LOZAN SONRASI ERMENİ EMVAL-İ METRUKESİNE YÖNELİK DÜZENLEME ve UYGULAMALAR (1923-1928)

Sevk ve İskân Kanunu’yla başlayan ve emval-i metruke olarak adlandırılan Ermenimalları sorunu, Osmanlı dönemi yapılan hukuki düzenlemelerle aşılmaya çalışılmış,aynı faaliyetler, Osmanlı mirasını devralan TBMM Hükûmetleri döneminde de devametmiştir. Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanması ile hukuki olarak da savaş hâlisona ermiş bulunuyordu. Bu dönemde emval-i metruke ile ilgili çalışmalara devamlaiç hukuk düzenlemelerinin ve uygulamalarının Lozan Antlaşması’yla uyumlu hâlegetirilmesi için çalışılmalar yapıldı. Ancak konunun hukuken çözümü için uğraşılsabile siyaseten ve propaganda aracı olarak sürdürülmeye çalışıldığı görülmektedir. Buçalışmanın amacı Lozan sonrasında Ermeni emval-i metrukesi ile ilgili yapılan hukukidüzenlemeleri, uygulamaları ile birlikte 1928 Temlik Kanunu’nun kabulüne kadar kigeçen süreçte arşiv kayıtları ve ilgili kaynaklar ışığında ele almaktır.

REGULATIONS AND APPLICATIONS RELATED TO THE ABANDONED PROPERTEIES BY THE ARMENIANS AFTER LAUSANNE (1923-1928)

The issue of Armenian abandoned properties which started with the Relocation and Resettlement Law has been tried to overcome thanks to the legal arrangements during the Ottoman period; and the same activities continued during the governments of the Grand National Assembly of Turkey which took over the Ottoman heritage. State of war has legally and officially ended after the Treaty of Lausanne was signed. During this period, in order to make suitable the internal legal regulations and applications with the Treaty of Lausanne, some activities were carried out with the continuation of workings on the abandoned properties. However, even though the issue was tried to be solved legally, it was continued to be abused as a vehicle of political propaganda. The aim of this study is to touch upon the legal regulations organized related to the Armenian abandoned properties after Lausanne under the light of archive records and related resources with the applications until the acceptance of Disposition Law in 1928.

PDF

___

Toprak İskân Genel Müdürlüğü Fonu
Bakanlar Kurulu Kararları
Başbakanlık Muamelât Genel Müdürlüğü Evrakı
Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı Evrakı
TBMM. Zabıt Ceridesi
Akçam, Taner-Kurt, Ümit, Kanunların Ruhu Emval-i Metruke Kanunlarında Soykırımın İzini Sürmek, İstanbul 2012.
Akyılmaz, Gül, Osmanlı Devleti’ndeki Hukuki Düzenlemeler Çerçevesinde Ermeniler ve Geride Bıraktıkları Mallar (Emval- Metruke), Ankara, 2017.
Bağcı, Ömer, Emval-i Metruke Mevzuatı Çerçevesinde Taşınmazların Hukuki Durumu ve Tasfiyesi, Ankara, 2016.
Bardakçı, Murat, İttihatçının Sandığı, İttihat Ve Terakki Liderlerinin Özel Arşivlerindeki Yayınlanmamış Belgeler İle Atatürk ve İnönü Dönemlerinde Ermeni Gayrimenkulleri Konusunda Alınmış Bazı Kararlar, İstanbul, 2014.
Elbeyoğlu, Ali, Osmanlı’dan Günümüze Tapu ve Emval-i Metruke, Ankara, 2014.
Kardeş, Salâhaddin, “Tehcir” ve Emval-i Metrûke Mevzuatı, Ankara, 2008.
Kaya, Erol, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’de Türk Mültecileri Vilayâtı Şarkiyye ve Aydın Vilayeti Mültecileri (1915-1923), Ankara, 2007.
Onaran, Nevzat, Emval-i Metruke Olayı Osmanlı’da ve Cumhuriyette Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi, İstanbul, 2010, s. 135.
Öğün, Tuncay, Vilayat-ı Şarkiye Mültecileri Unutulmuş Bir Göç Trajedisi (1915- 1923), Ankara, 2004.
Temizgüney, Firdes, Emval-i Metruke Meselesi (Ermenilerden Kalan Mallar 1915-1923), Ankara, 2017.
Abdullahzade, Cavid, “Emval-i Metruke Kapsamındaki Mülkiyet Davalarının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Süreci, Açısından Değerlendirilmesi”, AÜHFD, C. 62, S: 2 (2013), s. 317-347.
Açıkses, Erdal, “Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Ermeni Komiteleri Tarafından Şehit Edilenlerin Ailelerine Yaptığı Yardımlar”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 6 (Yaz 2002), s. 84-94.
Akça, Bayram, “Lozan Antlaşması’ndan Sonra Muğla Vilayeti’ne Gelen Balkan Muhacirleri’nin İskânı Meselesi” Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Sayı: 21 (Güz 2008), s. 17-32.
Arı, Kemal, “1923 Türk-Rum Mübadele Anlaşması Sonrasında İzmir’de Mübadil Göçmenler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. VI, Sayı:18 (Temmuz 1990), s. 627-657.
Aslan, Zehra – Kurt Güveloğlu, Gülşah “Ermeni Emval-i Metrukelerine Dair Alınan Kararlar ve Ermeni Cemaati İle İlişkiler (1923-1938)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XVI, Sayı: 33 (Güz 2016), s. 163-182.
Atnur, İbrahim Ethem, “Tehcirden Dönen Rum ve Ermenilerin Emvalinin İadesine Bir Bakış”, Toplumsal Tarih, C. IX, Sayı: 2 (Eylül 1994), s. 45-48.
Atnur, İbrahim Ethem, “Tehcir Edilen Ermenilerin İskânı Mal ve Mülklerinin İadesi”, Yeni Türkiye Dergisi (Ermeni Sorunu Özel Sayısı I), Sayı: 37 (2001), s. 420- 434.
Başpınar, Veysel, “Eşya Hukuku ve Yargı Kararları Açısından Emval-i Metrûke”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. III, Sayı:1 (2012), s. 61-112.
Çağatay, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğunda Maden İşletme Hukuku”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 2, S:1 (1943), s.118- 126.
Keskin, Özkan, “Osmanlı Devleti’nde Maden Hukukunun Tekâmülü (1861-1906)”, OTAM, Sayı: 29 (Bahar 2011), s. 127-143.
Özcan, Eda, “Ahali Mübadelesi ve Yardımların İstanbul Örneği”, ÇTTAD, C. IX, Sayı: 20-21 (Bahar-Güz 2010), s. 55-75.
Sarı, Muhammed, Atatürk Dönemi’nin İskân Politikasında İç İskâna Yönelik Çalışmalar (1923-1938). CTAD, Sayı: 14 (Güz 2011), s. 87-113.
Şimşek, Suat, “Emval’i Metruke ile İlgili Olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde Açılabilecek Davaların Muhtemel Sonuçları”, Adalet Dergisi, Sayı: 49 (2014), s. 197-229.
Tızlak, Fahrettin, “Osmanlı Devleti’nde Madencilik”, Osmanlı, C. 3 (1999), s. 313- 317.
İkdam
Resmi Gazete
Tanin
Atnur, İbrahim Ethem, Tehcirden Dönen Rum ve Ermenilerin İskânı Meselesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1991.