ÜSTÜN İNSAN KAVRAMI MERKEZİNDE AÇIK DENİZ KENARINDA VE YABAN ROMANLARI ÜZERİNE BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ

19. yüzyıl filozoflarından Friedrich Wilhelm Nietzsche’nin (1844-1900) sanayi devrimiyle birlikte değişen ve yeni paradigmalara sahip olan insana, “üstün insan” gibi bir kavramı sunmasıyla, onu ideal bir varlık konumuna getirdiği görülür. İdeal varlığın simgesine dönüşen “üstün insan”, kadim öğretilerin sarsılmasıyla birlikte, felsefeden sanata, ekonomiden siyasete kadar modern dünyada karşılık bularak, yeni bir insan tipinin doğmasına öncülük eder. Roman sahasında da söz konusu kavramın 19.yüzyıl İsveç edebiyatından August Strindberg’in (1849-1912) Açık Deniz Kenarında ve 20.yüzyıl Türk edebiyatından Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun (1889-1974) Yaban adlı romanında etkisinin olduğu gözlenir. Bu çalışmada, “üstün insan” kavramının söz konusu romanlara ne şekilde tesir ettiği incelenmiş ve bu bağlamda romanlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklara değinilmiştir. “Üstün insan portresi”, “sürü”, “aşk/kadın”, “din” ve “yalnızlık” gibi başlıklar merkezinde, benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. “Üstün insan”ın, Strindberg’de belirli bir ülke yahut da belirli bir insan topluluğuyla sınırlandırılmayıp evrensel, Yakup Kadri’de ise ideolojik bir bakış açısından hareketle ulusal bir nitelikte olduğu açıklanmıştır. Ayrıca, her iki yazarın başkarakterlerinin “üstün insan”ı ideal bir insan olarak temsil etme noktasında başarısızlık gösterdiği de vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

August Strindberg, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Açık Deniz Kenarında, Yaban, Nietzsche, Üstün İnsan.

With one of the 19th century philosophers, Friedrich Wilhelm Nietzsche‟s (1844-1900) presenting a concept like „superior man‟ to man who changed and had new paradigms with the industrial revolution, it was seen that he brought him to the state of an ideal being. Having turned into the symbol of ideal being, „superior man‟ leads to the birth of a new human type by finding response in the modern world; from philosphy to art, from economy to politics, with the old teachings being shaken. In the field of novel also, it was observed that this concept had influence on August Strindberg‟s (1849-1912) novel By The Open Sea from 19th century Swedish literature and Yakup Kadri Karaosmanoğlu‟s (1889-1974) novel Yaban from 20th century Turkish literature. This study examined how the concept of „superior man‟ influenced the above-mentioned novels and addressed the similarities and differences between the novels with this respect. The similarities and differences were revealed under the topics like „ portrait of superior man‟, „flock‟, „love/woman‟, „religion‟ and „loneliness‟. It was stated that „superior man‟ was of universal quality, not restricted to a certain country or a certain community in Strindberg; while in Yakup Kadri he was of national quality moving from an ideological point of view. Besides, it was emphasized that the main characters of both authors showed failures to represent „superior man‟ as an ideal man.

Keywords:

August Strindberg, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, By The Open Sea, Yaban, Nietzsche, Superior Man.,

PDF

___

Akı, N. (2001). Yakup Kadri Karaosmanoğlu / insan-eser-fikir-üslûp. İstanbul: İletişim Yayınları.

Aydın, A. (2002). Yaşama bakışta Guy De Maupassant‟ın Yakup Kadri Karaosmanoğlu üzerine etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 105-128.

Baykan, F. (2000). Nietzsche’nin felsefesi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.

Karaosmanoğlu, Y. K. (2006). Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları.

Köse, D. (2008), Nietzsche felsefesi, modernizm, ahlak ve immoralizm. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kuçuradi, İ. (2009). Nietzsche ve insan. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.

Moran, B. (1995). Türk romanına eleştirel bir bakış I, İstanbul: İletişim Yayınları.

Necatigil, B. (2009). Açık deniz kenarında (ön söz), İstanbul: Everest Yayınları.

Nietzsche, F. W. (2004). Böyle buyurdu Zerdüşt. (çev. Hüsamettin Aydın). İstanbul: Armoni Yayınları.

Okay, O. (1995). Türk romanında köy gerçeği ve yaban. Yedi İklim Dergisi, 67, Ekim, 5-10. Scheffauer, H. A Correspodence Between Nietzsche and Strindberg. (https://archive.org/stream/jstor-25120062/25120062_djvu.txt (Erişim Tarihi: 002012).

Strindberg, A. (1998). Gizli günlük. (çev. Işıl Türkşen), İstanbul: Sel Yayıncılık.

Strindberg, A. (2009). Açık deniz kenarında. (çev. Behçet Necatigil). İstanbul: Everest Yayınları.

Wolf, A. (2003). Nietzsche’nin felsefesi. Erzurum: Babil Yayınları.

Yavuz, H. (2008). Medeniyet: parça mı bütün mü? (Yaban‟ı yeniden okurken), Edebiyat ve sanat üzerine yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Yücel, H. A. (2008). Edebiyat Tarihimizden, İstanbul: İletişim Yayınları.