CUMHURİYET DÖNEMİNDE YURT DIŞINA ÖĞRENCİ GÖNDERME FAALİYETLERİ VE “TALHA SABUNCU” ÖRNEĞİ

Öz Modernleşme hareketlerinin toplumsal yansımalarından birisi olan yurtdışına öğrenci gönderme faaliyetlerinin, Avrupa’da meydana gelen teknik ve ilmi gelişmeleri yerinde takip etmek ve mümkünse bu gelişmelerin Türkiye’ye getirilmesini sağlamak gibi bir amaçla yapıldığı söylenebilir. Özellikle Avrupa Devletleri ile yapılan çeşitli savaşlarda Osmanlı ordularının yenilgiler alması, Osmanlı devlet adamlarını çeşitli çözüm arayışlarına sevk etmiştir. 18. yy’ın ikinci yarısından sonra başlayan yurtdışına öğrenci gönderme faaliyetleri, bu arayışın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde başlayan yurtdışına öğrenci gönderme faaliyetleri Cumhuriyet sonrasında da devam etmiştir. 1929 yılında çıkarılan 1416 sayılı kanunla birlikte, yurtdışına öğrenci gönderme faaliyetlerinin daha düzenli ve programlı bir şekilde yapıldığı görülmektedir. İlgili kanunundan sonra pek çok öğrenci eğitim amacıyla yurtdışına gönderilmiştir. Öğrencilerin büyük bir kısmının burslu olduğu Cumhuriyet sonrası dönemde, yurtdışına gönderilen öğrencilerin eğitim gördükleri alanlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınma ve modernleşme süreçleri ile örtüşmektedir. Cumhuriyet döneminde eğitim için yurtdışına giden öğrenciler başta Almanya olmak üzere Fransa, Belçika, İsviçre, İngiltere, Avusturya, İtalya, Macaristan, Çekoslovakya, İsveç ve Polonya gibi Avrupa ülkelerine gönderilmiştir. Ayrıca modern dünyanın yükselen iki önemi devleti olan ABD ve Japonya gibi devletlere de yurtdışı eğitimi için öğrenciler gönderilmiştir. Amerika’ya gönderilen az sayıda öğrenci iktisat, bankacılık, petrol ve maden mühendisliği gibi alanlarda eğitim görmüştür. Amerika’ya gönderilen öğrencilerden birisi de 1929 yılında Robert Kolejindeki eğitimini bitiren Talha Sabuncu’dur. 1931 yılında Amerika’nın New-York şehrine giden Talha Sabuncu, Columbia Üniversitesinin iktisat kürsüsünde doktora eğitimin tamamlayarak Türkiye’ye dönmüştür. Türkiye’ye döndükten sonra Ticaret Vekâletinin çeşitli birimlerinde görev alan Talha Sabuncu, Petrol Ofisi gibi Türkiye’nin önemi kurumlarından birisinin kuruculuğunu üstlenmiştir. Bu makalede Talha Sabuncu’nun yurtdışı eğitim faaliyetleri ve eğitimi sonrasındaki mesleki hayatı hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yurtdışı Eğitimi, , Cumhuriyet Dönemi, , Talha Sabuncu,

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, 0-18-1-2/100-113- 8/112-254. (1943, 01 21). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı.
BCA, 30.18-1.1. 5.21.4. (1922, 07 20). Ankara: Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928).
BCA, 30-10-0-0/133-955-22. (1941, 12 27). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 1. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 11. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 12. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 19. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 2. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 22-23. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 25. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 29. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0- / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 30. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 34. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0- / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 44. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0- / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA 30-10-0-0/142.13.5. 45. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 46. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 7. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 9. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/143-24-4. (1927, 08 22). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü. Doç. Dr. Osman Kubilay GÜL Mustafa DOĞAN
BCA, 30-10-0-0/182-257-10/ 212. (1941, 09 19). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-11-1-0/175-14-9. (1945, 05 31). Ankara: 30-11-1-0 / Bakanlıklar Arası Tayin Daire Başkanlığı.
BCA, 30-18-1-1/15.57.5. (1925, 09 13). Ankara: Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928). BCA, 30-18-1-2/100-111-3/52-253. (1943, 01 09). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı.
BCA, 30-18-1-2/74-38-4. (1937, 05 07). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ).
BCA, 30-18-1-2/80-92-9. (1937, 11 11). Ankara: 30-18-1-2 / Karalar Daire Başkanlığı (1928- ).
BCA, 30-18-1-2/89-128-5/212-35. (1940, 01 15). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı.
BCA, 30-18-1-2/93-103-11/212-38. (1940, 11 06). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı.
BCA, 30-18-1-2/94-21-5. (1941, 03 17). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ).
BCA, 30-18-1-2/95-42-2. (1941, 05 14). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ).
BCA, 30-18-1-2/97-127-19. (1942, 03 11). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ).
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 31. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0- / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 32. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 33. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0- / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 4. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 42. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 43. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-10-0-0/142.13.5. 5-6. (1935, 05 14). Ankara: 30-10-0-0 / Muamelat Genel Müdürlüğü.
BCA, 30-18-1-2/94-16-14. (1941, 03 03). Ankara: 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı. Süreli Yayınlar
Cumhuriyet. (1936, 11 03). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1940, 02 27). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 02 22). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 02 23). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 03 16). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 04 20). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 12 5). Cumuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1941, 12 23). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1945, 03 31). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1945, 04 02). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1948, 05 06). Cumhuriyet Gazetesi.
Cumhuriyet. (1973, 05 19). Cumhuriyet Gazetesi.
Resmi Gazete. 1416 Sayılı Kanun. (1929, 4 16). Ecnebi memleketlere gönderilecek talabe hakkında kanun. Resmi Gazete. S. 1169, s. 6940-6942.
Resmi Gazete. 2189 Sayılı Kanun. (1933, 05 20). Altın ve petrol arama ve işletme idareleri teşkiline dair kanun. Resmi Gazete. Ankara: s. 2508.
Resmi Gazete. 5169 Sayılı Kararname. (1941, 02 18). Petrol Ofisinin Kurulması. Resmi Gazete. Ankara: s. 495.
Resmi Gazete. (1996, 07 07). POAŞ'a Ait M/T Talha Sabuncu Tankerinin Özelleştirilmesi. Resmi Gazete. s. 1-2.
AKYÜZ, Y. (2001). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: Alfa.
ASLAN, C. (2014). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923-1940). Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
BERKES, N. (2014). Tükiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ERDOĞAN, A. (2009). Türkiye'de Yurdışına Öğrenci Gönderme Olgusunun Sosyolojik Çözümlemesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İÇKE, A. (2015). Atatürk Dönemi Yurt Dışı Eğitimi (1923-1938). Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KIRPIK, G. (2015). Yurtdışına Öğrenci Göndermenin Tarihî Meseleleri. Eğitime Bakış, 11(34), S. 11-20.
KOÇAK, C. (2006). Osmanlı Türk Geleneğinde Modern Bir Toplum Yaratma Projesi Olarak Anayasanın Keşfi, Yeni Osmanlılar Ve Birinci Meşrutiyet. Cumhuriyet'e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat Ve Meşrutiyetin Birikimi (S. S. 72-82). İçinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
BİUM, (1935). Maarif İstatistikleri 1933 – 1934,. İstanbul: Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü.
Petrol Ofisi. (2011). Petrol Ofisi - 70 Yıllık Yolculuk 1941-2011. İstanbul: Petrol Ofisi AŞ.
SABUNCU, P. (2013). Ziyanı Değil. İstanbul: Yaz Yaınları.
SOMEL, S. A. (2010). Osmanlıda Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
ŞARMAN, K. (2019). Türk Promethe’ler Cumhuriyet’in Öğrencileri Avrupa’da (1925- 1945). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ULU, C. (2014). 1416 Sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun Ve Cumhuriyetin İlk Yıllaındaki Uygulamalar. Tarih Okulu Dergisi, S. 495 - 525.
YILDIRIM, S. (2005). Eğitim Amacıyla Yurdışına Gönderilen Öğrenciler (1940-1970): Prospogrif Bir Çalışma Örneği. Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
BP. (2020, 04 30). Tarihçe. BP Türkiye: https://www.bp.com/tr_tr/turkey/home/bizkimiz/turkiyede-bp/tarihce.html adresinden alındı
Shell. (2020, 04 29). Shell Markası. Shell Türkiye: https://www.shell.com.tr adresinden alındı
T.C. Ticaret Bakanlığı. (2020, 04 30). Tarihçe. https://www.ticaret.gov.tr/kurumsal/tarihce adresinden alındı
TDK İktisat Terimleri Sözlüğü, 2. (2020, 03 20). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/?kelime= adresinden alındı
TDK Tecim Maliye Sayışmanlık ve Güvence Terimleri Sözlüğü, 1. (2020, 03 20). Türk
Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/?kelime= adresinden alındı
Ek 1. Talha Sabuncu’nun Amerika’da çekilen fotoğrafı