CUMHURİYET’E GEÇİŞTE ANKARA’DA EĞİTİMSEL GELİŞMELER

Bu çalışmada Tanzimat’tan Cumhuriyet dönemine kadar Ankara’da eğitimselgelişmeler analiz edilmiştir. Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat ile birlikte devletinidari açıdan yeniden teşkilatlanması ve eğitim kurumlarının değişimi başlamıştır.Yönetsel açıdan merkezileşmeye ek olarak Tanzimat reformları ile eğitim politikalarıve anlayışı da değişmiştir. İstanbul’da başlayan bu değişimler daha sonra taşraya daulaşmıştır. Bu reform politikaları Ankara’da da etkisini göstermiş, sosyo-ekonomikdeğişikliklere yol açmıştır. Bununla birlikte, Tanzimat reformları Ankara’daki yerelyapıyı çok fazla etkilememiş Tanzimat sonrası ortaya çıkan eğitim kurumlarıAnkara’yı da eğitimsel açıdan etkilemiş ve Ankara’da batılı tarzda okullar faaliyetegeçmiştir. Çalışmada Tanzimat sonrasında Ankara’daki eğitimin evrimi ve dönüşümüistatistikler, yıllıklar ve arşiv dokümanlarına dayanarak analiz edilmiş veCumhuriyet’e nasıl bir miras bırakıldığı belirlenmeye çalışılmıştır. Sayısal veriler vekurumsal değişiklikler, Tanzimat sonrasındaki değişimlerin geç de olsa Ankara’yaulaştığını ve Ankara’daki eğitimin batılı tarzda örgütlendiğini göstermiştir.

EDUCATIONAL DEVELOPMENTS IN ANKARA FROM THE TANZIMAT PERIOD TO THE REPUBLICAN PERIOD

In this study, educational developments in Ankara from the Tanzimat period to the Republican period were analyzed. In the Ottoman Empire, together with the Tanzimat, the administrative reorganization of the the educational institutions started to change. In addition to centralization in adminstration, the Tanzimat reforms changed educational policies and organizations These changes that started first in Istanbul later reached to other provinces of Empire. This reform policy has also been influential in Ankara and led to socio-economic changes. Nevertheless, the impact of the Tanzimat reforms were less effective in Ankara and did not significantly affect the transformation of society. The educational institutions that emerged after the Tanzimat made an impact in Ankara and western style schools were opened in Ankara. In the study, the evolution and transformation of education in Ankara after Tanzimat was analyzed based on statistics, annuals and archive documents and attempted to describe what kind of heritage was left to the Republic. Numerical data and institutional changes have shown that the changes after the Tanzimat have reached to Ankara in the late years and the education in Ankara has been organized in Western style.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Babıali Evrak Odası, Fon Numarası: BEO Dosya No: 4122 Gömlek No. 309144 T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA- Fon No-BEO-, Dosya No: 569/ Gömlek: 42609.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Fon No: BEO-, Dosya No: 3316 Gömlek: 248650.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Fon No-BEO- Dosya No: 4615 / Gömlek: 346112. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Dahiliye Nezareti Mektubi: Fon No: DH.MKT. Dosya No: 993 Gömlek: 62.T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye Dairesi Fon No: DH.UMVM Dosya No: 16 Gömlek: 55. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA-Maarif Mektubi:, Dosya no: MF.MKT. Fon No:152 Dosya No: 49 T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA), Ankara.
Darülmuallimin ve Darülmuallimat Talimatnamesi, 1332 İstanbul: Mataa-i Amire. Ankara Vilayet Salnamesi, Matba-i Amire, 1325 İstanbul.
1329–1330 (1915) Senesine Mahsus Maarif-i Umumiye Nezareti İstanbul, Matbaai Amire İhsaiyat Mecmuasıdır 1334.
1339-1340 (1925) Senesine Mahsus Maarif-i Umumiye Vekaleti İhsaiyat Mecmuası, Maarif Vekaleti Yayınları (İhsaiyat Mecmuası 1341), İstanbul, Matbaa-i Amire, Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (1286), 1869, İstanbul Matbaa-i Amire.
Mahmut Cevat bin eş-Şeyh Nafi., (1338) (1922). Maarif-i Umumiye Nezareti tarihçe-i teşkilât ve icraatı. İstanbul, Matbaa-yı Âmire.
Liselerin Tanzim ve İdârelerine ve Tedrisatına Müteallik Talimat (1910) İstanbul, Matbaa-i Amire.
Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye. -- İstanbul: Matbaa-i Amire, 1316/1898 - 1317/1899, 1318/1900, 1319/1901, 1321/1903 tarihli sayılar (ISAM Veri Tabanından Yararlanılmıştır).
Mekâtib-i Sultânîye Talimatnamesi 1329 (1911) İstanbul, Matbaa-i Amire.
Tedrisatı Ziraiye Nizamnâmesi, 21 Safer 1330, 28 Kanuni-Sani 1327 (10 Şubat 1912), “Ziraat ve Baytar Enstitüleriyle Âli Mektepler Tesisi Hakkında Kanun”, Düstur, 3. Tertib, c. 8, 1.b., 1927, s.1687.
Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, İstanbul: Eren Yayınları 1993.
Alkan, Mehmet Ö.Tanminat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, tarihi istatistikler Dizisi, (Haz. M.Ö. Alkan) C.VI, Ankara Kasım 2000.
Ömer Lütfi Barkan, İstanbul vakıfları tahrîr defteri: 953 (1546) Târîhli (Vol. 61). İstanbul: Baha Matbaası. 1970.
Çadırcı, Musa, Tanzimat Dönemi’nde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara,1997.
Çağatay, Neşet, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997, s. 71-72
Ergin, Osman, Türkiye Maârif Tarihi, İstanbul, C. I-II, Eser Matbaası, 1977.
Galanti, Avram, Ankara tarihi I-II,(2. baskı). Ankara: Çağlar Yayınları. 2005.
Güven, İsmail, Türk Eğitim Tarihi, Ankara:PEGEMA, 2014.
Koç, Bekir, (2014). Osmanlı Kent Yıllıklarında Ankara, Salname-i Vilayet-i Ankara, Def’a 13, sene 1318, (haz. Bekir Koç). Ankara, Ankara Sanayi Odası yay., 2014.
Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu, Ankara, Uzman Yayınları, 1987.
Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara:TTK Basımevi, 1991.
Ongan, Halil, Ankara’nın 1 Numaralı Şer’iye Sicili, Ankara: TTK Yayınları.1958 Ongan, Halil, Ankara’nının 2 Numaralı Şer’iye Sicili, Ankara: TTK Yayınları. 1974.
Özdemir, Rıfat, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, (Fiziki, Demografik, İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapısı, 1785-1840), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1986.
Öztürk, Cemil. . Türkiye’de dünden bugüne öğretmen yetiştiren kurumlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. 2005.
Parlatır, İsmail , Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Yargı Yay., 2009.
Somel, S. Akşin, The modernization of public education in the Ottoman Empire, 1839-1908: Islamization, autocracy, and discipline (Vol. 22). Brill.2001.
Taş, Hülya, XVII.Yüzyılda Ankara, TÜSOKTAR Türkiye’nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi, XXVII Dizi, Sayı 9, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 2006.
Tüccarzade İbrahim Hilmi, Memalik-i Osmaniye Cep Atlası, Kütüphane-i İslam ve Askeri, 1323.
Türkiye Ziraat Tarihine Bir Bakış, (1938)., I. Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını, İstanbul, 1938. Devlet Basımevi.
Unat, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara, MEB Yayınları, 1964.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı İmparatorluğunun İlmiye Teşkilâtı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1965.
Ünal, Uğur. II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907). Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
Yücel, Hasan Ali, Türkiye’de Ortaöğretim, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1964.
Çadırcı, Musa. “1830 Genel Sayımına Göre Ankara Şehir Merkezi Nüfusu Üzerinde Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları, 1980, Sayı 1.
Ergenç, Özer. (1980). “XVII.Yüzyılın Başlarında Ankara’nın Yerleşim Durumu Üzerine Bazı Bilgiler”, Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman Studies I, 1980.
Keskin, Özkan, Osmanlı İmparatorluğu’nda Modern Ziraat Eğitiminin Yaygınlaşması: Ankara Numune Tarlası ve Çoban Mektebi, OTAM, 28 /Güz 2010, ss.87-106.
Özcan, Abdulkadir. (1992). “Tanzimat Döneminde Öğretmen Yetiştirme Meselesi”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara, 1992, s. 456-461.
Sâtı, “Meşrutiyet’ten Sonra Maarif Tarihi”, Muallim, II/19, İstanbul, 1334, s. 654- 665.
Shaw, Stanford. J. (1968). Some Aspects of the aims and achievements of the nineteenth-century Ottoman reformers. Beginnings of Modernization in the Middle East, 1968.
Ankara Vilayet Gazetesi No: 977 (6 Haziran 1894).
Akyüz, Jülide, Ankara’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde XVIII.Yüzyılda Ankara (Şer’iye Sicillerinin Sayısal ve Muhteva Analizi Denemesi), (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2003.
Ergenç, Ö. (1973). “1580-1596 Yılları Arasında Ankara ve Konya Şehirlerinin Mukayeseli İncelenmesi Yoluyla Osmanlı Şehirlerinin Kurumları ve SosyoEkonomik Yapısı Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi, Yeniçağ Tarihi Kürsüsü, Ankara. 1973.
TDV. İslam Ansiklopedisi, İdadi Maddesi (Haz. Cemil Öztürk) Cilt 21, s. 475.
Pakalın, M.Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1983.
Ankara’da bir ibtidai mektebi: Kaynak: (1. Fotoğraf http://yavuziscen.blogspot. com.tr/p/eski-ankara-fotograflar-6.html, 5.5.2017 tarihinde alınmıştır).
Ulus'ta Kardeşler Sokak'ta bulunan Aziz Clement Fransız Koleji (1916 yangını öncesi) Kaynak (http://yavuziscen.blogspot.com.tr/p/eski-ankara-fotograflar-6.html, 5.5.2017 tarihinde alınmıştır).
Ankara Darü'l-muallimin (Erkek öğretmen Okulu binası 1947 yılında yanmıştır). Kaynak: (Kaynak: Melek-yildizturan-arkeolog-anadolu-medeniyetleri-muzesi.html “Başkent’in doğuşu Ankara sunusundan alınmıştır).
Ankara Erkek Lisesi (Kaynak: Melek-yildizturan-arkeolog-anadolu-medeniyetlerimuzesi.html “Başkent’in doğuşu Ankara sunusundan alınmıştır).
Ankara Mekteb-i Sanayisi Kaynak: Melek-yildizturan-arkeolog-anadolumedeniyetleri-muzesi.html “Başkent’in doğuşu Ankara sunusundan alınmıştır.