İNÖNÜ HÜKÜMETLERİ’NİN KIBRIS POLİTİKASI (1961-1965)

1571’de Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine giren Kıbrıs, 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile geçici olarak İngiltere’ye verilmiştir. Lozan Antlaşması ile resmi olarak İngilizler’e bırakılan Ada, Rumlar’ın Yunanistan ile birleşme (enosis) taleplerinin şiddet eylemlerine dönüşmesi sonucunda 1950’lerde Türkiye’nin de dahil olduğu bir sorun haline gelmiştir. 1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur. 1963 Noel’inden itibaren Akritas Planı çerçevesinde Kıbrıs Türkleri’ne yönelik şiddet hareketleri başlamıştır. 27 Mayıs askeri müdahalesi sonrasında kurulan koalisyon hükümetlerinin başında bulunan İsmet İnönü, Ada’daki Türkler’in haklarını savunmak için öncelikle müzakere yolunu tercih etmiş, Rum saldırılarının arttığı dönemlerde Kıbrıs’a müdahale girişimi başlatmış ancak bu girişim ABD Başkanı Johnson’un yolladığı mektup üzerine gerçekleştirilememiştir. Başbakan İsmet İnönü, Kıbrıs konusunda Batı tarafından yalnız bırakıldığını açıkça itiraf etmiş ve Türkiye’nin dış siyaseti için II. Dünya Savaşı yıllarından beri ilişkilerin dondurulduğu SSCB ile temasa geçerek alternatif oluşturmaya çabalamış ve bu çabaların sonunda Makarios’u destekleyen SSCB’yi kendi tezi olan ‘‘federasyon’’a çekmeyi başarmıştır. Bu makalede İnönü Hükümetleri’nin görevde bulunduğu 1961-1965 yılları arasında uygulanan Kıbrıs Politikası incelenmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs, Kıbrıs Sorunu, İsmet İnönü, Makarios, Johnson Mektubu, Enosis

İnönü Hükümetleri’nin Kıbrıs Politikası 1961 1965

Keywords:

-,

PDF

___

Gazeteler: Cumhuriyet Hürriyet Ulus Tercüman
TBMM Tutanak Dergisi 3. Kitaplar:
Ahmad, Feroz: Demokrasi Sürecinde Türkiye: (1945-1980), İstanbul, Hil Yayınları, 2007.
Akalın, Cüneyt: ABD ve Türkiye – 2 Yumuşama Yılları (1961-1989), İstanbul, Kaynak Yayınları, 2011.
Akgönül, Samim: Türkiye Rumları: Ulus-Devlet Çağından Küreselleşme Çağına Bir Azınlığın Yok Oluş Süreci, İstanbul, İletişim Yayınları, 2007.
Armaoğlu, Fahir: 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. bs., 1999.
Artuç, İbrahim: Kıbrıs’ta Savaş ve Barış, İstanbul, Kastaş Yayınları, 1989.
Bağcı, Hüseyin: Türk Dış Politikası’nda 1950’li Yıllar, Ankara, ODTÜ Yayıncılık, 3. bs., 2007.
Batur, Nur: Yeniden Yaşasaydım, Rauf Denktaş, İstanbul, Doğan Kitap, 2007.
Bölükbaşı, Süha: Barışçı Çözümsüzlük, Ankara, İmge Yayınları, 2001
Cumhuriyet Ansiklopedisi (1941-1960), 2.c., İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 3. bs., 2002.
Cumhuriyet Ansiklopedisi (1961-1980), 3.c., İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 3. bs., 2002.
Denktaş, Raif Rauf: Rauf Denktaş’ın Hatıraları 1964-1974, 1.c. İstanbul, Boğaziçi Yayınları, 1996.
Erim, Nihat: Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara, Ajans Türk Matbaa Sanayi, 1975.
Erim, Nihat: Günlükler: 1925-1979, II. C. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
Eskiyurt,Özer/ Sarıca, Murat/Teziç, Erdoğan/ Kıbrıs Sorunu, Ankara, Fakülteler Matbaası, 1975.
Fırat, Melek: 1960-1971 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, Ankara, Siyasal Kitabevi, 1997.
Gönlübol, Mehmet: Olaylarla Türk Dış Politikası Cilt: 1 (1919-1973), Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Yayınları, 5. bs., 1982.
Kara, Muzaffer Ayhan: Türk Siyasal Yaşamında 1961 Sonrası Bir Olgu Demokrasi ve Uzlaşma Kültürü Açısından Koalisyonlar, İstanbul, Otopsi Yayınları, 2004.
Gürel, Şükrü Sina: Kıbrıs Tarihi (1878-1960): Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika, 2.c., İstanbul, Kaynak Yayınları, 1985.
İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları 1920-1973: 3 c. (1961-1973), Ankara, TBMM Kültür ve Sanat Yayın Kurulu Yayınları, 1993.
Ed: Oran, Baskın: Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), 1.c., 14. bs., İletişim Yayınları, 2009
Önalp, Ertuğrul: Geçmişten Günümüze Kıbrıs, Ankara, Berikan Yayınevi, 2010.
Serter, Vehbi Zeki: Kıbrıs’ta Rum-Yunan Saldırıları ve Soykırım, Ankara, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2008.
Sönmezoğlu, Faruk: ABD’nin Türkiye Politikası (1964-1980), İstanbul, Der Yayınları, 1995.
Sönmezoğlu, Faruk: II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türk Dış Politikası, İstanbul, Der Yayınları, 2006.
Şahin, Haluk: Gece Gelen Mektup Türk-Amerikan İlişkilerinde Dönüm Noktası, İstanbul, Cep Kitapları, 1987.
Toker, Metin: Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973: İnönü’nün Son Başbakanlığı: 1961-1965, Ankara, Bilgi Yayınevi, 2. bs., 1992.
Toluner, Sevin: Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1977
Turan, İlhan: İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşileri: 1961- 1965, TBMM Basımevi, Ankara, 2004.
Turan, Şerafettin: Türk Devrim Tarihi: Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (27 Mayıs 1960-12 Eylül 1980), 5. Kitap, Ankara, Bilgi Yayınevi, 2002.
Uçarol, Rifat: Siyasi Tarih (1789-2001), İstanbul, Der Yayınları, 7. bs, 2008.
Uslu, Nasuh: Türk-Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs, Ankara, 21. Yüzyıl Yayınları, 2000.
Uyar, Hakkı: Topraktan Parlamentoya Muammer Erten, İstanbul, Boyut Yayınları, 2010.