“SORUNLU ADA GİRİT”: ATİNA-HANYA İLİŞKİLERİ VE GİRİTLİ MİLLETVEKİLLERİNİN YUNAN PARLAMENTOSUNA DÂHİL OLMA GİRİŞİMLERİ, 1910-1912

1909’da Gudi darbesi sonrasında Venizelos’un darbeyi gerçekleştiren askerlertarafından Atina’ya davet edilmesi ve 1910’da Başbakan olması Girit’te Enosistaraftarları nezdinde adanın Yunanistan’a bağlanması için önemli bir gelişmeolarak değerlendirildi. Bu amaçla Girit’te isyancılar tarafından kurulan İhtilalKomitesi, Girit parlamentosundaki milletvekillerinin Atina’daki Yunanparlamentosuna gönderilmesi ve Enosis’in ilan edilmesi konusunda VenizelosHükümeti üzerinde giderek artan bir şekilde baskı oluşturmaya başladı. Bu baskı,Eylül 1911’de patlak veren Osmanlı-İtalyan Savaşı sonrasında en üst seviyeye çıktı.Ancak Venizelos isyancıların bu talebine Yunanistan’ın içerisinde bulunduğu kritikkoşulları ve özellikle böylesi bir gelişmeye izin verilmesi halinde kesin olarakOsmanlı Devleti ile savaşa girileceği ve bunun her iki taraf için de büyük bir felaketolabileceği gerekçesini öne sürerek karşı çıktı. İki taraf arasındaki görüş ayrılığınedeniyle kriz giderek büyüdü ve kısa bir süre içerisinde Büyük Devletlerin de dâhilolduğu uluslararası bir meseleye dönüştü. Bir Osmanlı-Yunan Savaşınınçıkmasından endişe duyan İngiltere ve Fransa adadaki isyan durumu ve Enosisısrarının devam etmesi halinde adaya askeri olarak müdahale edileceği tehdidindebulunurken, Venizelos’un tüm ikna girişimlerine rağmen 1911 yılı sonu ve 1912 yılıNisan ayında isyancılar iki kez milletvekillerini Atina’ya gönderme girişimindebulundu. Ancak bu girişimler Yunanistan ve Büyük Devletlerin engellemesinedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı. Yunan parlamentosuna dâhil olabilmek içinisyancıların Balkan Savaşları’nı beklemesi gerekecekti. Bu çalışmanın amacı 1910yılından Yunanistan’da Venizelos Hükümetinin milletvekillerini parlamentoya kabulettiği Ekim 1912 yılına kadar geçen süreçte Atina ve Hanya arasında yaşanangelişmeleri incelemektir. Çalışma ağırlıklı olarak Yunan ve İngiliz DışişleriBakanlığı arşiv belgelerine dayanmaktadır.

"THE PROBLEMATIC ISLAND CRETE": ATHENS-CHANIA RELATIONS AND THE CRETAN DEPUTIES’ INITIATIVES TO GET INVOLVED IN THE GREEK PARLIAMENT, 1910- 1912

Following the Gudi coup d’état of 1909, Venizelos was invited to Greece by the soldiers who performed the coup and in 1910 he became the Prime Minister of Greece. This was seen as a great opportunity for the unification of the island with Greece by the Enosis supporters in Crete. The Revolutionary Committee, founded by the rebels for this purpose, began to put increasing pressure on the Venizelos Government to accept the Cretan deputies to the Greek parliament in Athens and to declare Enosis. This pressure reached its climax just after the outbreak of the Ottoman-Italian war of 1911. However, Venizelos opposed these demands by arguing that Greece was in very critical conditions and if his government accepted this there definitely would be a war with the Ottoman State which would be both disastrous for both Athens and Chania. Then the crisis between the two parties grew, and before long it turned into an international issue that included the Great Powers. Britain and France threatened to intervene if the chaotic atmosphere and the Enosis demands continued. Despite the opposition of Venizelos, in December 1911 and in April 1912 the rebels attempted twice to send their deputies to Athens; but these attempts failed. The purpose of this study is to examine the developments between Athens and Cania during the period from 1910 to October 1912, when the Venizelos Government adopted parliamentarians in parliament in Greece. The study mainly is based on Greek and British Foreign Ministerial archival materials.

PDF

___

AYE: Archeio İpourgiou Ekseterikon
BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi
BD: British Documents on the origin of the First World War
DBPO: Document of British Policy Overseas
TNA: FO 371: The National Archives, Foreign Office Papers
MB: AEB: Mousio Benaki, Archeio Venizelou
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II Kısım II, TTK Basımevi, Ankara 1991.
Papacosma S. Victor, The Military in Greek Politics: The 1909 Coup d’Etat, The Kent State University Press, Kent, 1977.
Pangalos, Theodoros, Ta Apaminimonevmata mou 1897-1947, Ekdoseis Kentros, Athina, 1959.
Konstantinou Svoloupoulou, I Elliniki Eksoteriki Politiki 1900-1945, Ekdoseis Bibliopolion tis Estias, Tetarti Ekdosi, Athina, 1993.
John S. Koliopoulos and Thanos M. Veremis, Greece The Modern Sequel, from 1831 to the Present, New York University Press, New York, 2002.
George B. Leon, Greece and the Great Powers, 1914-1917, Thessaloniki: Institute for Balkan Studies, 1974, Pierre Renouvin, Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1914-1918, Çev. Örgen Uğurlu, Örgün Kitabevi, İstanbul, 2004.
Şenışık, Pınar, The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the late Nineteenth Century, IB Tauris, London, 2011.
Melas, Spiros, I Epanastasi tou 1909: O Stratiotikos Sindesmos, to Kinima sto Goudi, Kalesma ston Venizelo, Ekdoseis Biris, Athina, 1972.
Nikos Svoronos, Çağdaş Hellen Tarihini Bakış, Çev. Panayot Abacı, Belge Yayınları, İstanbul 1988.
Zisis Fotakis, Greek Naval Strategy and Policy, 1910-1919, Routledge, 2005, s.28-32.
Hale Şıvgın, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
Y. Doğan Çetinkaya, Osmanlı'yı Müslümanlaştırmak Kitle Siyaseti, Toplumsal Sınıflar, Boykotlar ve Milli İktisat (1909-1914), İletişim Yay., İstanbul, 2015,
Theodore P. Ion, “The Cretan Question”, The American Journal of International Law, Vol. 4, No. 2 (Apr., 1910), pp. 276-284;
Elektra Kostopoulou “The Island that Wasn’t: Autonomous Crete (1898–1912) and Experiments of Federalization” Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 2016, Vol . 18, No. 6.
The Scotsman
Economist
Guardian
Rizospastis
Embros
Esteia
Kiriks
Skrip
Lefki Ori
Tanin
Solon Victor, Papacosma, The Greek Military Revolt of 1909, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Indiana University, 1971.
Richard Cooper Hall, The Crisis in Bulgarian Foreign Policy, 1911-1913, Unpublished PhD thesis, The Ohio State University, 1986, s.17-34.
Philip John Carabott, The Dodecanese Question 1912-1924, Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of London, 1991, London, s.51.