ATATÜRK VE İNÖNÜ DÖNEMİ KÜLTÜR POLİTİKALARININ KARŞILAŞTIRMASINA YÖNELİK BİR İNCELEME

Öz Osmanlı Devleti farklı kıtalarda uzun yıllar hakimiyet kurmuştur. Ancak zamanla değişen dünya düzenine ayak uyduramamak ve uzun süren savaşlar nedeniyle gücü sarsılmaya başlamıştır. Bu sancılı süreç 20. yy'a gelindiğinde devletin ömrünü tamamlaması ile sona ermiştir. Osmanlı Devleti'nin tarih sahnesinden çekilmesinin ardından Türkiye'de cumhuriyetin ilan edilmesi ile birlikte birçok alanda yenilik yapılmıştır. Bu yeniliklerin yanı sıra kültürel anlamda da bir dizi değişikliğe gidilmiştir.Dil, tarih,edebiyat, Halkevleri vb. alanlarda yapılan yenilik hareketlerinde Batı medeniyetinden de belli ölçüde faydalanılmıştır. Atatürk’ün Cumhurbaşkanı olduğu 1923-1938 dönemi yürütülen kültür politikalarında Türk Milliyetçiliği ön plana çıkarılmıştır. Bu dönem, Dünyada da milliyetçiliğin oldukça yükseldiği, hatta İtalya ve Almanya başta olmak üzere Faşizm boyutuna geldiği dönemdir. Dolayısla henüz çok genç olan yeni Ulus devletin gerek yeni sisteminin yerleşmesi, gerekse de milliyetçiliğinin gelişmesi ço önemsenmiş ve Tarih, dil, edebiyat gibi alanlarda yapılan çalışmalar bu doğrutuda şekillendirilmeye çalışılmıştır. İnönü dönemi (1938-1950)nde ise yine Dünyadaki gelişme, değişime bağlı bir politika izlenmiştir. II. Dünya Savaşı ve sonuçları Kültür politikalarına da etki etmiştir. Bu dönemde Faşizmin yıkılması, Batı’nın ve sisteminin yükselmesi, İnsan hakları, özgürlükler, vb alanlardaki değişim İnönü dönemi kültür politikalarında, önceden beri devam eden Milliyetçilik vurgusunun yanı sıra Batı ve Hümanizma vurgusu yapılarak Türk kimliği ile Batının bütünleştirlmesi çabası etkili olmuştur. Atatürk ve İnönü dönemlerinde uygulanan kültür politikalarında yöntemsel olarak önemli farklılıklar görülür. Bu durumun nedeni hem değişen şartlar ile hem de dönem liderlerinin farklı bakış açıları ile açıklanabilir.

Anahtar Kelimeler:

Kültür Politikaları, , CHP, , , Mustafa Kemal Atatürk,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) 10-30-0-0/144- 32-16.
BCA 30-1-0-0/11-64-10.
BCA 30-10-0-0/117-817-2.
BCA 30-10-0-0/144-32-15.
BCA 30-10-0-0/191-312-1.
BCA 30-10-0-0/229-542-1.
BCA 30-10-0-0/26-147-10.
BCA 30-10-0-0/26-151-17.
BCA 30-10-0-0/4-21-19.
BCA 30-18-1-1/17-83-9.
BCA 30-18-1-2/110-15-4.
BCA 490-1-0-0/1005-879-1.
BCA 490-1-0-0/1005-880-2.
BCA 490-1-0-0/1017-921-2
BCA 490-1-0-0/1167-100-3.
BCA 490-1-0-0/1174-122-1.
BCA 490-1-0-0/1310-349-1.
BCA 490-1-0-0/1353-494-2.
BCA 490-1-0-0/13-71-5.
BCA 490-1-0-0/17-88-3.
BCA 490-1-0-0/2-9-8.
BCA 490-1-0-0/3-12-38.
BCA 490-1-0-0/4-20-1.
BCA 490-1-0-0/735-8-1.
BCA 490-1-0-0/847-351-1
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 6, C. 24, İçtima: 3, Kırk Yedinci İnikat (15.04.1942).
ANAMUR, Hasan (1998), “Hasan Ali Yücel ve Bir Aydınlanma Yolu Olarak Çeviri”, 100. Doğum Yıldönümünde Hasan Ali Yücel, (Haz. Songül Boybeyi), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
ANGI, Hacı (1997), Atatürk İlkeleri ve Türk Devrimi, Ankara: Angı Yayınları. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I (1919-1938) (2006), Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
AY, Yasemin Mumcu (2009), “Türk Şiirinde Garip Hareketi” Turkish Studies, C.4, S.1- 2, ss.1227-1276.
AYDEMİR, Şevket Süreyya (1969), Tek Adam, İstanbul: Yükselen Matbaası.
AYGÜL, Hasan Hüseyin (2008), Türk Modernleşme Sürecinde Dil Olgusunun Sosyolojik Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
BAŞYİĞİT, Türkan (2002), “Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları (1923-1950)”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.17, Ankara.
BAYRAKTAR, Nuray (1999), Halkevlerinin Ülke Kültürüne İnsanın Gelişimi ve Dönüşümü Açısından Katkıları, Ankara: Halkevleri Yayınları.
BELGE, Murat (1983), “Türk Dili/Türk Dilinde Gelişmeler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C.10, İstanbul.
BORAK, Sadi (2004). Atatürk ve Edebiyat, İstanbul.
ÇALIŞKAN, Adem (2010), “Ana Çizgileriyle Cumhuriyet Devri Türk Şiirine Teorik Bir Yaklaşım 1923-160)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 10, ss.140- 199.
ÇAVDAR, Tevfik (1999), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, Ankara: İmge Yayınları.
ÇEÇEN, Anıl (1990), Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Ankara: Gündoğan Yayınları.
ÇEÇEN, Anıl (1996), Kültür ve Politika, Ankara: Gündoğan Yayınları.
ÇELİK, Haydar Seçkin (2016), İnönü Döneminde Kemalizm, Değişim ve Süreklilik, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ÇIKAR, Mustafa (1997), Hasan Ali Yücel ve Türk Kültür Reformu, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ELBİR, Bilal; KARAKAŞ, Ömer (2007, “Cumhuriyet Dönemi Türk Kültür ve Edebiyatında Hümanizmin Etkileri”, Turkısh Studıes, C.2, Sayı:.4, ss. 381-392.
ENGİNÜN, İnci (2002), “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. 18, Ankara.
ERTOP, Konur (1998), “Roman ve Öyküde Toplumsal Sorunlara Ayna Tutanlar (1923- 1940)”, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Sempozyumu, Ankara.
GÖÇGÜN, Önder (1995), Edebiyat Dünyası ve Atatürk, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
GÖK, Hacı Veli (2011), Atatürk ve İnönü Dönemi Kültür Politikaları, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir.
GÖKALP, Ziya (1995), Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Toker Yayınları.
İLHAN, Attila (1999), “Attila İlhan’la Çeviri Üzerine” Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Söyleşi: Selim İleri, Haz. Öner Yağcı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
İNAN, Afet(2007), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KAFESOĞLU, İbrahim (2005), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
KARA, Adem (1999), Halkevleri Nedir?, Ankara: Halkevleri Yayınları.
KARAL, Enver Ziya (1998), Atatürk ve Devrim (Konferanslar ve Makaleler 1935- 1978), Ankara: ODTÜ Yayınları.
KARANTAY, Suat (1999), “Tercüme Bürosu Normlar ve İşlevler”, Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Haz. Öner Yağcı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
KARTEKİN, Enver (1973), Devrim Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi, İstanbul: Sinan Yayınları.
KODAMAN, Bayram (1999), Cumhuriyetin Tarihi-Fikri Temelleri ve Atatürk, Isparta.
KONGAR, Emre (1989), Kültür Üzerine, İstanbul: Remzi Kitapevi Yayınları.
KORUCU, Burcu (2007), Türk Hümanizminin Çeviri Boyutu: Tercüme Bürosu ve Tercüme Dergisi (1940-1946), Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
KÜLEBİ, Cahit; BELGE, Murat (1983), “Türk Dili”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C.10, İstanbul.
LAHBABİ, M. Aziz (1980), Kapalıdan Açığa Milli Kültürler Ve İnsanî Medeniyet, (Çeviren: Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız), İstanbul.
LEWIS, Bernard (2004), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: TTK Yayınları.
ÖZEL, Emine (2007), Atatürk Dönemi Türk Eğitim Politikaları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
SAKAOĞLU, Saim (1990), Atatürk, Gençlik ve Kültür, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
SARIÇAM, İbrahim; ERŞAHİN, Seyfettin (2006), İslam Medeniyeti Tarihi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
SONSÖZ, Hande (2010), II. Dünya Savaşı’nın Türk Hikâye ve Romanına Etkileri, Yeditepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
SÖNMEZ, Şinasi (2000), Eğitim ve Siyasette Hasan Ali Yücel, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
ŞEKER, Kadir (2006), İnönü Dönemi Kültür Hayatı (1938-1950), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Tezi, Isparta.
ŞENDENİZ, Özlem (2014), "Erken Cumhuriyet Dönemi Dil Politikaları: Güneş Türk Dil Teorisinin Türk Basınında Yansımaları.", Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sene:10, Sayı: 20, Güz, ss.308-326.
TEMİZHAN, Oğuz (2006), Halkevleri ve Halkevlerinin 1932-1940 Arası Eğitim Faaliyetleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
TONGA, Necati (2007), “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Divan Şiiri Tartışmaları ve Gelenekten Faydalanma”, Turkish Studies, C.2, S.4, ss.771-782.
TURAN, Şerafettin (2000), İsmet İnönü: Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
TURAN, Şerafettin (2019), Türk Kültür Tarihi, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
UÇMAN, Abdullah (1999), "Islahat-ı İlmiyye Encümeni", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul, ss. 207-209.
UÇMAN, Abdullah (2016), "Ataç, Nurullah", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. Ek-1, ss.132-133.
YÜKSEL, Ahmet Haluk (1987), Atatürkçü Düşünce Sisteminde Kültürel İletişimin Modele Dayalı Boyutları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
https://www.ttk.gov.tr/genel/tarihce/ (Erişim Tarihi: 09.12.2020)