BİR OSMANLI BÜROKRATI: MEHMED ESAD SAFVET PAŞA (1815-1883)

Mehmed Esad Safvet Paşa, XIX. yüzyıl Osmanlı tarihinin önemli şahsiyetlerindendir. Ticaret, Maârif, Adliye, Nafia ve Hariciye Nâzırlığı yapmıştır. Paris sefirliği görevinde bulunması Batıyı daha iyi tanımasına vesile olmuştur. İdareciliği sırasında taltiflerinin yanında azilleri de olmuştur. Kendisine tevdi edilen her görevi ciddiyet ve dürüstlük içinde yapmıştır. Safvet Paşa’nın, Bâbıâli’ye farklı lisanlarda gelen yazıların tercüme edildiği Tercüme Odası’nda yetişmesi kendisinin diplomat vasfı kazanmasına büyük katkı sağlamıştır. Osmanlı Devleti, Safvet Paşa’nın diplomatik vasfından istifade ederek, Balkanlar’da çıkan ayaklanmalarda, Tersane Konferansı’nda ve Ayastefanos antlaşmasında görevlendirmiştir. Kıbrıs’ın İngilizler’e terki, Safvet Paşa’nın hiç arzulamamasına rağmen sadâreti döneminde gerçekleşmiştir. İçerdeki toplumsal huzursuzluk ve dışarıdan yapılan baskılar neticesinde Kânûn-ı Esâsî’nin hazırlanması bir zaruret haline gelmiştir. Osmanlı Devleti’nin bu konuda görevlendirdiği kişilerden birisi olan Safvet Paşa, hazırladığı 130 maddelik taslak metin ile Kânûn-ı Esâsî’nin hazırlanmasına katkıda bulunmuştur. Safvet Paşa’nın Maârif Nâzırlığı, birçok yeniliklerin yapıldığı bir dönem olmuştur. Maârif Nâzırlığı sırasında hazırlanan Maârif-i Umûmiyye Nizamnâmesi, Osmanlı eğitim sistemine batılı anlamda eğitim kurumlarının kurulmasına zemin hazırlamıştır. Safvet Paşa, eğitim konusunu bir devlet sorunu olarak değerlendirmiş ve bu doğrultuda çalışmalar yaparak Osmanlı eğitim sistemine ivme kazandırmaya çalışmıştır. Safvet Paşa’nın Osmanlı Devleti’ne katkıda bulunduğu bir alan da müzeciliktir. Eski eserlerin korunması ve saklanması konusunda büyük bir hassasiyet göstermiştir. Valiliklere gönderdiği talimat ile devlet içindeki eski eserlerin belirlenmesini istemiştir. Bu uygulaması Osmanlı müzeciliğinin gelişmesi için önemli bir adım olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Mehmed Esad Savfet Paşa, Şahsiyet, Osmanlı Devleti

PDF

___

Abdurrahman Şeref,1339, Tarih Musahabeleri, İstanbul: Matbaa-I Amire.
Akyıldız, Ali, 2018, Osmanlı Merkez Bürokrasisi 1836-1856, İstanbul: TimaşYayınları.
Alasya, Halil Fikret,2002, “Kıbrıs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25: 380-383,Ankara.
Aydın, Mehmet Âkif, 2001, “Kânûn-I Esâsî” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24 :328-330, İstanbul
Baykal, Bekir Sıtkı,1943, “Bismarck’ın Osmanlı İmparatorluğunu Taksim Fikri” A.Ü.Dil ve Tarih Coğrafya Dergisi, C.1,S.5:3-12, Ankara.
Bilim, Cahit ,1990, “Tercüme Odası” A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.1:29-43, Ankara.
Çağatay, Neşet 1990, “Türk Yüksek Öğretim Tarihine Genel Bakış” Belleten, C.LIV, S.211:209-1220, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Çal, Halit,2009, “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Müzeler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.7,S.14 :315-333,İstanbul.
Danışmend,İsmail Hami,1972,İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.4,İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Fındley, Carter V.,2014, Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform, Babıâli,1789- 1922, Çev.: Ercan Ertürk,İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gençer,Ali İhsan, “Ayastefanos Antlaşması” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.4:225,İstanbul.
Halaçoğlu,Yusuf,Aydın,Mehmed Âkif 1993, “Cevdet Paşa” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7 :443-450,İstanbul.
İhsanoğlu, Ekmeleddin,1990, “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş” Belleten, C.LIV, S.210:699-738,Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
İhsanoğlu, Ekmeleddin,1993, “Dârulfünûn” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.8:521-525, İstanbul.
İnal, İbnülemin Mahmut Kemal , 1982, Son Sadrazamlar, C.2, İstanbul: Dergah Yayınları.
İskender, Pelin,1999, Mehmed Esad Savfet Paşa, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Samsun.
Mahmud Celâleddin Paşa,1983,Mir’ât-I Hakîkat,Haz.:İsmet Miroğlu, İstanbul: Berekât Yayınevi.
Mehmed Memduh,1328, Asvât-I Sudur,İzmir: Vilayet Matbaası.
Mehmed Süreyya, 1308, Sicill-İ Osmani I, Matbaa-İ Amire.
Ortaylı,İlber,1991, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları.
Özcan, Azmi,2008, “Saffet Mehmed Esad Paşa” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.35:467-469, Ankara.
Öztürk, Cemil,1993, “Dârü’muallimat” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopesi.C.8:549- 550,İstanbul.
Pakalın, Mehmet Zeki, 2018, Safvet Paşa, İstanbul: Divan Kitap.
Saatçı Ata, Meltem Begüm, 2021,”Müze-İ Hümâyun Müdürü Dr. Philipp Anton Dethier’nin Osmanlı Maarif Nazırları Dönemindeki 1872-1881 Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme” Belgi, S.21:459-482,Denizli.
Said Paşa.1327, Gazeteci Lisânı, Dersaâdet: Sabah Matbaası.
Sungu, İhsan,1943,“Galatasaray Lisesi’nin Kuruluşu” Belleten, C.VII,S.28:315-347, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Tekeli, İlhan, İlkin,Selim.1993, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim Ve Bilgi Öğretim Sistemimin Oluşumu Ve Dönüşümü, Ankara.
Uzunçarşılı, İ.Hakkı,1951,”Merhum Sâdullah Paşa’nın Safvet Ve Cevdet Paşalar Ve Safvet Paşazâde Refet Beyle Mektuplaşması” Belleten, C.XV, S.58:263-299,Ankara: Türk Tarih Yayını.
BOA. HSD.AFT. 7/8
BOA. İ.MMS. 19/851
BOA. MB.İ. 19/61
BOA. HAT. 1648/39
BOA. İ.DH. 655/45541
BOA. İ.DH. 750/61291
BOA. İ.HR. 212/12312
BOA. İ.HR. 154/8195
BOA. A.MKT. MHM 381/99
BOA. MB.İ 25/40
BOA. HR.SAİD 4/1
BOA. DH.SAİDd. 2/416
BOA. HR.SFR.3. 267/30
BOA. Y.A.HUS. 161/86
BOA. Y.EE. 14/115
BOA. Y.EE. 75/45
BOA. Y.EE. 79/4
BOA. Y.EE. 112/6
BOA. Y.EE. 41/7
BOA. Y.EE. 38/95
BOA. Y.EE. 44/120