TÜRK HAVACILARININ MİLLÎ MÜCADELEYE KATILMA GİRİŞİMİ: MALTEPE FİRARI (7 HAZİRAN 1920)

1903’de ilk başarılı uçuşun gerçekleşmesinden sonra havacılık, dünya orduları içinde hızla kendisine yer bulmuştur. Askeri kıymetini ise ilk kez Trablusgarp Savaşı sırasında göstermiştir. Bu savaş öncesinde kuruluş çalışmalarına başlanan Türk havacılığı da ilk kez Balkan Savaşları sırasında harekât görevi üstlenmiştir. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte, Türk havacılığı büyük bir gelişme içine girmiştir. Büyük Millet Meclisi’nin açılışından sonra bir grup Türk havacısı, İstanbul Maltepe’de konuşlu Tayyare İstasyonu’ndan uçaklarıyla birlikte firar ederek Millî Mücadele’ye katılma isteklerini ortaya koymuşlardır. Ancak, bu havacıların uçaklarıyla birlikte Milli Mücadeleye katılma girişimleri, başarılı olamamıştır. 7 Haziran 1920 günü sabaha karşı dört uçak ile gerçekleştirilen firar girişiminde ancak bir uçak havalanmayı başarabilmiş, diğer üç uçak ise kalkışta hasara uğramıştır. Havalanmayı başarabilen uçak ise İzmit’e inişte telgraf tellerine takılarak kullanılamaz hale gelmiştir. Bu makalede Mondros Mütarekesi sonrası Türk havacılığının durumu ile İstanbul’da bulunan bir grup havacının Milli Mücadele’ye katılma girişimleri ve bu girişimin başarısızlığa uğrama nedenleri ele alınacaktır.

THE ATTEMPT OF THE TURKISH AVIATORS TO JOIN THE NATIONAL STRUGGLE: DESERTION IN MALTEPE (07 JUNE 1920)

Aviation showed a rapid presence among the armies in the world following the first successful flight in 1903, and it first demonstrated its military value during the ItaloTurkish War in Tripolitania Vilayet of the Ottoman Empire. Turkish aviation started to be established before this war and they took on their first duty of operation during the Balkan Wars. Turkish aviation, no doubt, made great progress during the First World War. Following the opening of Grand National Assembly of Turkey, with a desire to join the Turkish National Struggle a group of Turkish Aviators with their aircraft escaped from the Station of Aircraft positioned in Maltepe in İstanbul. During their first desertion attempt with four aircraft towards the morning of 07 June 1920, only one aircraft was able to take off and three aircraft were damaged during the take off. The only aircraft managed to take off was wrecked after it was entangled with the wires of telegram during landing at İzmit. Thus, the well-meant attempts of the Turkish aviators failed. This article aims to study the conditions regarding the Turkish aviation after the Armistice of Mudros and the attempt by a group of aviators from İstanbul to join the National Struggle and the causes of the failure of their attempt.

PDF

___

Yaşar, Selman, “Büyük Taarruz’da Türk Havacıları”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Aralık 2008, s.77-85.
Şehidoğlu, Süreyya Hami, “Kurtuluş Savaşı'nda Bir Vatandaşımızın Uçak Bağışı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 24, Cilt: VIII, Temmuz 1992, s.601-604.
Şarman, Kansu, “Milli Mücadele'de Hava Muharebeleri”, Popüler Tarih Dergisi, Sayı: 5, Ekim 2000, s.18-19.
Şahin, Hülya, “Kurtuluş Savaşında Türk Havacılığı”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı: 365, Temmuz 2000, Yıl:119, s.76-93.
Sözeri, Emin Nihat, “İstiklal Harbine Ait Havacılık Hatıraları”, Hava Kuvvetleri Dergisi, Yıl: 51, Sayı: 250, Kasım 1973, s.97-102.
Paris, Michael, “The First Air War-North Africa and the Balkans 1911-1913”, Journal of Contemporary History, Vol. 26, No. 1 (Jan., 1991), s.97-109.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Osmanlı Havacılığına Genel Bir Bakış”, Çağını Yakalayan Osmanlı, Ekmeleddin İhsanoğlu ve Mustafa Kaçar (Ed.), İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), İstanbul, 1995, s.497596.
“Hamdi Çaypınar’ın Havacılıkla İlgili Anıları”, Hava Kuvvetleri Dergisi, Yıl: 58, Sayı: 273, Mart 1980, s.3-23.
Doğanay, Rahmi, “Milli Mücadele’de Türk Havacılığı ve Başkomutanlık Savaşı’nda Havacıların Rolü”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: X, Sayı: 2, Ağustos 2008, s.53-64.
Doğanay, Rahmi, “Büyük Taarruz’da Türk Havacılığı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, s.375-388.
Çağlar, Günay, “Kuvay-ı İnzibatiye”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk yolu Dergisi, Sayı: 15, 1995, s.343-365.
Ulusoy, Mümtaz, İstiklâl Harbi’nde 2 nci Kolordu (1918-1921), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006.
Türk İstiklal Harbi, V.Cilt, Deniz Cephesi ve Hava Harekâtı, C.V, Genelkurmay Bşk.lığı Harb Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Seri No:1, Ankara, 1964.
Türk Hava Kuvvetleri Uçak Albümü 1912-2009, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Etimesgut-Ankara, 2009.
Sofuoğlu, Adnan, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Genelkurmay Yayını, Ankara, 1994.
Sarp, İrfan, Türk Hava Kuvvetlerinin Doğuş Yılları, Ankara, 1986.
Okar, Avni, Türkiye’de Tayyarecilik: 1910-1924, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2010.
Munson, Kenneth, Aircraft of World War I, London.
Kurter, Ajun, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1919-1920 Yılları), C. V, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara, 2009.
Kurter, Ajun, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1918 Yılı), C. IV, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara, 2009.
Keyüsk, Mazlum, Tanman, Sıktı, Türk Havacılık Tarihi 1917-1918 (İkinci Kitap İkinci Cilt), Hava Basımevi, Eskişehir, 1951.
Kaymaklı, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler, C.II, Kültür Ofset Ltd., İstanbul, 1997.
Kansu, Yavuz, Şenöz, Sermet; Öztuna, Yılmaz; Havacılık Tarihinde Türkler, C.I, Hava Kuvvetleri Basım ve Neşriyat Müdürlüğü, Etimesgut, 2006.
Hellenic Wings, Volume I: 1908-1944, Hellenic Air Force General Staff Air Historical Branch, Athens, 1998.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, C.I, Temel Yayınları, İstanbul, 2000.
Aydın, Mesut, Milli Mücadele’de İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, İstanbul 1992.
Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTEA)
Genelkurmay Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE)
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Arşivi (BOA)