İSTANBUL’DA İLK “KURTULUŞ BAYRAMI” KUTLAMALARI

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkıp 30 Ekim 1918’deMondros Mütarekesi’ni imzalamasından sonra İstanbul, İtilaf Devletleri tarafından13 Ekim 1918’de fiilen, 16 Mart 1920’de resmen işgal edildi. İstanbul’u işgal edenİtilaf Devletleri, Millî Mücadele’nin başarıya ulaşması ve Lozan Barış Antlaşması’nın24 Temmuz 1923’te imzalanıp, 23 Ağustos’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafındanonaylanması üzerine şehri boşaltmaya başladı. Altı haftalık süre içerisinde şehriboşaltan İtilaf Devletlerinin son birlikleri 2 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldı ve 6Ekim 1923’te de Türk birlikleri İstanbul’a girdi. Böylece bu tarihten sonra 6 Ekim,İstanbul’un Kurtuluş Bayramı günü olarak kabul edildi. Kurtuluş Bayramı’nın ilkyıldönümü kutlamaları da 6 Ekim 1924’te yapıldı. 6 Ekim 1924’te İstanbul’un“Kurtuluş Bayramı” kutlanırken etkinlikleri iki gün devam etti. Önceden yapılanprogramlar ve hazırlıklar çerçevesinde 5 Ekim’de, bir yıl evvel Türk ordusununİstanbul önlerine geldiği günün anısına Kadıköy ve Üsküdar halkının isteğine binaenGöztepe’de bir merasim düzenlendi. 6 Ekim tarihinde de Sultan Ahmet Meydanı veTaksim’de Kurtuluş Bayramı için merasim yapıldı. Gerek 5 Ekim’de gerekse 6Ekim’de yapılan kutlamalara bütün İstanbul halkı, mektep talebeleri, cemiyetleryoğun ilgi gösterdi. Kutlamalar heyecanlı ve coşkulu anlara sahne oldu. Her iki gündede askeri birlikler tarafından gündüz resmigeçitler yapıldı, gece fener alaylarıdüzenlendi. Kurtuluş Bayramının önemi ve anlamı hakkında konuşmalar yapıldı.

CELEBRATIONS OF THE FIRST SALVATION DAY IN İSTANBUL

After the Ottoman Empire was defeated in the First World War and signed the Mondros Artmistice Agreement on 30th October 1918, Istanbul was occupied actually on 13th October 1918 and occupied officially on 16th March 1920 by Allied Powers. They started to evacuate the city after Turkish National Struggle succeeded and Lausanne Peace Treaty was signed on 24th July 1923 and legalised by Turkish Grand National Assembly on 23th August. While they evacuated the city in six weeks, the last troops of them left Istanbul on 2nd October 1923 and on 6th October 1923 Turkish troops entered the city. Thus, 6th October was announced as the Salvation Day of Istanbul and the first anniversary was held on 6th October 1924. The events of first anniversary lasted two days on 6th October 1924 in Istanbul. As part of preconfigured programs and preparations,on 5th October, a ceremony was conducted in Goztepe on request people of Uskudar and Kadikoy and in memory of the day when Turkish Army came to the borders of Istanbul. Also, on 6th October, Salvation Day ceremonies was hold in Sultan Ahmet Square and Taksim. Townsfolk, students, communities showed great interest in both celebrations. There were exciting and enthusiastic moments at celebrations. On both days, official parades were held by military units during the day and at nights torchlight processions were arranged. There were speeches on the meaning and importance of the Salvation Day.

PDF

___

Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
Cumhurbaşkanlığı Arşivi
Document on British Foreign Policy 1919-1939, (Edited By: W. N. Medlicott, Douglas Dakin, M. E. Lambert), First Series, Volume: XVIII, London, 1972.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, Devre: I, Cilt: 3, İçtima Senesi: III, 6 Teşrîn-i sânî/Kasım 1336/1922.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 1, İçtima Senesi: 4, 23.8.1339/1923 Perşembe.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, İçtima Senesi: 3, 30.10.1338/1922 Pazartesi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, İçtima Senesi: 3, 1.11.1338/1922 Çarşamba.
Akın, Veysi, Trakya’nın Türklere Devir Teslimi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1996.
Atatürk, Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.
Atnur, İbrahim Ethem, Reis-i Cumhur’un Doğu İncelemeleri (1924 Erzurum Depremi), Ebabil Yayıncılık, Ankara, 2006.
Aydın, Mahir, İstanbul Kurtulurken İstanbul’un Kurtuluş Bayramı, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Bolat, Bengül Salman, Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2012.
Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul 1918-1923, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922- 1923, Çeviren: Mehmet Moralı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2011. Eyyupoğlu, İsmail, Mudanya Mütarekesi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.
Himmetoğlu, Hüsnü, Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Yardımları, I, Ülkü Matbaası, İstanbul, 1975.
Kılıç, Selami, II. Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı Tutanaklar - Belgeler, Cilt: 8, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı Tutanaklar - Belgeler, Cilt: 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
Sonyel, Salahi R., Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2006.
Sonyel, Salâhi R., Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2008.
Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000.
Şimşir, Bilal N., Lozan Telgrafları II (Şubat – Ağustos 1923), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
Türk İstiklâl Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1962.
Türkgeldi, Âli, Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.O, Ankara, 1948.
Üçüncü, Uğur, Büyük Taarruz, Altınpost Yayınları, Ankara, 2012.
Yılmaz, M. Serhat, “II. Meşrutiyet Dönemi İstanbul'unda 10 Temmuz Millî Bayram Kutlamaları”, VII. Uluslararası Türk Kültür Kongresi Bildiriler I, İstanbul Tarihi: Medeniyetlerin Buluşma Noktası Olarak İstanbul, Konya, 2011, ss. 1145-1170.
Alpaslan, Erhan, “Tek Parti Döneminde Maraş’ta Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları 1934-1945)”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 2015, ss. 261-284.
Bakar, Bülent, “Esaretten Kurtuluş: İtilâf Devletlerinin İstanbul’u Tahliyesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2009, Sayı: 23, ss. 13-58.
Kellecioğlu, Sevim, “Gaziantep’in 25 Aralık Kurtuluş Günü Kutlamaları (1931- 1936), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 43, (Nisan 2016), ss. 801-811.
Mutlu, Mustafa, “İzmir’in Kurtuluş Yıl Dönümlerinin İzmir Basınına Yansımaları (1923-1938)”, International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), July 2015, Special Issue: 3, pp. 588-598.
Tosun, Hüseyin, “İtilaf Devletleri Son Birliklerinin 2 Ekim 1923 Tarihinde Türk Bayrağını Selamlayarak İstanbul’dan Ayrılışları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IX/27, Ankara, 1993, ss. 627-650.
Yılmaz, M. Serhat, “Kastamonu’da İstiklâl-i Osmânî Günü Kutlamaları 1913-1921”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 3, (Eylül 2009), ss. 82-102.
Akşam
Hâkimiyet-i Milliye
İkdam
Milliyet
Tanin
Tevhid-i Efkâr
Vakit
Aslan, Betül, Refet Paşa ve İşgalden Kurtulacak İstanbul’un İdaresi Meselesi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 1991, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Kalemli, Hüseyin, İstanbul’un Son İşgal Yılı ve Tahliyesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2013, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Özdemir, Mehmet, Refet Bele, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1992 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Saylan, Gürkan Fırat, 1918-1923 Yıllarında İtilaf Devletleri’nin İstanbul ve Çevresindeki Faaliyetleri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 2010, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
http://mevzuat.meb.gov.tr/html/40.html. (Erişim Tarihi: 27.02.2017).
http://www.milliyet.com.tr/kucukcekmece-de-istanbul-un-kurtulusuna-istanbulyerelhaber-1583782/ (Erişim Tarihi: 05.07.2017)