etkileri saptanmıştır. Etkinlik ölçümünde iki girdi (kamu yatırım tahsis ve teşvik belgeli sabit yatırım tutarı) ve bir çıktı (teşvik belgesiyle yaratılan istihdam) Veri Zarflama Analizi ile hesaplanarak bölgeler etkinlik düzeyleri bakımından sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Veri Zarflama Analizi, Yatırım Teşvikleri, Bölgesel Kalkınma

PDF

___

AKDEVE, E. ve Karagöl, T. E. (2013). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Teşvikler ve Ülke Uygulamaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (37): 329-350.
AKTAN, C. (2018). Plütokrasi ve Teşvik Kollamacılık. http://www.canaktan.org/din- ahlak/ahlak/rant-kollama/plutokrasi.htm, Erişim Tarihi: 01.10.2018.
ARMSTRONG, H.W. ve Taylor, J. (2000). Regional Economics and Policy, 3. Baskı, Oxford, Blackwell.
AY, H. M. (2005). Yatırım Teşviklerinin Sabit Sermaye Yatırımları Üzerindeki Etkisi. Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(2): 176-184.
Bakırcı, F. (2006). Sektörel Bazda Bir Etkinlik Ölçümü: VZA ile Bir Analiz. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2): 199-217.
BARRO, R. and Sala-i, Martin X. (2004). Economic Growth. Cambridge and London: The MIT Press.
Birleşmiş Milletler. (2000). Tax Incentives and Foreign Direct Investment: A Global Survey. New York and Geneva.
BLOMSTRÖM, M., Kokko, A. ve Mucchielli, J.L. (2003). The Economics of Foreign Direct Investment Incentives. Berlin: Springer. 37-60.
BONDONİO, D. and Greenbaum, R. T. (2007). Do local tax incentives affect economic growth? What mean impacts miss in the analysis of enterprise zone policies. Regional Science and Urban Economics, 37(1): 121-136.
CHARNES, A. Cooper, W. Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2: 429-444.
ÇELEBİ, E. (2017). Türkiye’de Yatırım Teşvikleri ve Doğrudan Yatırımlar, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
ÇELİK, N. (2017). Teşvik Politikalarının Etkinliğinin Mekansal Perspektiften Değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakış, 17(1): 1-12.
DE LONG, J. B. and Summers, L. H. (1991). Equipment Investment and Economic Growth. National Bureau of Economic Research.106(2): 445-502.
DEMİRTAŞ, G. ve Aksel, E. (2018). Bölgesel Kalkınmada Kamunun Rolü: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz. Sosyoekonomi, 26(37): 171-184.
Devlet Planlama Teşkilatı. (1991). Yatırım Teşviklerinin Tarihi Seyri ve Son On Yılın İstatistikleri. Ankara, Teşvik ve Uygulama Başkanlığı.
DOMAR, E.(1946).Capital Expansion and Rate of Growth and Employment. Econometriea,14: 137-147.
ESER, E. (2011). Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Sistemleri ve Mevcut Yatırım Teşvik Sistemin Yapısına Yönelik Öneriler. Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Ankara
GERNİ, C. Sarı, S. Sevinç, H. ve Emsen, Ö. (2015). Bölgesel Dengesizliklerin Giderilmesinde Yatırım Teşviklerinin Rolü ve Başarı Kriteri Olarak Yakınsama Analizleri: Türkiye Örneği. International Conference on Eurasian Economies, 9-11 Eylül, Kazan-Rusya, http://avekon.org/papers/1234.pdf.
GÜLMEZ, M. ve Yalman, İ. (2010). Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Kalkınmaya Etkileri: Sivas İli Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2): 232- 257.
HARROD, R.F. (1939). An Essay in Dynamic Theory, Economic Journal, 49: 14-33. İNCEKARA, A. (1995). Türkiye’de Teşvik Sistemi. İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1995-10.
JONES, C. I. (1994). Economic Growth and the Relative Price of Capital. Journal of Monetary Economics, 34(3): 359-382.
KABAKUİ, A.K. (2014). Türkiye’deki Büyükşehirlerin İlçe Belediyelerine Göre E- Belediye Hizmetlerinde Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Ölçülmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3): 307-324.
Kalkınma Bakalnlığı.Araştırmaları,(2011).İllerinveBölgelerinEkonomikGelişmişlik http://www3.kalkinma.gov.tr/PortalDesign/PortalControls/WebContentGosterim.aspx?E nc=51C9D1B02086EAFB13C239EE2D6723BE. Erişim Tarihi: 10.09.2018.
KARAÇAY-Çakmak, H. ve Erden, L. (2004). Yeni Bölgesel Kalkınma Yaklaşımları ve Kamu Destekleme Politikaları: Türkiye’den Bölgesel Panel Veri Setiyle Ampirik Bir Analiz. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(3) : 77-96.
KARAEMİR, Ç. (2013). Eğitim Merkezlerinde Etkinlik Analizleri: Veri Zarflama Analizi Kullanarak Performans Analizi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmış Yl. Tezi), Ankara.
KECEK, G. (2010). Veri Zarflama Analizi Teori ve Uygulama Örneği, Siyasal Basım Yayım.
KLEMM, A. and Parys, S.V. (2009). Empirical Evidence on the Effects of Tax Incentives. IMF Working Paper. No.09/136.
KULA, V. ve Özdemir, L. (2007). Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Tespiti. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, IX(1): 55-70.
LEVİNE, R. ve Renelt, D. (1992). A Sensitivity Analysis of Cross-Country Growth Regressions. The American Economic Review, 942-963.
LUCAS, R. E., (1988), On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22(1): 3-42.
MARTİN, R. (1998). Regional Incentive Spending for European Regions. Regional Studies, 32(6): 527-536.
NARİN, M. (2012) Türkiye’de Yatırımlar ve Yatırım Teşvikleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, 3. Ulusal İktisat Kongresi, 29 İubat-2 Mart, İzmir.
Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) (2002). Tax Incentives for Research and Development: Trends and Issues. Science, Technology, Industry. Secretary-General of the OECD.
ÖZKÖK, Y. (2009). Türkiye’de Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Gelişmişlik Bazında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
PERROUX, F.(1950). Economic Space: Theory and Applications. The Quarterly Journal of Economics, 64(1): 89-104.
PETERS, A. ve Fisher, P. (2004). The Failures of Economic Development Incentives. Journal of the American Planning Association, 70(1): 27-37.
PETRAKİS, P. (2012) . Human Incentives. The Greek Economy and the Crisis: Challenges and Responses. içinde: 233-268.Springer.
RECEPOĞLU, M. ve Değer, M.K. (2016). Türkiye’de Bölgesel Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Düzey 2 Bölgeleri Üzerine Panel Veri Analizleri (2004-2011). Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (14): 7-21.
Resmi Gazete. (2009). 15199 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, Tarih:16.07.2009, Sayısı:27290.
ROMER, P. M. (1986). Increasing Returns and Long Run Growth. The Journal of Politicial Economy, 94(5): 1002-1037.
SCHALK, H. J. and Untiedt, G. (2000). Regional Investment Incentives in Germany: Impact on Factor Demand and Growth. Annals of Regional Science, 34: 173-195.
SCHWARTZ, D. Pelzman, J. ve Keren, M. (2008). The Ineffectiveness of Location Incentive Programs: Evidence from Puerto Rico and Israel. Economic Development Quarterly, 22(2): 167-179.
SELİM, S. Koçtürk, O. ve Eryiğit, P. (2014). Türkiye'de Yatırım Teşvikleri ve Sabit Yatırımların İstihdam Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi. Ege Akademik Bakış, 14(4): 661-673.
SMİTH, A. (1776). Milletlerin Zenginliği, (Çev: Haldun Derin), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
SOLOW, R. M. (1956). A Contribution to the Theory of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1): 65-94.
STİGLİTZ, J. (1998). Redefining the Role of the State: What Should it Do? How Should it Do it? And How Should These Decisions Be Made? Tenth Anniversary of MITI Research Institute, Tokyo.
ŞAHİN, M. ve Uysal, Ö. (2011). Bölgesel Kalkınma Çerçevesinde Yatırım Teşviklerinin Shift-Share Analizi. Maliye Dergisi, 160: 111-138.
ULUCAN, A. (2000). İirket Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı Genel ve Sektörel Bazda Değerlendirmeler. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1): 405-418.
YALAMA, A. Ve Sayım, M. (2008). Veri zarflama analizi ile imalat sektörünün performans değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(1): 89-107.
YAVAN, N. (2011). Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Bölgesel Kalkınma Politikaları Çerçevesinde Değerlendirilmesi. 5. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, TEPAV, 125-154.
YAVAN, N. (2012). Türkiye’de Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Belirleyicileri: Mekânsal ve İstatistiksel Bir Analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(1): 9-37.
YAYAR, R. ve Demir, Y. (2012). Bölgesel Kalkınma ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (39): 119-146.
YILDIZ, A. (2007). İmalat Sanayi İirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesi. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(2): 91-103.