Yaşar Kemal’in Teneke Adlı Oyununa Ekoeleştirel Bir Yaklaşım

İnsan ve doğa arasındaki kadim ilişki insan var olduğundan bu yana sürmektedir. Bu ilişkinin günümüzde tüm insanlığın ve tabiatın sonunu getirecek denli olumsuz bir hal alması doğa konusunda tüm insanların bilinçlenmesini zorunlu kılmaktadır. Ekoeleştiri bu bilincin edebiyata yansımasıdır. Diğer bir deyişle ekoeleştiri; edebiyata çevreci bir bakışla yaklaşan bir eleştiri kuramıdır. Ekosistemin bir parçası olan insanın kendini merkezileştirme çabalarını eleştirirken bunu da sanat/edebiyat yapıtlarındaki doğanın ve insanın temsil ediliş biçimleri üzerinden gerçekleştirir. Bu çalışmada eserlerinde ekolojik duyarlılığın izlerini başarılı bir şekilde gördüğümüz Yaşar Kemal’in Teneke adlı oyunu söz konusu kuram bağlamında incelenmeye çalışılacaktır. Oyunda bir Anadolu kasabasında tarımı yapılan çeltik üzerinden anlatılan güç ilişkileriyle yeni gelen bir kaymakamın mücadelesi konu edilmektedir. Yazarın, oyunda insan-çevre ilişkisi, doğaya hükmetme, suyun kullanımı, çevreye verilen zarar, para uğruna canlı cansız tüm varlıkların hiçe sayılması, ekolojik dengenin bozulması gibi pek çok konuya dikkat çektiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yaşar Kemal, Teneke, Ekoeleştiri

An Ecocritic Approach to Yaşar Kemal’s Teneke Play

The archaic relation between human and nature presents since the beginning. Humankind necessarily became conscious about the nature because of negative condition which can cause to a bad end for humankind and nature. Ecocritic is the reflection of this relation to literature. By other words ecocritic is s critic literary which draw attention to literature by an environmental view. It realizes its approach which aims to critic human essays on nature by centralizing himself as art/literature works that show human and nature presenting forms. In this study we will examine Yaşar Kemal’s Teneke piece. Yaşar Kemal is a writer whose works written by ecological sensitiveness. This piece subject a governor’s struggle about force relation in an Anatolian country where agriculture based on rice plant. We see that the writer draw attention various ecological subjects such as human-nature, domination on nature, usage of water, damage of environment and perturbation of natural balance.

Keywords:

Yaşar Kemal, Teneke, Ecocriticism,

PDF

___

Ayaydın, Günil Özlem. (2003). Yaşam Kemal’in İstanbul’una Çevreci Bir Yolculuk. Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Bulut, Dilek. (2005). “Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri”, Littera, 17, 79-86. Cansaran, Arzu ve Yıldırım, Cengiz. (2014). “Çevre Bilimi ile İlgili Başlıca Terimler ve Kavramlar”. Çevre Eğitimi. (Ed. Orçun Bozkurt) Ankara: Pegem Akademi. Garrard, Greg. (2016). Ekoeleştiri Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar, İstanbul: Kolektif Kitap. Glotfelty, Cheryll. (2017). “Çevre Krizi Çağında Edebi Çalışmalar”. Şarkî Edebiyat Dergisi -Ekoeleştiri Özel Sayısı- (Çev. Ümran Kılınç), 2, 34-43. Karahan, Burcu. (2002). “Yeşillenen Edebiyat Eleştirisi”. Varlık, 1138, 28-34. Kemal, Yaşar. (2017). Teneke. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Köroğlu, Cemile Zehra ve Köroğlu, Muhammet Ali. (2017). “İnsan-Evren Diyalektiği Üzerine: İslami Perspektiften Bir Analiz”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi -Ekolojik Düşünce Özel Sayısı-, 50, 53-70. Oppermann, Serpil. (2012). “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü”. Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. (Ed. Serpil Oppermann) Ankara: Phoenix, 9-58. Oppermann, Serpil. (2017). “Ego-merkezci Değil Eko-merkezci Bakış Açılarının Yaygınlaştırılması İçin Çaba Sarf Etmeliyiz”. Şarkî Edebiyat Dergisi -Ekoeleştiri Özel Sayısı- (Kon. A. Barış Ağır), 2, 24-33. Radkau, Joachim. (2017). Doğa ve İktidar Global Bir Çevre Tarihi. (Çev. Nafiz Güder) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Toska, Sezgin. (2017). Ekokurgu -Ekolojik Sorunların Çözüm Yolu Olarak Edebiyat-. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi. İnternet Kaynakları http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.59b68a5f7c2eb4.29779370 (Son Erişim Tarihi: 11.07.2017) https://gaiadergi.com/ekomodernist-bir-manifesto-mukemmel-antroposen-olusturmak-mumkun-mudur/ (Son Erişim Tarihi: 06.11.2017) http://www.cevremuhendisligi.org/index.php/component/content/article/4-bunlari-biliyormusunuz/17-cevre-nedir (Son Erişim Tarihi: 06.11.2017)