İSLAM VE MÜSLÜMAN TOPLUMLARDA DEVLET VE SİVİL TOPLUM KAVRAMLARI: TARİHSEL VE SOSYOLOJİK BİR ANALİZ

Bu çalışma, İslam ve Müslüman toplumlarda devlet kurumuna ve bu toplumlardaki sivil toplumun rolünü incelemeye odaklanmaktadır. İslam’ın ilk yıllarından günümüz ulus devlet yapılanmalarına kadar geçen süreçte sivil halkın örgütlü olarak devlet karşısında duruşu daha önceleri belli ölçülerde farklılık gösterse de günümüzde bu farklılıklar büyük oranda ortadan kalkmıştır. İslam geleneğinde devlet ve iktidar söylemlerinin kutsal bir zemine konumlandırılması ve geçmişten günümüze siyasi gücü elinde bulunduran yöneticilerin devletin bekasını korumak amacıyla almış oldukları önlemler, günümüzde sivil toplumun Batı toplumlarındakine kıyasla daha pasif kalmasına yol açmıştır. Bu anlamda İslam ve Müslüman toplumlarda, sivil toplum kavramını karşılayan oluşumlar Batılı toplumlarda meydana gelen sivil örgütlenmelerden farklıdır. Bu toplumlarda ulus devlet yapılanmalarından önce her ne kadar din adamları ve tüccarlar gibi bazı gruplar kısmi bir özerklik kazandıysa da günümüzde bu gruplar kendilerine yönetici elitler tarafından izin verildiği ölçüde hareket alanı bulabilmektedirler. Bu bağlamda bu çalışma, genel olarak devletin ve iktidarın kutsal bir görüntü kazandığı İslam ve Müslüman toplumlarda, sivil toplumun nasıl ve ne şekilde konumlandırıldığı tartışmalarını analiz ederek tarihsel olgular ışığında neden-sonuç ilişkisine ulaşmaya çalışmaktadır.

THE CONCEPTS OF STATE AND CIVIL SOCIETY IN ISLAMIC AND MUSLIM SOCIETIES: A HISTORICAL AND SOCIOLOGICAL ANALYSIS

This study focuses on governmental institution in Islamic and Muslim societies and therole of civil societies in them. In the period from the early years of Islam until today's nation-statestructures, the stance of the civilian people as an organization against the state has previouslydiffered to a certain extent, but these differences have largely disappeared today. In the Islamictradition, placing the state and power discourses on sacred ground and the measures taken bythe groups holding political power from the past to the present to protect the survival of statehave led civil society to remain more passive compared to the Western societies of today.Therefore, in Islamic and Muslim societies, the foundations, which can be defined as civilsociety, are different from the civil organizations that occur in Western societies. In thesesocieties, although some groups such as clergy and merchants gained partial autonomy beforenation-state structures, today they are able to find space for movement only to the extent thatthey are allowed by the government in power. In this context, this study seeks to reach a causeand-effect relationship in the light of historical events by analyzing the debates about how civilsociety is positioned in İslamic and Muslim societies where the states and government in powerhave acquired a sacred image in general.

PDF

___

AKTAY, Yasin (2005). Sivil Toplum Ve Sıkıntıları: Oryantalizm, Şiddet, Vesaire. In Sivil Toplum: Farklı Bakışlar. (Ed: L. Sunar) İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp. 9-28.
AKTAY, Yasin (2008). Doğu-Batı Ekseninde Sivil Toplum. In “Sivil” Toplum Kavramı Tartışmaları. İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp. 53-71.
AKTAY, Yasin (2015). Postmodern Kavşakta Din Ve Sivil Toplum. İstanbul: Tezkire Yayıncılık.
ATWAN, Abdülbari Etvan (2015). Islamic State: The Digital Caliphate. London: Saqi Books
BACK, Anthony (2010). Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi. (Trans. S. Çalışkan and H. Çalışkan). Ankara: Dost Yayınları.
BARRY, Norman (1999). Sivil Toplum, Din Ve İslam. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: M. Erdoğan). Ankara: Liberte Yayınları. Pp. 1-20.
BAYART, Jean-François (2015). Cumhuriyetçi İslam: Ankara, Tahran, Dakar: İstanbul: İletişim Yayınları.
BECKMAN, Björn. (1999). Demokratikleşmeyi Açıklamak: Sivil Toplum Kavramı Üzerine Notlar. In Sivil Toplum, Demokrasi Ve İslam Dünyası. (Ed: E. Özdalga and S. Persson). (Trans: A. Fethi). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Pp. 1-10.
ÇAHA, Ömer. (1999). İslam Ve Sivil Toplum. İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. Pp.115-126.
ÇAHA, Ömer. (2005). Sivil Toplum Üzerine. In Sivil Toplum Ve Demokrasi. (Ed: L. Sunar). İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp. 9-22.
ÇAHA, Ömer. (2008). Devlet Karşısında Hükmü Şahsiyete Sahip Olmak Sivil Toplumun Gelişebileceğine İşaret Eder. “Sivil” Toplum Kavramı Tartışmaları. İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp.43-52.
ÇIZIKÇA, Murat. (2005). Sivil Toplum Kuruluşları- İslam Dünyası Ve Demokrasi. In Sivil Toplum Ve Demokrasi. (Ed: L. Sunar)İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp.171-175.
ÇOLAK, Yılmaz. (2011). Modern Devletin Çeşitlilikle İmtihanı. Muhafazakar Düşünce Dergisi. (28). 11-31.
DOĞAN, İsmail (2000). Sivil Toplum: Ondan Bizde De Var. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
EISENSTANDT, Samuel. (2006). The Public Sphere in Muslim Societies. Islam in Public: Turkey, Iran And Europe. (Ed. N. Göle and L. Ammann). İstanbul: İstanbul Bilgi University Press. Pp. 443-460.
EL-AZ, Sadık. C (1999). İslamiyet Laikleşebilir Mi? In Sivil Toplum, Demokrasi Ve İslam Dünyası. (Ed: E. Özdalga and S. PerPpon). (Trans: A. Fethi). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Pp.22-30.
ERKAN, Erol (2012). Müslüman Toplumlarda Sivil Toplum İmkânı. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12 (2), 195-206.
GELLNER, Ernest (1994). Conditions of Liberty: Civil Society and Its Rival. London: Penguin press.
GÖLE Nilüfer (2012). Mühendisler Ve İdeoloji: Öncü Devrimcilerden Yenilikçi Seçkinlere. İstanbul: Metis Yayınları.
HAMIDULLAH, Muhammed (2015). İslam Anayasa Hukuku. V. Akyüz (Ed.), İstanbul: Beyan Yayınları.
HARDERS, Cilja., Jurgensen, Carsten and Tabbara, Tanja (2007). Sivil Toplumun Taşıyıcısı Olarak, Mısır’daki Meslek Birlikleri. İbrahim, F. and Wedel, H. (Ed.), In Ortadoğu’da Sivil Toplum Sorunları (Trans. E. Özbek). ( pp. 61-91). İstanbul: İletişim Yayınları.
HOBBES, Thomas. (2013). Leviathan. (Trans. S. Lim). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Https://Books.Google.Com.Tr/Books?İd=Qancdqaaqbaj&Pg=PA5&Dq=Emevilerde+Hal ifelik&Hl=Tr&Sa=X&Ved=0ahukewjm57smkjvaahumsjokhrkaa0yq6aeıkdaa#V=Onepag e&Q=Emevilerde%20halifelik&F=False
İBRAHIM, Ferhad. (2007). Sivil Toplum Üzerine Arap Tartışması. İbrahim, F. and Wedel, H. (Eds), In Ortadoğu’da Sivil Toplum Sorunları. (Trans. E. Özbek). İstanbul: İletişim Yayınları. (pp. 29-59).
İBRAHIM, Ferhad and Wedel, Heidi (2007). Giriş. İbrahim, F. Ve Wedel, H. (Eds.), In Ortadoğu’da Sivil Toplum Sorunları. (Trans. E. Özbek). İstanbul: İletişim Yayınları. (pp. 11-27).
İLKAY, Sunay (1999). Sivil Toplum Ve İslamiyet. in Sivil Toplum, Demokrasi Ve İslam Dünyası. (Ed: E. Özdalga and S. Persson). (Trans: A. Fethi). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. (pp. 11-21).
KAKAKHEL, Muhammad N. (1982). Foundatıon of the Islamıc State at Medına and Its Constıtutıon. Islamic Studies, 21(3), 61-88. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/20847209.
KAMALI, Masoud (2006). Multiple Modernities, Civil Society and Islam. The Case of Iran and Turkey. Liverpol: Liverpol University Press.
KEYMAN, Fuat (2006). Avrupa’da Ve Türkiye’de Sivil Toplum. In Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplusal Yapısı. (Ed. M. Zencirkıran). Ankara: Nova Yayıncılık. (Pp.311- 323).
KUKATHAS, Chandran (1999). İslam, Demokrasi Ve Sivil Toplum. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. (Pp. 21-44).
LEWIS, Bernand. (2002). What Went Wrong? Western Impact and Middle Eastern Response. Phoenix: London.
MENEKŞE, Ömer (2005). İslam Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi ve Nizâmülmülk Örneği. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5(3). 193-211.
MÜFTÜOĞLU, Atasoy (2016). Tarihin Taşrasında Yaşamak. İstanbul: Mahya Yayıncılık.
ÖZBUDUN, Eergun (1999). Türkiye’de Sivil Toplum Ve Demokratik Konsolidasyon. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. (Pp. 112-121).
ÖZGEN, Mehmet K. (1999). Kollektifivist Ve Bireyci İslam Yorumları Üstüne. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. (Pp. 89-113).
PIERSON, Christopher (2015). Modern Devlet. (Trans. N. Kutluğ and B. Erdoğan). Ankara: Chiviyazıları Yayınevi.
RAMADAN, Tarıq (2005). An International Call for a Moratorium on Corporal Punishment, Stoning and the Death Penalty in the Islamic World. https://tariqramadan.com/an-international-call-for-moratorium-on-corporal-punishmentstoning-and-the-death-penalty-in-the-islamic-world/ (Accessed April 25.06. 2019).
SAĞLAM, Hadi (2017). İslam İdare Hukukunda Yönetim Şekli. Universal Journal of Theology. 2(1), 36-57.
SARIBAY, Ali Y. (1998). Türkiye’de Demokrasi Ve Sivil Toplum. In Küreselleşme Sivil Toplum Ve İslam, (Ed: E. F. Keyman and A. Y. Sarıbay) Ankara Vadi Yayınları. Pp. 88-110.
SARIBAY, Ali Y. (2008). İslami Politik Düşüncede Sivil Toplum: Bazı Kavramsal Sorunlar Ve Bazı Çelişkiler. In “Sivil” Toplum Kavramı Tartışmaları. İstanbul: Kaknüs Yayınları. Pp. 159-163.
SARIOLGHALAM, Mahmood. (1999).Ortadoğu’da Sivil Toplum Umutları: Kültürel Engeller Üzerine Bir Çözümleme. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans: İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. (Pp. 74-82).
ŞEN, Hasan (2011). İslam, İslamcılar Ve Devlet. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. (28). 125-139.
ŞIRAZI, Asgar (2007). İran İslam Cumhuriyeti’nde Sivil Toplum İfadesi Olarak Karşı kültür. F. İbrahim, and H. Wedel,), In Ortadoğu’da Sivil Toplum Sorunları. (Trans. E. Özbek). . İstanbul: İletişim Yayınları. (Pp.163-197).
SUYUTI, Celâleddîn (2014). Halifeler Tarihi (Trans. O. Özatağ). İstanbul: Ötüken Yayınları
TIBI, Bassam (1999). İslam Uygarlığında Sivil Toplumun Kültürel Dayanağı: İslam Ve Demokrasi-Uygarlıklar Arasındaki Köprüler. In İslam, Sivil Toplum, Piyasa Ekonomisi. (Ed: Ö. Demir). (Trans. İ. Dalmış) Ankara: Liberte Yayınları. (Pp. 31-44).
TOCQUEVILLE, Alexis de (2002). Democracy in America (Trans. H. Reeve). (vol. 1) Pennsylvania State University http://seas3.elte.hu/coursematerial/LojkoMiklos/Alexisde-Tocqueville-Democracy-in-America.pdf
TOSUN, G. E. (2008).Sivillik, Karşılıklılık Ve Diğerkâmlık Eğilimlerinin Gözlenebildiği Sivil Toplum Demokratikleşme Sürecinin Tamamlayıcısı Olacaktır. in “Sivil” Toplum Kavramı Tartışmaları. İstanbul: Kaknüs Yayınları. (Pp. 123139).
TOSUN, Gülgün (2008).Sivillik, Karşılıklılık Ve Diğerkâmlık Eğilimlerinin Gözlenebildiği Sivil Toplum Demokratikleşme Sürecinin Tamamlayıcısı Olacaktır. In “Sivil” Toplum Kavramı Tartışmaları. İstanbul: Kaknüs Yayınları. (Pp. 123139).
WALBERG, Eric (2015). Islamic Resistance to Emperialism. Atlanta: Clarity Press.
WEBER, Max (2012). Ekonomi Ve Toplum (Trans. L.Boyacı). İstanbul: Yarın Yayınları.
ZABUNOĞLU, Yahya K. (2015). Devlet Kuramına Giriş. Ankara: İmaj Yayınları.