DİVAN ŞAİRİNİN NİMET VE İKTİDAR EKSENİNDE ULUSLARI ÖTEKİLEŞTİRMESİ

Osmanlı Devleti farklı dinler ve uluslardan müteşekkil bir toplum yapısına sahip olmuştur. Devlet hukuku bu unsurların asırlar boyunca barış ve uyum içinde yaşamalarını sağlamıştır. Bununla beraber Osmanlı toplumunda dinî, mezhebi ve etnik topluluklar arasında bazı sürtüşmelerin ve çıkar çatışmalarının hiç olmadığı söylenemez. Toplumsal çeşitlilik zaman zaman kişi ve zümrelerin yekdiğerine karşı ötekileştirici bir tavır ve dille cephe almalarına veya sataşmalarına neden olmuştur. Bazı divan şairleri de bu tavrı şiir yoluyla ifade etmişlerdir. Şairlerin diğer uluslara karşı ötekileştirici bakış ve tutumlarında öne çıkan unsur nimet ve çıkar çatışmasıdır. Şairler kendi devlet, din ve mezheplerine karşı rakip olan unsurları “öteki” kendilerini “biz” grubu içine dâhil ederler. Ötekileştirme şahsi sebeplerden kaynaklanıyorsa kendisinin, “ben”in, karşısına farklı ulus, din ve etnisiteye sahip kişi ve zümreleri-rakipleri- “öteki”ler olarak yerleştirirler. Şairler çoğu zaman sevmedikleri, didişdikleri kişileri-rakipleri-aynı din, mezhep veya ulustan olsa bile gayrileştirirler. Rakiplerde Müslüman toplum tarafından benimsenmeyen unsurları görmek isterler. Bu durum şairlerin kendilerini nimet ve makama daha layık görmek istemeleri nedeniyle hiciv üslubuna müracaat ederek rakiplerini alaya almalarına, kusur bulmalarına ve küçümsemelerine neden olur.

Anahtar Kelimeler:

Öteki, hiciv, iktidar, millet, Şiilik.

The Ottoman Empire had been possessor a society structure that composed of different religions and nations. These elements had lived in peace and harmony for centuries thanks to State law. However, it can not be said that there were not any conflicts amoung religious, religious sects and ethnic communities in the Ottoman society. Social diversity occasionally caused alienating attitude and taunts org ot the facade with language between persons and groups. Some of the Divan (Ottomon) poets expressed this attitude through poetry. Blessing and conflict of interest were highlighting factors in the poets’ alienating point of view and attitudes against other nations. Poets used two groups as “Other” and “we”. “Other” was used for against elements to their state, religion and sects. “We” referred to themself. If othering was caused by personel reasons, poets placed “others” as opposite to own, “I”, for different nationality, religion, and ethnicity-rivals-with individuals and clans. Poets usually alienated people who did not like, squabbled persons-rivals even if they were from the same religion, sect or nation. Rivals also wanted to see the elements which were not accepted by the Muslim community. The poets applied to the style of satirical to ridicule, to find the defect and scorning their rivals. This situation was a result of that poets wanted to see themselves more worthy of blessing and authority.

Keywords:

Other, satire, power, nation, shiism.,

PDF

___

Admış, A. (2007). Âkif Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Cumhuriyet Üniversitesi, SBE. Yüksek lisans Tezi, Sivas.

Akalın, E. (2011). Klasik Türk Şiirinde Şair-İktidar İlişkileri. Kırıkkale Ünv. SBE, yüksek lisans tezi, Kırıkkale.

Akkuş, M. (1993). Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.

Akkuş, M. (1998). Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ. Ankara: Akçağ Yayınları.

Alpaydın, B. (2007). Refî‘-i Kâlâyî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

Arar Bezirgân, Yurdagül (2009). Sosyo-Politik Bağlama Göre Türk Basınının Ötekileri. T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Anabilim Dalı. Doktora tezi, İzmir.

Araz, Y. (2009). XVI. Yüzyılda Osmanlı Toplumunda Kişiler ve Cemaatler Arası İlişkilerin “Dil, Söylem ve Sembol”leri. Doğu-Batı Dergisi, 51.

Arslan, M. ve Aksoyak, İ. H. Gelibolulu Mustafa Alî, Riyazü’s-Sâlikîn, www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 11/11/2012).

Ayan, E. (2002). Sürûrî ve Hezliyyât’ı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Hacettepe Üniversitesi, SBE. Yüksek Lisans tezi, Ankara.

Aydemir, Y. (2009). Ravzî Divânı. www.ekitapkulturturizm.gov.tr , (erişim tarihi: 25/08/2013). Bilkan, Ali Fuat (2006). Osmanlı Şiirine Modern Yaklaşımlar. İstanbul: LM Yayınları.

Çerçi, F. (2000). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbar’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri-III. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.

Erdoğan, M. Bursalı Rahmî ve Dîvânı. www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 25/08/2013).

Ertem, S. (1994). Ramiz ve Âdab-ı Zurefâ’sı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

Gümüş, N. (2009). Osmanlı ‟da Birlikte Yaşama Tecrübesi: Ermeniler Örneği. Milel ve Nihal dergisi, C. VI, S. 2.

Güven, H. F. (1997). Klasik Türk Şiirinde Hiciv. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi, Ankara.

Habermas, J. (2002). Öteki Olmak Ötekiyle Yaşamak Siyaset Kuramı Yazıları. İstanbul: YKY. çev. İlknur Aka.

İnalcık, H. (2009). Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar- I Klasik Dönem (1302-1606) Siyasal-Kurumsal ve Ekonomik Gelişim. İstanbul: İş Bankası Yayınları.

İpekten, H. (1990). Na’ilî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.

İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.

İsen, M. (1997). Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.

İsen, M. ve Bilkan, A. F. (1997). Sultan Şairler. Ankara: Akçağ Yayınları.

Kaplan, M. (2001). Manzum Nasihat-namelerde Yer Alan Konular. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 181.

Karaköse, S. Sa’îd Giray Dîvânı. www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim 25/08/2013).

Kazıcı, Z. (2003). Osmanlı’da Toplum Yapısı. İstanbul: Bilge Yayınları.

Kenanoğlu, M. M. (2004). Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek. İstanbul: Klasik Yayınları.

Kenanoğlu, M. M. (2009). Osmanlı İmparatorluğu ‟nda Dinlerarası İlişkiler (14-20. Yüzyıllar). Milel ve Nihal dergisi, C VI, 2.

Köksal, F. (2006). Journal of Turkish Studies – Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Orhan Okay Hatıra Sayısı), Harvard University, V. 30/II, 231-269.

Kurtoğlu, O. (2004). Lebîb Divânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, Ankara.

Kut, G. (2006). Yazmalar Arasında Eski Türk Edebiyatı Makaleleri. İstanbul: Simurg Yayınları. Kutlar, F. S. (2011). Klasik Türk Şiirinde Şehir Hicivleri Ve Arpaemîni-Zâde Mustafa Samî’nin Edirne Kasidesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/2, 1-16.

Lami’îzade Abdullah Çelebi, (1978). Letaf-nâme. İstanbul: Tercüman Yayınları. (hzl. İsmail Hakkı Önder).

Levend, A. S. (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazâvât-nâmesi. Ankara: TTK Yayınları.

Özçalık, S. http://www.daplatform.com/images/ otekilesme.pdf; erişim tarihi: 29/09/2013).

Soldan, U. (2005). Fatîn Divanı İnceleme-Metin. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.

Tarlan, A.N. (1997). Necâtî Beg Dîvânı. İstanbul: MEB.

Tökel, D. A. (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.

Turan, L.n (1998). Yenişehirli Avni Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin), Encümen-i Şuara ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş. Atatürk Ünv. SBE, Erzurum, yayımlanmamış doktora tezi.

Yenikale, A. (2011). Sünbülzade Vehbî Divanı. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.

Yıldırım, S. (2004). Divan Edebiyatında Nazirecilik Geleneği ve Hevâyî’nin Nazirelerden Oluşan Divanı. Fırat Üniversitesi, SBE, Yüksek lisans tezi, Elazığ.

Yücebaş, H. (1976). Hiciv ve Mizah Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Milliyet Yayınları.