Tarih Öğretiminde Harita Becerilerinin Gerekliliği Üzerine Bir Çalışma

Öz Özet: Her tarihi olay bir mekânda meydana geldiğinden nitelikli bir tarih öğretimi içinharita becerilerinin öğrencilere kazandırılması gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, tarihöğretiminde harita becerilerinin gerekliliğini sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çizim vegörüşleri doğrultusunda ortaya koymaktır. Araştırma 2013-2014 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılındaKaradeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği2. sınıfında öğrenim gören toplam 65 öğretmen adayıyla yürütülmüştür. Araştırmada nitelmetodoloji çerçevesinde durum çalışması kullanılmıştır. Veri kaynağı olarak doküman ve mülakatlardanyararlanılmıştır. Bu bağlamda öğretmen adaylarının iki farklı konuda çizdikleriharitalar incelenmiş, ayrıca 20 öğretmen adayıyla da yarı yapılandırılmış mülakat yapılmıştır.Araştırmanın verileri içerik analizi yardımıyla çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda sosyalbilgiler öğretmen adaylarının çoğunluğunun harita becerilerine sahip olmadıkları, bu durumuntemel nedeninin ise önceki öğrenim yaşantılarında harita becerilerine ilişkin yeterlieğitim almamalarından kaynaklandığı ortaya çıkmıştır.Anahtar Kelimeler: Tarih öğretimi, harita becerileri, sosyal bilgiler, öğretmen adayı.A Study on the Necessity of Map Skills in History Teaching1Abstract: Due to every historical fact occurs in a place, it is important to gain mapskills of students for doing effective history teaching. The aim of this study is to examinethe necessity of map skills in history teaching toward social studies student teachers’ mapdrawings and perceptions. This study was carried out with 65 sophomore student teachers,studying at Karadeniz Technical University, Fatih Faculty of Education, Social StudiesTeacher Education Program in the fall semester of 2013-2014 academic years. The studywas designed with qualitative methodology, specifically case study. Documents and interviewswere used as data sources. In this context, two different subjects oriented map drawings andsemi-structured interviews, done with 20 teachers, were investigated. Collected data wereanalyzed with content analysis. The results of the study showed that majority of social studiesstudent teachers have some deficiencies about map skills. Also it is understood that the basicreason of these deficiencies is lack of taking effective education about map skills in theirprevious educational life.Keywords: History education, map skills, social studies, student teacher.

PDF

___

Akar, B. (2008). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin harita kullanma düzeylerinin ve harita kullanma düzeylerinin ve harita kullanımına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Akengin, H. (2011). "Mekânı algılama". İçinde (Ed. C. Öztürk). Sosyal Bilgiler Öğre- timi: Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (s. 203-224). Ankara: Pegem A Ya- yıncılık. Akkuş, A. (1995). Harita bilgisi. Konya: Öz Eğitim Basın Yayın Dağıtım Ltd. Şti. Akpınar, M. ve Ayvacı, H. Ş. (2003). "Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bi- limlerin temel disiplinlerine karşı tutumları". Milli Eğitim Dergisi, 158, 137-145. Aksoy, H. ve Ünlü, M. (2012). "Coğrafya derslerinde harita becerisine yönelik uygulama- ların öğrenci tutumlarına etkisi". Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 16-41. Aktürk, V. (2012). Sosyal bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğ- rencilerin mekânı algılama becerilerine yönelik etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aktürk, V., Yazıcı, H. ve Bulut, R. (2013). "Sosyal bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğrencilerin mekânı algılama becerilerine yönelik etki- leri". Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 1-17. Alım, M. ve Girgin, M. (2011). "Coğrafya dersleri için kabartma harita yapımı". Doğu Coğrafya Dergisi, 25, 183-192. Ata, B. (2001). "Çanakkale savaşlarını nasıl öğreteceğiz?". Türk Yurdu, 164, 23-29. Bahar, H. H., Sayar, K. ve Başıbüyük, A. (2010). "İlköğretim öğrencilerinin kroki okuma becerilerinin incelenmesi (Erzincan örneği)". Fırat Üniversitesi Sosyal Bi- limler Dergisi, 20 (1): 229-246. 150 / Selahattin KAYMAKCI Enstitüsü Dergisi 2015 19 (3): 127-154 Balkan, A. (2007). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde harita kullanımının derse karşı tutuma, başarıya ve hatırda tutma düzeyine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakar- ya. Buğdaycı, İ. (2012). İlköğretimde harita kullanımı üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Buğdaycı, İ. ve Bildirici, İ. Ö. (2009). Harita kullanımının coğrafya eğitimindeki öne- mi. 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, http://www.hkmo. org.tr/resimler/ekler/f489f642a 0ddb10_ek.pdf Erişim tarihi: 25.01.2015. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Darakçı, S. (2014). "Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında harita kullanı- mı". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3 (4): 15-31. Demiralp, N. (2006). Coğrafya öğretiminde gösteri yöntemi kullanılarakharita ve küre kullanım becerilerinin geliştirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anka- ra: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Demiralp, N. (2007). "Coğrafya eğitiminde öğretim materyalleri". İçinde S. Karabağ ve S. Şahin (Eds.), Kuram ve Uygulamada Coğrafya Eğitimi (s. 137-175). Ankara: Gazi Kitabevi. Dilek, D. (2001). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem A Ya- yıncılık. Doğanay, H. (2002). Coğrafya öğretim yöntemleri. İstanbul: Aktif Yayınevi. Doğanay, H. ve Sever, R. (2012). Genel ve fiziki coğrafya. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2008). T.C. inkılap tarihi ve atatürkçülük konularının öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık. Duman, H. (2011). Sosyal bilgiler eğitiminde harita kullanımı ve harita kullanımı ko- nusunda öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ekinci, D. (2013). "Coğrafya eğitiminde haritalar". İçinde R. Özey, F. Tuna ve N. Bilgen (Eds.), 21. Yüzyılda Değişen Yaklaşımlar ve Yükseköğretimde Coğrafya Eğitimi (s. 121-152). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ertuğrul, Z. (2008). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin harita ve küre kullanım becerileri- nin tespiti. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eser Ünaldı, Ü. (2012). Eğitim fakültesi öğrencileri ve öğretmenleri için harita bilgisi ve uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi. Göksel, O. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde harita ve grafik kullanımının eğitimi des- tekleme düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İncekara, S., Karatepe, A. ve Karabun, A. (2008). "Ortaöğretim coğrafya derslerinde cbs yoluyla harita okuma becerisinin kazandırılmasına yönelik bir uygulama". Marmara Coğrafya Dergisi, 17, 97-110. Kaymakcı, S. ve Akbaba, B. (2014). "Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının geçmiş ya- şantılarında öğrenemedikleri konular ve bunlara ilişkin çözüm önerileri". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18 (3), 145-165. Kızılçaoğlu, A. (2007). "Harita becerilerine pedagojik bir bakış". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 341-358. Kızılçaoğlu, A. ve Ünlü, M. (2008). "9. sınıfta dilsiz haritaların kullanımına yönelik akti- vite önerileri". Marmara Coğrafya Dergisi, 17, 45-66. Koç, H. (2008). Coğrafya öğretim programındaki kazanımların öğrencilerin harita beceri düzeyleri üzerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Gazi Üni- versitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Koç, H. ve Aksoy, B. (2012). "Harita becerileri ve 11-14 yaş grubundaki öğrencilerin yapabilecekleri harita becerileri". İçinde (Ed. M. Safran). Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 361-387). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Köstüklü, N. (1998). Sosyal bilimler ve tarih öğretimi. Konya: Kuzucular Ofset. Kuşoğlu, Ü. (2003). Ortaöğretim tarih ders kitaplarındaki haritaların metinle ilişkisi. (Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilim- leri Enstitüsü. Kütükoğlu, M. S. (1998). Tarih araştırmalarında usûl. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. MEB. (2005a).İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı (taslak ba- sım). Ankara: MEB Yayınevi. MEB. (2005b).İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (taslak basım). Ankara: MEB Yayınevi. MEB. (2007). Ortaöğretim 9. sınıf tarih dersi programı. Ankara: MEB Yayınevi. MEB. (2011a). Ortaöğretim 10. sınıf tarih dersi öğretim programı ve 10. sınıf seçmeli tarih dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınevi. MEB. (2011b). Ortaöğretim 11. sınıf tarih dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayı- nevi. MEB. (2011c). Ortaöğretim Türkiye cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğ- retim programı. Ankara: MEB Yayınevi. MEB. (2012). Ortaöğretim çağdaş Türk ve dünya tarihi dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınevi. Miles, M. B. &Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. London: Sage Publi- cations. Öcal, A. (2011). "Sosyal bilgilerde mekânsal biliş becerisi ve öğretimi". İçinde B. Tay ve A. Öcal (Eds.), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 371-398), Ankara: Pegem A Yayıncılık. Öcal, A. (2014). "Sosyal bilgiler dersinde mekanı algılama becerisini yeniden düşünmek". İçinde R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ (Eds.), Sosyal Bilgiler Öğreti- minde Yeni Yaklaşımlar I (s. 263-278). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Özey, R. (2009). Dünya platformunda Türk dünyası coğrafyası: Ülkeler, insanlar ve so- runlar.İstanbul: Aktif Yayınları. Öztürk, M. (2010). "Tarih öğretiminde harita bilgisi ve kullanımı". İçinde M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? (s. 184-194). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi. Pala, Ş. M. (2011). Matematik becerisinin sosyal bilgiler derslerindeki harita, grafik ve tablo okuma becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). An- kara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Ed.). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Safran, M. (2002). Türk tarih öğretimi ve meseleleri. Türkler, 17, 935-942. Safran, M. ve Şimşek, A. (2009). Tarih yazımında bir sorun: Tarih ve zaman ilişkisi. Tari- hin Peşinde (Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi), 1, 9-26. Sağdıç, M. ve Demirkaya, H. (2015). "Sosyal bilgiler eğitiminde coğrafi mekânlara daya- lı öğrenme ortamları". İçinde (Eds. R. Sever ve E. Koçoğlu). Sosyal Bilgi- ler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları (s. 119-136). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sever, R. (2013). "Harita bilgisi (kartografya)". İçinde (Eds. H. Yazıcı ve M. K. Koca). Genel Coğrafya (s. 166-198). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sezer, A. (2011). "Cumhuriyet dönemi ortaöğretim coğrafya derslerinde türk dünyası coğrafyasının öğretimi". Türklük Bilimi Araştırmaları, 29, 341-373. Sönmez, Ö. F. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde harita becerileri. (Yayım- lanmamış doktora tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensti- tüsü. Sönmez, Ö. F. (2011). "İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde harita becerileri". İçinde (Eds. R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar II (s. 252-267). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, Ö. F. ve Aksoy, B. (2013). "Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarında harita becerileri". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17 (1): 269-288. Sönmez, Ö.F. ve Aksoy, B. (2012). "İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin harita beceri düzeylerinin belirlenmesi". TurkishStudies-International PeriodicalForT- heLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic, 7 (1): 1905-1924. Şahin, B. (2012). Coğrafya öğretmenlerinin tematik haritalara yönelik görüşleri. (Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Şengül Bircan, T. (2013). Animasyon destekli haritalarla tarih öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına ve mekân algılarına etkisi. (Yayımlanmamış Dokto- ra tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Şengül Bircan, T. ve Safran, M. (2013). "Tarih öğretiminde haritaların önemi ve kullanı- mı". Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (2): 461-476. Şimşek, A. (2014). "Tarih öğretiminde basılı görsellerin kullanımı". İçinde İ. H. Demirci- oğlu ve İ. Turan (Eds.), Tarih Öğretimi ve Materyal Tasarımı (s. 135-162). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Tanrıkulu, M. (2010). Kaynaştırma ortamlarında öğrenim gören 9. sınıf total görme en- gelli öğrencilere harita bilgisinin öğretimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Taş, H. İ. (2006). "Coğrafya eğitiminde görselleştirmenin önemi: Mekânsal algılamaya pedagojik bir bakış". Doğu Coğrafya Dergisi, 16, 211-238. Taşlı, İ., Çelik, H., ve Taşlı, M. (2007). "Yapılandırmacı öğretim ve sosyal bilgilerde harita kullanım durumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (de- mirci-gördes örneği)". Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2): 57-68. Türk, F. (2009). "Azerbaycan ve orta asyada değişim sürecinde ortaya çıkan turancı siyasi hareketler (1989-2007)". Bilig, 51, 205-230. Ünal, F. (2008). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersi yurdumuzun komşuları ve türk dünyası ünitesinde geçen haritaların kullanılabilirlik düzeyi. (Yayımlanma- mış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensti- tüsü. Ünay, M. (2011). Ortaöğretim coğrafya dersi müfredatında tematik harita ihtiyacının öğ- retmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ünlü, M. ve Aksoy Güncegörü, H. (2013). "Coğrafya derslerinde harita becerisine yöne- lik uygulamaların öğretmen tutumlarına etkisi". Marmara Coğrafya Dergi- si, 27, 58-71. Üzümcü, N. O. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde harita okuma beceri- sinin aktif öğrenme yöntemiyle kazandırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Yıldız, L. (2006). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler derslerindeki harita, grafik ve şekil- lerin kavranma düzeyi (Aksaray ili örneği).(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Zaman, S., Günal, H. ve Zaman, N. (2011). "Tarih öğretmenlerinin harita kullanımı ile ilgili düşünceleri üzerine bir araştırma: Erzurum örneği". Atatürk Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 205-218.