BİR CUMHURİYET AYDINI OLARAK DİL VE KÜLTÜR POLİTİKALARI IŞIĞINDA HASAN REŞİT TANKUT

Cumhuriyet Döneminde, ulusal bir kimlik oluşturma isteği, ümmet anlayışına dayalı dinin yerini alacak ortak bir değerler örgüsü kurma yolundaki çalışmaların, dil ve tarih üzerinde odaklanılması gereğini ortaya koymuştur. 1930’lu yıllarda daha yoğun olarak ele alınan bu çalışmalar bizzat Mustafa Kemal’in öncülüğünde başlatılmıştır. Siyasetçi, bürokrat ve aydınlardan oluşan yeni bir aydın zümresinin işbirliği ve sistemli çalışmaları ile yürütülen bu köklü değişim projesi ulusal ve uluslararası alanda oldukça ses getirmiştir. İlgili bilim insanları zaman zaman Mustafa Kemal’in özel görüşme ve sohbetlerinde yer alarak, bu konudaki görüş ve düşüncelerini ortaya koymuşlardır. Bu çalışmalarda yer alan ve Cumhuriyetin aydın kadrosu içerinde birçok önemli görevler üstlenerek teori ve projeler üreten kişilerden biri de Hasan Reşit Tankut’tur. Hasan Reşit Tankut, siyasetçi kimliğinin yanı sıra birçok resmi görevlerde bulunmuştur. Dil, Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Tarih Öğretim Görevlisi olarak görev yapan Tankut, aynı zamanda Türk Dil Kurumu’nun kurucularındandır. Tankut, Etimoloji, Lengüistik ve Filoloji Kolları Başkanlığı, Genel Sekreterlik ve İkinci Başkanlık gibi görevlerde bulunmuştur. Tankut, 1937 Eylülünde Atatürk'ün isteğiyle Güneş-Dil teorisini tanıtmak üzere Bükreş'te toplanan Antropoloji ve Arkeoloji kongresine katılmıştır. Dil ve etnopolitik alanlarda bir çok eser kaleme alan Tankut, Cumhuriyet döneminde GüneşDil Teorisinin ve Türk Tarih Tezinin ortaya konulmasında katkı sağlayan baş aktörlerden ve Kemalist, seküler-milliyetçi elitlerin önemli isimlerinden birisi olmayı başarmıştır.

AS A REPUBLIC INTELLECTUAL, HASAN REŞIT TANKUT IN THE LIGHT OF LANGUAGE AND CULTURE POLITICS

Willing to build a national identity during the Republic Period, the studies revealed a need to focus on language and history in order to build a shared values network which was going to replace religion based on community belief. These studies which were dealt with more intensively in the 1930s, were initiated under the leadership of Mustafa Kemal himself. This fundamental change project which was conducted with the cooperation and systematic study of new intellectual’s community that consists of politicians, bureaucrats and intellectuals grabbed attention nationally and internationally. Relevant scientist had a chance to express their ideas about this matter to Mustafa Kemal himself. Hasan Reşit Tankut was one of the intellectuals who was involved in these studies and had important roles by developing theories and projects. Beside him being politician, Hasan Reşit Tankut had many official duties. He was a lecturer at a language, history and geography faculty and one of the founders of Turkish Language Society. He also was Secretary-general and Vice President of Ethmology, Linguistic and Philology Branch. He attended the Anthropology and Archaeology Conference which was held in Bucharest in 1937 with Atatürk’s request in order to introduce Güneş-Dil Theory. He wrote many books on Language and Ethno politics and he was also one of the agents who contributed to develop Güneş-Dil Theory and Turkish History Thesis. He managed to be one of the important names of Kemalist Secular Nationalist Elites.

PDF

___

Sivrioğlu, Ulaş Töre, Tek Parti Döneminde Orta Asya ve Sümer Hitit Araştırmaları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa, 2012.
Pala, Kenan, Atatürk Dönemi Türk Tarih Kongreleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, 2008.
Ceyhan, Bayram, Türk Dil Kurumunun Kuruluş Sürecinde Mecliste ve Basında Dil Tartışmaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2007.
Bayındır, Seda, Atatürk’ün Sosyo-Kültürel Politikaları (1931-1938), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2004.
Aygül, Hasan Hüseyin, Türk Modernleşme Sürecinde Dil Olgusunun Sosyolojik Analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 2008.
Aydın, Aydın, Atatürk Döneminde Bürokrasi ve Modernleşme (1923-1938), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş, 2014.
Altınışık, Ahmet Haşim, Atatürk-İnönü Dönemi Kültür Politikaları Temelinde Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir, 2011.
Tankut, Hasan Reşit, “Dil Üzerinde Çalışmalar Güneş-Dil Teorisine Göre Toponomik Tahlil”, Cumhuriyet, 12 Ocak 1936.
Tankut, Hasan Reşit, “Dil Üzerinde Çalışmalar Güneş-Dil Teorisine Göre Toponomik Tahlil”, Cumhuriyet, 09 Ocak 1936.
Tankut, Hasan Reşit, “Dil Üzerinde Çalışmalar Güneş-Dil Teorisine Göre Toponomik Tahlil”, Cumhuriyet, 06 Ocak 1936.
Tankut, Hasan Reşit, “Dil Üzerinde Çalışmalar Güneş-Dil Teorisi Notları-Eski Zamanlarda Has İsimler Nasıl Verilirdi?”, Cumhuriyet, 05 Ocak 1936.
Tankut, Hasan Reşit, “Dil Üzerinde Çalışmalar Güneş-Dil Teorisi Notları”, Cumhuriyet, 04 Ocak 1936.
Türk Dil Kurumu, “Yitirdiklerimiz, Hasan Reşit Tankut, (1893-18 Şubat 1980)”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. XVI, Sayı: 342, (Mart 1980), s. 296.
Toprak, Zafer, “’Mukaddes’’ten ‘Temeddün’’e Kültür Devrimi Şemsettin Günaltay ve Türk Tarih Tezi Eleştirilerine Yanıt”, Toplumsal Tarih, Sayı: 208, (Nisan 2011), s. 38-50.
Tankut, Hasan Reşit, “Aleviliğin Menşei ve Bu Zümrenin ilim İçinde tetkiki”, İçel, Yıl: 1, Sayı: 3, 1938, s. 15-18.
Şimşek, Melda Cinman,“Türk Modernleşmesi ve Kimlik”, Yeni Türkiye Cumhuriyet Özel Sayısı IV, Sayı: 23-24, 1998, s. 1765-1774.
Şendeniz, Özlem, “Erken Cumhuriyet Dönemi Dil politikaları: Güneş Türk Dil Teorisinin Türk Basınında Yansımaları”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 10, Say: 20, (Güz 2014), s. 307-327.
Sarınay, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası I (1936-1938)”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Atatürk Araştırma Merkezi, Haz. Berna Türkdoğan, Ankara, 2000, ssy.
Sarıbay, Ali Yaşar, “Kemalist İdeolojide Modernleşmenin Anlamı: Sosyo Ekonomik Bir Çözümleme Denemesi”, Türk Siyasal Hayatının Gelişimi, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1986, s. 189-204.
Pınar, Mehmet, “Türk Tarih Tezi Bağlamında Cumhuriyet Döneminde Nusayriler”, Turkısh Studies, Volume 10/9, (Summer 2015), s. 485-504.
Keyman, Fuat-İçduygu, Ahmet, “Türk Modernleşmesi ve Ulusal Kimlik Sorunu: Anayasal Vatandaşlık ve Demokratik Açılım Olasılığı”, 75 yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Ed: Artun Ünsal, İstanbul, 1998, s. 169-181.
Genç, Ernur, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kimlik, Misyon ve Vizyon Bağlamında Türk Aydını”, Akademik İncelemeler, C. 2, Sayı: 1, (2007), s. 134-174.
Akman, Şefik Taylan, “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmi Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1 Sayı: 1, (2011), s. 80-109.
Akalın, Şükrü Haluk, “75 Yılda Türk Dil Kurumu”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. XCIV, Sayı: 667, (Temmuz 2007), s. 5-62.
Akalın, Şükrü Haluk, “Atatürk Döneminde Türkçe ve Türk Dil Kurumu”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 607, (Temmuz 2012), s. 1-58.
Ülgener, Sabri, Zihniyet Aydınlar ve İzm’ler Denemeler ve Araştırmalar, Mayaş Yayınları, byy, 1983.
Toprak, Zafer, Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, Doğan Kitap, İstanbul, 2012.
Türk Dil Kurumu, Türk Dil Kurumu Yazmanı Hasan Reşit Tankut’un Türk Dili Üzerine Söylevleri, Demeçleri ve Yazıları, Doğuş Matbaası, Ankara, 1949.
Tankut, Hasan Reşit, Nusayriler ve Nusayrilik Hakkında, Ulus Basımevi, Ankara, 1938.
Tankut, Hasan Reşit, Prehistuvara Doğru Bir Dil İzlemesi ve Güneş Dil Teorisinin İzahı (Prof.Hasan Reşit Tankut’un 1-8 Eylül 1937’ de Bükreş’te Toplanmış Olan XVII. Enternasyonal Antropoloji ve Prehistorik Arkeoloji Kongresinde Yaptığı Komünikasyon, Devlet Basımevi, İstanbul, 1937.
Tankut, Hasan Reşit, Güneş Dil Teorisine Göre Toponomik Tetkikler İkinci Kitap, Devlet Basımevi, İstanbul, 1936.
Tankut, Hasan Reşit, Güneş Dil Teorisine Göre Dil Tetkikleri Birinci kitap Türk Dil Bilgisine Giriş, Devlet Basımevi, İstanbul, 1936.
Tankut, Hasan Reşit, Diyarbakır Adı Üzerine Toponomik Bir Tetkik, Ulus Basımevi, Ankara, 1937.
Tankut, Hasan Reşit, Dil ve Irk Münasebetleri Hakkında, İkinci Türk Tarih Kongresi, Devlet Basımevi, İstanbul, 1937.
Tankut, Hasan Reşit, Güneş-Dil Teorisine Göre Pan-Kronik Usullerle PaleoSosyolojik Dil İncelemeleri Adlı Tezinde Geçen Örnekler, Devlet Basımevi, İstanbul, 1936.
Şerefname, Çev. M. Emin Bozarslan, Deng Yayınları, 1997.
Şen, Hasan, Kemalist Modernleşme ve İslamcı Gelenek, Kadim Yayınları, Ankara, 2012.
Günaltay, Şemsettin-Tankut, Hasan Reşit, Dil ve Tarih Tezlerimiz Üzerine Gerekli Bazı İzahlar, Devlet Basımevi, İstanbul, 1938.
Günay, Şenal, Türk Parlamento Tarihi TBMM-VI. Dönem (3 Nisan 1939-15 Ocak 1943), C. V, TBMM Vakfı Yayınları No: 39, Ankara, 2007.
Gülensoy, Tuncer, Türkiye Türkologları ve Türk Diline Emek Verenler (18001950: Türkolojinin 150 Yılı), Ankara, 2012.
Çufalı, Mustafa, Türk Parlamento Tarihi TBMM-VIII. Dönem (1946-1950), C. III, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2012.
Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi, TBMM-IV. Dönem 1931-1935, C. II, TBMM Vakfı Yayınları, No: 12, Ankara, 1996.
Beşikçi, İsmail, Türk Tarih Tezi Güneşi Dil Teorisi ve Kürt Sorunu, Stockholm, 1986.
Bayrak, Mehmet, Açık-Gizli/ Resmi-Gayriresmi Kürdoloji Belgeleri I, Özge Yay., 1994.
Arat, Emin, Kemalizm Yurtta Sulh-Cihanda Sulh, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1969.
Resmi Gazete
TBMM Arşivi
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)