Doğu Karadeniz’de Somut Olmayan Kültürel Mirasa Bir Örnek: Islık Dili (KUŞKÖY/ ÇANAKÇI/ GİRESUN)

Dünyada kaybolup giden veya kaybolmaya yakın birçok somut ve somut olmayan kültürel değer bulunmaktadır. Bunlardan biri de bu çalışmada ele alınan 2017 yılında UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne giren ıslık dilidir. Islık dili; dili ağız içinde çeşitli şekillere sokarak oluşturulan hazneden üflenerek çıkarılan ıslığı modülasyona uğratarak çıkan sesin üzerine kelimeleri bindirmek suretiyle ortaya çıkan bir çeşit akustik iletişim biçimidir. Islık dili dünyanın engebeli ve zor arazi şartlarında insanların birbirleri arasında iletişimi sağlama amacı taşıyan, coğrafyanın insanlara bıraktığı kültürel bir zenginliktir. Yapılan araştırmalarda ıslık dili İspanya, Kanarya Adaları, Yunanistan, Fransa, Papua Yeni Gine, Vietnam, Guyana, Çin, Nepal, Senegal, Meksika gibi dağlık bölgelerin çok olduğu yerleşim yerlerinde varlığını göstermektedir. Bu alanlar dışında ıslık dilinin en etkin olarak kullanıldığı yerlerden biri de Karadeniz’in Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan Giresun-Çanakçı ilçesine bağlı Kuşköy’dür. Islık dilleri tüm Dünyada kullanan kişi sayısının azalmasına bağlı olarak yok olma tehlikesi taşımaktadır. Bu durum Kuşköy ve çevresinde konuşulan ıslık dili için de geçerlidir. Özellikle teknolojik gelişmeler, sosyo-ekonomik nedenlerle yaşanan göçlerden dolayı ıslık dilini kullananların azaldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca dili kullanan nüfusun yaşlanması ve yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan diş problemleri de ıslık dili kullanımını sınırlandırmaktadır. Bu sorunların varlığı ve kültürel bir değer olması ayrıca bu dilin coğrafi şartlara bağlı olarak ortaya çıkması konu seçiminde etkili olmuştur. Bu çalışmada korunup gelecek nesillere aktarılması gereken somut olmayan kültürel miras olarak öne çıkan ıslık dilinin geçmişi, kullanım durumu ve kullananların demografik nitelikleri ile dilin öğrenme, konuşma ve anlaşılabilmesine yönelik özelliklerinin nicel araştırma yöntemi ve nitel araştırma yöntemlerinden gözlem ve görüşme yöntemi kullanılarak tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulardan ıslık dilini bilenlerin çoğunun yaşlı nüfus olduğu ve bu nüfusun diş sağlık sorunlarından dolayı ıslık dilini kullanmakta zorluk çektiği anlaşılmıştır. Bunun yanı sıra iletişim araçlarındaki gelişimle birlikte gençlerin ıslık diline ihtiyaç duymadığı ve ıslık diline olan ilgilerinin azaldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte dilin koruma altına alınması ve öğretilmesine yönelik çalışmalara yöre halkının ilgi göstermesi dilin gelecek nesillere aktarılması hususunda önemli gelişmeler olarak dikkat çekmektedir.

An Example for Unesco Intangible Cultural Heritage in Eastern Black Sea: Whistling Language (KUŞKÖY/ ÇANAKÇI/ GİRESUN)

There are many tangible and intangible cultural values that are disappearing or almost disappearing in the world. One of these is the whistling language, which was included in the UNESCO List of Intangible Cultural Heritage Requiring Immediate Protection in 2017, which is discussed in this study. Whistling language; It is a form of acoustic communication that emerges by modulating the whistle produced by blowing from the chamber created by inserting the tongue into various shapes in the mouth and superimposing words on the sound produced. Whistling language is a cultural wealth left to people by geography, aiming to ensure communication between people in the rough and difficult terrain of the world. Researches show that the whistling language is present in settlements where there are many mountainous regions such as Spain, Canary Islands, Greece, France, Papua New Guinea, Vietnam, Guyana, China, Nepal, Senegal and Mexico. Apart from these areas, one of the places where the whistling language is used most effectively is Kuşköy, a district of Giresun-Çanakçı district in the Eastern Black Sea Region of the Black Sea. Whistling languages are in danger of extinction due to the decrease in the number of people using them all over the world. This situation is also valid for the whistling language spoken in Kuşköy and its surroundings. It has been observed that the number of people using the whistling language has decreased due to technological developments and migration due to socio-economic reasons. In addition, aging of the population using the language and dental problems that occur with old age limit the use of whistling language. The existence of these problems, being a cultural value and also emergence of this language as result of Geographical conditions have been effective in selection this topic. In this study, it is aimed to determine the history of whistling language, which stands out as an intangible cultural heritage that should be preserved and transferred to future generations, its usage status and demographic characteristics of its users, and the features of the language for learning, speaking and comprehension by quantitative research method and observation and interviews which are methods in qualitative research studies are used to it. The result indicated that most of those who speak this language are elderly and due to health problems in theets, they experience hardship using the language. Beside that, as result of developments in the means of communication, youths are not in need of using the language anymore and therefore there is less interest in using it. However, community interest in putting the language under protection and studies related to teaching it are considered important steps for transferring the language to the next generations.

PDF

___

Aksan, D. (1968). Anadolu’da ıslık dili araştırması ön raporu, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi. Türkoloji Dergisi, 1(3), 49-64.
Atalay, İ. (1994). Türkiye vejetasyon coğrafyası. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 1. Baskı.
Başkan, Ö. (1968). Türkçe ıslık dili. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 16(1), 1-10.
Busnel, R.G. Classe, A. (1976). Whistled languages. Springer-Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-642-46335-8.
Demir, N. (2018). Islık dili ve Karadeniz Bölgesi’nde kullanılışı. http://www.necatidemir.net/images/demir/bkosem/islik_dili.
Dinçer, S. (2014). Çanakçı Deresi su kalitesi ve kirlilik düzeyinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Giresun Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Doğaner, S. (2003). Miras turizminin coğrafi kaynakları ve korunması. Coğrafi Çevre Koruma Ve Turizm Sempozyumu (16-18 Nisan 2003) Bildiri Kitabı, Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü Sempozyumları 2, (s.1-4).
Giresun Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü: Giresun İli Çevre Durum Raporu, 2005.
Gülveren, Z. (2016). Kuşköy Islık Dili’nin halkbilimi açısından değerlendirilmesi. III. Uluslararası Genç Halkbilimciler Sempozyumu Bildirileri. (s. 115-124).
Güntürkün, O. Güntürkün, M. ve Hahn, C. (2015). Whistled Turkish alters language asymmetries, Current Biology, 25(16), R693-R710. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-196379/islik-dili.html).
İnandık, H. (1965). Türkiye bitki coğrafyasına giriş. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yay. No:42.
Kayserili, A. (2010). Carl Ortwin Sauer ve kültürel coğrafya, Doğu Coğrafya Dergisi, 15(24), 177-190.
Koyfman, S. (2018). Whistled languages around the word, Erişim Adresi: https://www.babbel.com/en/magazine /whistled-languages, (Erişim Tarihi:12.01.2019).
Meyer, J. (2004). Bioacoustics of human whistled languages: An alternative approach to the cognitive processes of language. Annals of the Brazilian Academy of Science. 76(2), 405-412.
Meyer, J. (2007). Whistled Turkish: Statistical analysis of vowel distribution and consonant modulations. In Proceedings of XVI International Conference of Phonetic Sciences (s. 284-288). https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs00167130/document.
Meyer, J. (2015). Whistled languages, A worldwide ınquiry on human whistled speech. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
Meyer, J. Gautheron, B. ve Ridouane, R. (2015). Whistled Moroccan Tamazinght: phonetics and phonology. Procoeedings of the 18. Internatıonal Congress of Phonetic Sciences. https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01287709.
Moles, A. (1970). Etude sociolinguistique de la langue sifflée de Kuskoy. Revue de Phonétique Appliquée, 14(15), 78-118.
Oğuz, M.Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras ve kültürel ifade çeşitliliği. Milli Folklor, 21(82), 6-12.
Ozaydin, S. (2018). Acoustic and linguistic properties of Turkish Whistle Language. Open Journal of Modern Linguistics, 8(4), 99-107.
Padgham, M. (2004). Reverberation and frequency attenuation in forests, ımplications for acoustic communication in animals. The Journal of the Acoustical Society of America, 115(1), 402-410.
Rialland, A. (2005). Phonological and phonetic aspects of whistled languages. Phonology, 22, 237-271. https://doi.org/10.1017/S0952675705000552.
Robson, D. (2017, 25 May). The beautiful languages of the people who talk lilke birds, BBC, https://www.bbc.com/future/article/20170525-the-people-who-speak-inwhistles.
Sinclair, M.T. ve Stabler, M. (1997). The Economic of Tourism, http://www. questa.com/read/106399058/the-economcs-of-toursm.
Stein, E. (2017, 15 Eylül). Yunanistan'da unutulmak üzere olan dil: Islık dili, BBC News/Türkçe, http://www.bbc.com/travel/story/20170731-greeces-disappearing whistled-language, (Erişim Tarihi:01.08.2018, 10.35).
Şahin, V. (2019). Kültürel coğrafya bakımından hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders programına bir yaklaşım, Milli Eğitim Dergisi, 48(222), 173-183.
Toker, B. (2007). Türkiye’de turizm sektörü teşviklerinin değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(2), 81-92.
UNESCO. (2003). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. https://ich.unesco.org/doc/src/00009- TR-PDF.pdf.
https://www.unesco.org.tr/Pages/1725/90.
Doğu Karadeniz Projesi Kalkınma Ajansı (DOKA).
Islık Dili Kültür ve Turizm Derneği, 2020, Çanakçı-Giresun.
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü, 2019.
Türkiye İstatistik Kurumu, Nüfus İstatistikleri (ADNKS Sonuçları), 2021. (https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr).