Mehmet Sait DİLEK

Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Devleti-Küba Siyasi İlişkileri

Bu makalede öncelikle Küba'nın siyasi tarihine Madrid-Havana-Washington perspektifinden ana hatlarıyla bakılmış akabinde ise Osmanlı Devleti ile Küba arasında XIX. yüzyılın ikinci yarısında kurulan siyasi ilişkilerin tarihsel arka planı büyük ölçüde arşiv belgeleri üzerinden okuyucuya aktarılmıştır. Küba ve çevresi, Osmanlı Devleti'ne çok uzak bir coğrafya olduğu halde Türk makamlarının dikkatini çekmiş; Madrid ve Washington'daki Türk Elçilik yetkilileri başta olmak üzere bölgeye gönderilen üst düzey yetkililer yaşanan gelişmeleri/gerilimleri çok yönlü dış politikanın bir yansıması olarak İstanbul'a bildirmişlerdir. Türk makamları bu raporları dikkate alarak, Osmanlı Devleti ile tebaasının çıkarlarını korumaları amacıyla Havana'da Fahri Baş Şehbender statüsünde kişileri yetkilendirme gereği duymuşlardı. Bu çalışma, Küba ve Osmanlı Devleti arasında siyasi ilişkilerin tarihsel arka planına atıf yaparak bilindiğinin aksine her iki tarafın kadim bir geçmişe sahip olduğunu dikkatlere sunmaktadır. Bu sebeple günümüzde Havana ve Ankara'nın angajman stratejisini (siyasi-iktisadi-kültürel vb.) esas aldıkları takdirde daha güçlü ilişkiler kurabilecek potansiyele sahip oldukları iddia edilmektedir

Political Relations of Ottoman Empire-Cuba in the Light of Archival Documents

This study first gives an outline of the political history of Cuba from Madrid-Havana-Washington perspective and then conveys historical background of political relations established between Ottoman Empire and Cuba in the second half of XIXth Century to readers and the sources are supplied mainly throughout the archival documents. Despite being a geography distant from Ottoman Empire, Cuba and its surrounding caught attention of Turkish authorities; notably Turkish Embassy officials in Madrid and Washington, and senior authorities who were sent to the region reported developments/tensions to Istanbul as a reflection of multidimensional foreign policy. Taking these reports into consideration, Turkish authorities needed to authorize people with status of Honorary Consul General in Havana in order to protect interests of Ottoman Empire and the people. This study presents that Cuba and Ottoman Empire had a long-term history contrary to the known by referring to historical background of political relations between both sides. For this reason, today it is asserted that Havana and Ankara have a potential to establish stronger relationships in case that they base on engagement strategy (political-economic-cultural etc.)

PDF

___

BOA, BEO ( Bâb-ı Âlî Evrak Odası), 1390/104218.
BOA, BEO, 1449/108617.
BOA, BEO, 2023/151711.
BOA, BEO, 2219/166400.
BOA, BEO, 2219/166401.
BOA, DH.MKT, (Dahiliye Mektubi Kalemi), 800/69.
BOA, DH.MKT. 1526/118.
BOA, DH.MKT. 1654/43.
BOA, DH.MKT. 1661/31.
BOA, DH.MKT.1762/97.
BOA, HR.SYS. (Hariciye Nezareti Siyasi) 2121/20.
BOA, HR.SYS.2121/22. BOA, HR.SYS. 77/9.
BOA, HR.TO. (Hariciye Nezareti Tercüme Odası) 115/91.
BOA, İ.HR. (İradeler Hariciye), 258/15427.
BOA, İ.HR. 316/20301. BOA, İ.HR., 386/36
BOA, Y.PRK.HR. (Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzâtı), 32/56.
BOA, Y.A.HUS. (Yıldız Sadaret Hususî Maruzat Evrakı), 430/61.
BOA, Y.A.HUS. 431/62.
BOA, Y.A.HUS. 432/32.
BOA, Y.A.HUS. 434/62.
BOA, Y.A.RES. (Yıldız Sadaret Resmî Maruzat Evrakı), 119/22.
United States Department of Homeland Security (2012). Yearbook of Immigration Statistics:2011. Washington.
United States Department of State Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, with the Annual Message of the President Transmitted to Congress December 2, 1902, (FRUS), (1903). Washington: U.S. Government Printing Office.
United States Department of State Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, with the Annual Message of the President Transmitted to Congress December 7, 1903, (FRUS), (1904), Washington: U.S. Government Printing Office.
United States Department of State Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, (FRUS) 1917. Supplement 1, The World War (1931). Washington: U.S. Government Printing Office. .
Abascal, E. G. (2012). Havana'da Türk Tutkusu 1898, (Çev. Mehmet Necati Kutlu-Ceren Karaca), Everest Yayınları.
Erhan, Ç. (2012). "Avrupa'da Güç Mücadelesi ve Westphalia Düzeni", Siyasi Tarih I, Ünite II, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Erhan, Ç. (2001). Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara: İmge Kitabe- vi.
Galeano, E. (2006). Latin Amerika'nın Kesik Damarları, (Çev.Atilla Tokatlı-Roza Hak- men), İstanbul: Çitlembik Yayınları.
Girgin, K. (1994). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz (Teşkilat ve Protokol), Ankara: TTK.
Grineviç, E.A. (1999). Küba Devrimin Geçtiği Yol, (Çev.Mazlum Beyhan), Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
Karpat, K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, (Çev. Bahar Tırnakcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Navarro, J. C. (2015). Küba Tarihi Bir Halkın Biyografisi, (Çev.Gözde Kök-Ali Somel), İstanbul: Yazılama Yayınevi.
Nevins, A. - Commager, H. S. (2005). ABD Tarihi, (Çev.Halil İnalcık), Ankara: Doğu Batı.
Reyes, Y. B., (2010). Osmanlı İmparatorluğu İle Küba Arasında Köprü Oluşturan Olay- lar, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Temel, M. (2004). XIX. ve XX. Yüzyılda Osmanlı Latin Amerika İlişkileri, İstanbul: Nehir Yayınları. 4.
Çiçek, N. (2012). "Osmanlı İmparatorluğu ve Küba İlişkilerinin Başlangıcı", Osmanlı İmparatorluğu-Latin Amerika (Başlangıç Dönemi), Ankara: Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s.63-118.
Karras, B. J. (1974). "Jose Marti and the Pan American Conference, 1889-1891", Revista de Historia de América, No. 77/78, s.77-99.
Konan, B. (2009). "Osmanlı Devleti'nde Protégé (Koruma) Sistemi", Ankara Üniversite- si Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:58, Sayı:1, s.169-188.
Kutlu, M. N. (2013). "Başlangıcından XX. Yüzyıla Kadar Türk-Latin Amerika İlişkile- rine Genel Bir Bakış ve Bazı Dönüm Noktaları", Latin Amerika Çalıştayı, (22-23 Kasım 2012, Ankara) Bildiriler Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi LAMER Yayınları, s.25-39.
Sümer, G. (2008). "Amerikan Dış Politikasının Kökenleri ve Amerikan Dış Politik Kültü- rü", Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 5, Sayı 19, s.119-144.
Yılmaz, Ö. F. (2010). "Küba'daki Osmanlılar", Yedikıta, Sayı:27, s.14-23.
http://www.amerikaninsesi.com/content/obamadan-kubaya-tarihi-ziyaret/3247994.html
http://arsiv.ntv.com.tr/news/130409.asp
http://merrick.library.miami.edu/cdm/singleitem/collection/cubanphotos/id/4291/rec/47
http://www.mfa.gov.tr/amerikan-devletleri-orgutu.tr.mfa
http://turkey.usembassy.gov/uploads/images/pkMD9H-FtBW5yfGN3x7c1w/amerikan_ tarih_anahatlar.pdf
http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/prof-dr-cagri-erhan/583931.aspx.
http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/prof-dr-cagri-erhan/590764.aspx
http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/namerica/caribb/cu.htm