GAGAUZ KİMLİĞİ VE SİYASAL ÖZERKLİĞİ ÇERÇEVESİNDE MOLDOVA KAMU YÖNETİMİ REFORMLARININ GAGAUZ YERİ (GAGAUZ ÖZERK BÖLGESİ) AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz Gagauz kimliği; asimile edilme politikalarına rağmen, din, dil ve kültür gibi farklı özellikleriyle ve varlığını sürdürme çabasıyla ayakta kalma mücadelesinin en çarpıcı örneklerindendir. Gagauz özerkliğinin idari alanı, yasama ve yürütme organları, yetkilerinin kapsamı, merkezi düzeyde temsil edilme ve karar verme haklarını düzenleyen 1994 Yasası, Avrupa'da başarılı bir özerklik örneği olarak değerlendirilmektedir. Yasa ile Gagauz kimliğinin korunması ve topluluk ihtiyaçlarının belirlenmesi çerçevesinde, dilin gelişimi, kültürün korunması ve sosyo ekonomik bağımsızlık garanti edilmektedir. Çalışmada, Gagauz kimliğinin temel dinamiği olarak dil, 1994 özerklik yasasının getirdiği sistem, çoğu zaman gerilimlerle anılan Gagauz Yeri Moldova ilişkileri ve özerkliğe dair siyasal süreçler incelenmektedir. Söz konusu siyasal süreçlere, Gagauz elitleri ve Türkiye’nin rolü de dâhil olmaktadır. Gagauz Yeri özerk statüsünün devamı ve Moldova toprak bütünlüğü bağlamındaki geliĢmeler, Türk dünyasının bu özel parçasının özenle korunması gerekliliği ile birleĢerek, gelecek perspektiflerinin ana hatlarını çizmektedir. Moldova’da özellikle son dönemde gerçekleĢen kamu yönetimi reformları, yalnızca idari merkez (Moldova) değil, Gagauz Yeri açısından da önemli değişiklilere konu olmaktadır. Çalışmanın bu noktasında temel ilgi, Moldova’da gerçekleştirilen kamu yönetimi reformlarının Gagauz Yeri’ni nasıl etkilediğinin değerlendirilmesidir. Bu çerçevede Moldova ve Gagauz Yeri arasındaki başlıca sorun alanlarının belirlenmesi, mevcut kamu yönetimi reformlarının Gagauz Yeri’ne etkilerinin değerlendirilmesini mümkün kılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Gagauz kimliği, özerklik, Gagauz elitleri

PDF

___

AKSOY, Bülent, (2016), “Post-Sovyet Dönemde Jeopolitik Açıdan Gagauz Nüfusu”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 245-255.
ANA SÖZÜ, 22 Kırım Ay 2012,No.12(571)
ANZERLİOĞLU, Yonca, (2004), “Geçmişten Günümüze Türk Dünyasında Hıristiyan Türkler”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:2,Yaz, 73-91.
BECHİR, Elis, (2008), Assimilation and Dissimilation: Tatarsin Romania and Gagauz in Moldova, Budapeste.
BULDUK, Üçler, (2016), “Karadeniz’in Kuzeyindeki Etnik ve Dini Oluşumların Tarihi Arka Planı ve Günümüze Yansımaları”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet Şahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 257-266.
BULUT, Remzi, (2016), “Gagavuz Türklerinin Siyasi ve Ekonomik Yapısı”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 3(6), Güz, 2016, 60-71.
CALUS,Kamıl, (2014), “Gagauzia: Growing Separatism in Moldova?”, Centre for Eastern Studies, Number:129, 1-9.
CANTARJİ, Vasile, (2016), “Study of the Level of Integration of the Population in ATU Gagauzia and Taraclia District”, Moldova Between East and West: Vıews from Gagauzıa and Taraclıa, Instıtute for Publıc Polıcy, Chisinau:9-63.
CAZACU, Tatiana, (2016), “Institutional Dialogue Between Central and Gagauz Authorities in Focus of OSCE Mission to Moldova-Supported Roundtable Discussion”, OSCA, 27 June.
CİN, Turgay, (2010), “Milletlerarası İlişkilerde Yunanlılaştırma Faaliyetlerine (Asimilasyona) İlişkin İki Örnek: Kalaşlar ve Gagavuzlar”, Karadeniz Araştırmaları, Bahar 2010,Sayı:25, 11-50.
CORETHCİ, Ana, PASCARU, Ana, STEVENS, Cynthia, (2002), “ The Republıc of Moldova: Dımensıons of the Gagauz Socıo-Lınguıstıc Model”,World Cogress, Barcelona,16-20 April, 1-9.
CORNEL, Ciurea, VEACESLAV Berbeca (2015) The Case of Gagauzia: Developments and Recommendations from Civil Society of the Republic of Moldova, Chisinau.
CRACIUN, Veaceslav, (2018), “Gagauz-Yeri and Public Administration Reform: Administrative and Political Risks OP-ED” Vulnerabılıtıes and Challenges of the Democratıc Development of Moldova”, Instıtute for Regıonal and Internatıonal Studıes, 1-14. http://www.ipn.md/en/special/89076 (Erişim:2.7.2018)
DRAGANOVA, Diana, (2005), “The Thorny Path of Emergıng Democracy, DEMİR, Necati, (2016), “Gagauz Türkleri Dil, Tarih ve Kültürünün Temel Kaynakları”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu,Ankara: 221-240.
EASTERN PARTNERSHİP CİVİL SOCİETY FORUM, (2017), Subgroup on Local Government and Public Administration reform of the Working Group 1 of the CSF EAP, Update on Public Administration and Local Governments Reforms in Eastern Partnership Countries, http://www.alda-europe.eu/public/publications/163-policypaper-par.pdf (Erişim:1.7.2018)
EUROPEAN UNION JOINT ANALYSIS, (2016), Programming in the Republic of Moldova until 2020. September. https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/gagauz.htm (Erişim:3.7.2018)
HATLAS-J., ZYROMSKI M., (2011a), “Bucaktaki Gagauzların Hayatında Din”. Çev.R.Adıbelli, TÜBAR-XXIX-/2011-Bahar/, 533-549.
HATLAS, Jerzy, (2011b), The Gagauz People People in Bessarabia, S T U P S K I E S T U D I A H I S T O R Y C Z N E Nr 17 ROK, 191-199.
KARANFİL, Güllü (2016), “Hamdullah Suphi Tanrıöverin Gagauz Milli Kimliğin Yükselmesindeki Rolü”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara:109-114.
KARTAL, Emre, (2016), “Moldova Dış Politikasında Gagauzların Yeri”, “Hamdullah Suphi Tanıöverin Balkan Türklüğüne Bakışı”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 149-159.
KATCHANOVSKI, Ivan, (2005), “Small Nations but Great Differences: Political Orientations and Cultures of the Crimean Tatars and the Gagauz”, Europe Asia Studies September, 57(6):877-894.
http://lamanche-tempus.eu/index/page/51) (Erişim:5.8.2018)
Law on Specıal Legal Status of Gagauzıa (Gagauz-Yeri) Nr.344-XIII din 23.12.94
http://www.e-democracy.md/files/elections/law-special-legal-status-gagauzia-23-12- 1994-en.pdf (Erişim:1.7.2018)
MURTAZAOĞLU, Fahrettin, (2004), “Acaralıların Siyasi Özerklik Hakkının Süjesi Haline Gelmeleri ve Türkiye’nin Bu Sürece Etkisi”, Bilig, Bahar, Sayı 29: 41-82.
NANTOİ, Ouazu, (2016), Moldova Between East and West: Vıews from Gagauzıa and Taraclıa, Instıtute for Publıc Polıcy, Chisinau.
NODİA, Ghia CENUȘĂ Denis and MİNAKOV Mikhail, (2017), “Democracy and its Deficits: The Path Towards Becoming European-Style Democracies in Georgia, Moldova and Ukraine”, Working Documents, No 2017/12, December,1-32.
OKUR, Mehmet Akif, (2016), “Karöaşa Çağında Organski’yi Hatırlamak: Doğu Avrupa’daki Gerilimlerin Küresel Bağlamı”, “Hamdullah Suphi Tanıöverin Balkan
Türklüğüne Bakışı”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 139-147.
ORAL, Füsun Menşure, (2016), “Hamdullah Suphi Tanıöverin Balkan Türklüğüne Bakışı”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 131-137.
ÖNCÜ, Ali Servet, (2014), “1991 - 1995 Yılları Arası Türkiye Moldova İlişkileri ve Gagauzlar”, Gazi Türkiyat, Güz2014/15, 87-104.
PROTSYK, Oleh, (2010), Gagauz Autonomy in Moldova: The Real and the Virtual in Post-Soviet State Design”
http://www.policy.hu/protsyk/Publications/ProtsykGagAutonomy09fx.pdf (Erişim:4.7.2018)
SARIKAYA, Yalçın, (2016), “Batı Karadeniz Havzasında İstikrarsızlığa İlişkin Riskler Karşısında Gagauzlar”, ”, “Hamdullah Suphi Tanıöverin Balkan Türklüğüne Bakışı”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet İahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 211-219.
SİRKELİ Mihail, (2016), “The ATU Gagauzia Informational Space and its Influence on the Moods of the Public in the Region” , Moldova Between East and We, St: Vıews from Gagauzıa and Taraclıa, Instıtute for Publıc Polıcy, Chisinau:100-118.
TÜRK, Fahri, (2015), “Gagauzians and Turkish Language within the Context of Balkans”, 5th International Conference on European Studies, 618-630.
USAİD/MOLDO, (2010), Moldova Democracy and Governance Assessment Fınal Report, Sue Nelson, Team Leader, Lawrence Robertson, Steven D. Roper, Caryn Wilde, Bethesda.
VELEV, Roman, (2007), Moldova’da Ulusal Azınlıklar ve Agit’in Rolü: Gagauz Örneği, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
VİDMAR, Jure, (2009), Democracy and State Creatıon in Internatıonal Law, University of Nottingham. WOEHREL, Steven, (2005), “Moldova: Background and U.S. Policy”, Congressional Research Service, ˜ The Library of Congress Order Code RS21981 Updated July 27,1-6.
WÖBER, Siegfried, (2013), “The Autonomy of Gagauzia”, Making or Breaking the Republic of Moldova? Ed. Florian Bieber, Craufurd Smith Rachel , Dani Marco De Witte Bruno vd., The Autonomy of Gagauzia, European Diversity and Autonomy Papers EDAP 02/2013,1-52.
YAKICI, İshak, (2016), “Sözlü Kültür Ürünlerinin Göç Yoluyla Aktarımı: Gagauz Manileri Örneği”, Hamdullah Suphi ve Gagauzlar, Ed.Mehmet Şahingöz, Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara: 179-187.