SOSYAL MEDYADA TÜRK ATASÖZLERİNİN DURUMU ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Öz Bu yazıda, nitel gözleme göre Türk atasözlerinin sosyal medyada durumu ele alınmıştır. Malum olduğu üzere atasözleri, sözlü kültür ortamında bir milletin bin yıllara uzanan hayat tecrübesinin, yani örfünün bugünlere erişmiş kalıplarıdır. Diğer bir ifade ile, töreye dayalı olarak sözlü kültürün kalıp söz aktarımı, atasözlerini doğurmuş ve gelenekleşen bir atasözü anlayışını da beraberinde getirmiştir. Fakat gerek yazılı kültür, gerekse devamında büyük bir gelişme kaydeden elektronik kültür ortamı, doğal olarak kendi şartları içerisinde bu atasözü anlayışının bir değişim ve dönüşüm yaşamasını da zorunlu kılmıştır. Yani atasözlerinin karşısına çoğu zaman bir “motto”ya (=slogan) dönüşen özdeyişleri çıkarmıştır. Bundan dolayı kanaatimize göre özdeyişler, tıpkı atasözlerinin sözlü kültürde sahip oldukları gibi, yazılı ve görsel kültürün kalıpları şeklinde bir form kazanmış görünmektedir. Yazılı kültürün hakimiyetini perçinleyen elektronik kültür ortamı ise özdeyişlerin kazanmış olduğu bu formun özellikle sosyal medyada daha da popülerleşmesini sağlamış olmalıdır. Zira atasözleri, sadece ödev sitelerinde, il kültür müdürlüklerinin internet sayfalarında ve Facebook, Twitter ve İnstegram gibi yaygın sosyal medya araçlarında atıl durumda kalmıştır. Aslında yaşanan bu durum, sözün zamana ve zemine bağlı döngüselliğidir. Fakat insanlık boyunca devam edecek olan bu kaotik süreçte bizlere düşen temel görevlerden biri de, elimizden geldiği kadar elektronik kültür ortamında da atasözlerini daha çok ön plana çıkarıp Türk töresinin, Türk idrak ve belleğinin sürekliliğini temine çalışmak olmalıdır. Dolayısıyla bizim açımızdan sadece önemli bir “geliştirme” içeren bu tutum, diğer taraftan, Türk toplumunun kendi geleceğini teminat altına alma çabasının açık bir tezahürü olarak da değerlendirilebilir. Bunun için de öncelikle çocuklar için ilköğretimden itibaren formel bir eğitim kanalı açılması zorunludur. Çeşitli ve zengin etkinliklerle zenginleştirilmiş formel eğitim sayesinde atasözlerinin genç dimağlarda yer edinmesi sağlanmalıdır. Başta T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, T.C. Kültür Bakanlığı ve Türk Dil Kurumu olmak üzere kurumlar arasında bir işbirliği gerçekleştirilerek gerekirse oluşturulacak bağımsız bir birim sayesinde sözlü kültür ürünlerimizin her türlü ortamda tanıtılması ve benimsetilmesi için faaliyet ve projeler planlanmalıdır. Zira yapılan gözleme göre ancak bu sayede atasözlerin her türlü sosyal medya aracında işlerlik kazanabileceği aşikârdır.

Anahtar Kelimeler:

sosyal medya, , atasözü, özdeyiş, , Türk halkbilimi,

PDF

___

BAŞGÖZ, İlhan, (1995), “Bir Atasözümüzün Yedi Yüz Yıllık Tarihi”, İpek Yolu Uluslararası Halk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 79- 84.
BAŞGÖZ, İlhan, (1998), “Halkın Atasözlerini Tarifi veya Atasözleri Üzerine Söylenmiş Atasözleri”, folklor/edebiyat, S. 14: s. 113-121.
BRONNER, S. J., (2018), “Halk Biliminin Dijitalleştirilmesi ve Sanallaştırılması”, (Çeviren: Ş. Yılmaz, Z. Bayır), İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi, (Ed. M. Ö. Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 45-94.
ÇOBANOĞLU, Özkul, (2004), Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
ÇOBANOĞLU, Özkul, (2018), “Halkbiliminde Yeni Paradigmalar Bağlamında İnternet Folkloru”, 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara, C.1: s. 121-126.
DE VOS, G. A., (2018), “Folklor ve İnternet: Netlore”, (Çeviren: N. Baykal), İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi, (Ed. M. Ö. Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 9-14.
DİLÇİN, Dehri, (2000), Edebiyatımızda Atasözleri, Ankara: Türk Dil Kurumu.
GERE, Charlie (2019), Dijital Kültür, (Çeviren: Aydoğdu Akın), İstanbul: Salon Yayınları.
KARABEYOĞLU, Adnan Rüştü (2015), Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Savlar ve Kültürel Kavramlaştırma, İstanbul: Kesit Yayınevi.
KOÇ, Yalçın, (2007), Anadolu Mayası, Ankara: Cedit Neşriyat.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, (2007), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Akçağ Yayınları.
LEE, Edward Ashford (2019), Dijital Ruh, (Çeviren: Avni Uysal ve Gizem Uysal), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
MARİA, G.; ZOİ, A. vd., (2018), “Folklor Araştırması ve Yeni Zorlukları: Etnografiden Netnografiye”, (Çeviren: Z. S. B. Nalcıoğlu), İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi, (Ed. M. Ö. Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 15-24.
ONG, W. James, (2007), Sözlü ve Yazılı Kültür / Sözün Teknolojileşmesi, (Çeviren: S. Postacıoğlu). İstanbul: Metis Yayıncılık.
ONOFREİ, S. G. ve LETİTİA, I., (2015), “The Role of New Technology in Teaching through Proverbs in Primary School”, Procedia – Social and Behaviooral Sciences, S. 205: s. 130-133.
ÖZDEMİR, Nebi, (2012), Medya, Kültür ve Edebiyat, Ankara: Grafiker Yayınları.
ÖZDEMİR, Nebi, (2017), “Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Uluslararası İlişkiler Boyutu”, Kültür Bilimi ve Yönetimi, Ankara: Grafiker Yayınları, 53-83.
ÜSTER, Celal, (2017), Sözün Özü / Eski Çağlardan Günümüze Ünlü Yazarlar ve Düşünürlerden Özlü Sözler, İstanbul: Can Yayınları.
YAZICI, Hüseyin, (1998), “Hikâye (Arap Edebiyatı)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.7: s. 479-485.
URL-1:https://gaziemir.meb.gov.tr/www/gaziemirden-bakuye-unutulan-sozlerhikayelerle-hayat-buldu/icerik/564, (22.11.2020).
URL-2:http://sehitmustafayamanaihl.meb.k12.tr/icerikler/unutulan-sozler-hayatbulsun_6664133.html (22.11.2020).
URL-3:https://www.haberturk.com/haber/haber/50294-tarkana-tdkdan-ovgu# (22.11.2020).
URL-4:https://m.bianet.org/bianet/toplum/205665-merak-la-ilgili-ozlu-sozler-bastanyaziliyor (22.11.2020).
URL-5:https://m.bianet.org/bianet/toplum/205665-merak-la-ilgili-ozlu-sozler-bastanyaziliyor (22.11.2020).
URL-6:http://www.akilkupu2018.com/2019/01/23/14-atasozleri-ve-deyimler-oyunu/ (22.11.2020).
URL-7:https://balkanlarkoleji.k12.tr/deyim-ve-atasozu-agacimiz-meyve-veriyor/ (22.11.2020).
URL-8:http://infografik.com.tr/yasam/eglenceli-giflerle-atasozleri/ (22.11.2020).
URL-9:https://www.haberler.com/temel-fikralarindan-sonra-simdi-de-laz-atasozleri3300087-haberi/ (22.11.2020).