Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santral Projesinin Çevresel Etki Analizi

Türkiye’nin artan enerji ihtiyacının karşılanması ve yerli enerji üretiminin teşviki politikasının önemli projelerinden birisi olan Deriner HES Projesi 2013 yılında tam kapasiteyle çalışır hale gelmiştir. Bu çalışmada Deriner Barajı ve HES Projesi çevresel boyutlarıyla analiz edilmiş, projenin olumlu ve olumsuz çevresel etkileri olduğu sonucuna varılmıştır. Deriner Barajı ve HES Projesi nedeniyle bölgede bulunan endemik ve endemik olmayan bitki türleri zarar görmüş, 16 milyon metrekarelik ormanlık alan tahrip edilmiştir. Proje bölgede bulunan hayvan türlerini de olumsuz etkilemiş ve yaşam alanlarını daraltmıştır. Artvin il merkezi ve merkeze bağlı köylerin iklimsel özellikleri incelendiğinde ise yağış değerlerinin azaldığı, sıcaklık değerleri ve rüzgâr hızının ise proje sonrasında arttığı görülmektedir. Deriner Barajı proje aşamasında yapılan inşaat çalışmaları toprak yapısını etkilemiş ve erozyonu artırmıştır. Proje sonrasında ayrıca bölgedeki tarım alanları daralmış, tarımsal verimlilik düşmüştür. Deriner Barajı ve HES Projesi’nin çevresel etkilerinin yanı sıra sosyo-ekonomik etkileri de dikkate alınarak bütüncül bir çerçevede ve uzun vadede değerlendirilmesi gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Hidroelektrik Santraller, Deriner Barajı, Deriner Hidroelektrik Santrali, Yenilenebilir Enerji

Environmental Impact Analysis of Deriner Dam and Hydroelectric Power Plant Project

Deriner HEPP Project, which is one of the important projects of the policy of meeting the increasing energy needs of Turkey and promoting domestic energy production, became operational at full capacity in 2013. In this study, Deriner Dam and HEPP Project has been analyzed in terms of its environmental dimensions and it has been concluded that the Project has positive and negative environmental impacts. Due to the Deriner Dam and HEPP Project, endemic and non-endemic plant species in the region were damaged and 16 million square meters of forestland was destroyed. The project adversely affected the animal species in the region and narrowed their habitats. When the climatic characteristics of Artvin city center and its villages are examined, it is seen that rainfall values decreased, temperature values and wind speed increased after the project. The construction works carried out during the Deriner Dam project phase affected the soil structure and increased erosion. Also, after the project, the agricultural areas in the region narrowed and agricultural productivity decreased. It can be said that Deriner Dam and HEPP Project should be evaluated in a holistic framework and in the long term, taking into account the socio-economic impacts as well as the environmental impacts.

Keywords:

Hydroelectric Power Plants, Deriner Dam, Deriner Hydroelectric Power Plant, Renewable Energy,

PDF

___

A. Cengiz ile 19 Kasım 2018 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
Bekir, S. (2007), Çoruh Vadisi İspir, Uzundere, Yusufeli Kuş Gözlemi Araştırmaları Raporu. (E.T: 25.07.2019) https://docplayer.biz.tr/4419422- Coruh-vadisi-ispir-uzundere-yusufeli-kus-gozlemi-arastirmalariraporu.html
Berkün, M., Aras, E., Koç, T. (2008), “Barajların Ve Hidroelektrik Santrallerin Nehir Ekolojisi Üzerinde Oluşturduğu Etkiler.” Türkiye Mühendislik Haberleri, 452/6, 41-48.
Cengiz, A. (2013), Deriner HES Oryantasyon Eğitim Raporu. Artvin: EÜAŞ.
Ç.P. (10 Temmuz 2012), “Sular Altında Kalacak Olan Ardıç Ağaçlarına Sanatsal Dokunuş” Demokrat Çoruh Gazetesi, 2.
ÇŞB. (2016), Türkiye Çevre Durum Raporu. (Yayın No: 30-1). Ankara: Sar Matbaa.
DSİ. (2011), “Deriner Barajı Tamamlanıyor” Su Dünyası Dergisi, (98), 16-20.
DSİ. (2014), Deriner Barajı ve HES Projesi. ARTVİN: DSİ.
DSİ. (2016), “Deriner Barajı” Su Dünyası Dergisi, (158), 40.
E. T. Bilgili ile 30 Kasım 2018 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
Erbilgin, V., Ayata, C., Tugal, M., Kaplan, H., Coşkun, T., Demir, Y., Karatay, T., Celayir, S., Akman, M., Tekin, H., Anşin, R., Özgüler, H. ve Yılmaz, N. (1994), Deriner Barajı ve HES Projesi Çevresel Etki Değerlendirme Raporu. Ankara: DSİ.
Ergül, A. (2007), Çoruh Vadisi-Deriner Baraj Gölü Altında Kalacak Alan ve Çevresinin Florası. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi) Artvin: Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Ertürk, F., Akkoyunlu, A. ve Varınca, K.B. (2006), Enerji Üretimi ve Çevresel Etkileri. İstanbul: TASAM.
EÜAŞ. (2017), Doğu Karadeniz ve Yöresi İşletme Müdürlüğü 09 Şubat 2017 Brifing Raporu. Artvin: EÜAŞ.
Haşıl, F. (2018), Türkiye’de Çevre Sorunları Açısından Hidroelektrik Santrali (HES) Uygulamalarının Değerlendirilmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. International Hydropower Association (2019), Resmi web sayfası: https://www.hydropower.org/. Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2019.
Karagöl, E. T. ve Kavaz, İ. (2017), “Dünyada ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji” Analiz Dergisi, (197), 5-30.
Koç, E. ve Kaplan, E. (2008), “Dünya’da ve Türkiye’de Genel Enerji Durumu 1. Bölüm: Dünya Değerlendirmesi” Termodinamik Dergisi, (187), 70-80.
Koçak, M.E. (2011), Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Hidroelektrik Santraller ve Sırakonaklar HES Projesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Leonard, J. ve Crouzet, P. (1999), Lakes and Reservoirs in the EEA Area. European Environment Agency, Copenhagen, Denmark.
Ludwig, H. F. (1982), “Environmental Aspects of Multi-Purpose Reservoir Projects in Developing Countries.” Water Science and Technology, 14, 269-288.
Özil, E., Şişbot, S., Özpınar, A. ve Olgun, B. (2012), Elektrik Enerjisi Teknolojileri ve Enerji Verimliliği. İstanbul: Türkiye Elektrik Sanayi Birliği (TESAB) Ticari İşletmesi.
Özil, E., Şişbot, S., Özpınar, A. ve Olgun, B. (2013), Elektrik Enerjisi Teknolojileri ve Enerji Verimliliği Konvansiyonel Elektrik Santrallerinde Elektrik Üretimi. İstanbul: TESAB.
Öztürk, H.H. (2013), Yenilenebilir Enerji Kaynakları. İstanbul: Birsen Yayınevi.
Salman, B. (2012), “Elektriğe Adanan Hayat” Elektrik Mühendisliği, (444), 82- 85.
Sevin, E. ve Çelikay F. (2019), “Hidroelektrik Santrallerinin Sosyoekonomik Analizi: Artvin Örnekleminde Bir Araştırma.” Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 77-103.
Surat, H. (2017), “Gülez Yöntemine Göre Deriner Baraj Gölü ve Yakın Çevresi Rekreasyonel Potansiyelinin Değerlendirilmesi ve Alan Kullanım Önerilerinin Geliştirilmesi” KSÜ Doğa Bilimler Dergisi, 20(3), 247-257.
TEİAŞ. (2017), Türkiye Elektrik Enerjisi 5 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu (2017-2021). Ankara: TEİAŞ.
Terzi, Ü.K. ve Alkan, M. (2006), Dalga Enerjisi Sistemleri, Ekonomisi, Çevresel Etkileri ve Ülkemiz için Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi. 10. Enerji Kongresi. Dünya’da ve Türkiye’de Enerji-Uygulamalar ve Sorunlar Cilt II. İstanbul: Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi.
Toker, E. (2010), Borçka ve Deriner Barajlarının Çoruh Havzasında Neden Olduğu Arazi Kullanım Değişiminin ve Arazi Tahribatının İrdelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Artvin: Çoruh Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Turan, E.S. ve Güner, E.D. (2017), “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme Mevzuatındaki Değişimler.” Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 3(1), 39-47.
Turan, V. (2017), “ÇED Sürecinin Paydaşları Açısından ÇED Yönetmeliğinin İçerik Çözümlemesi.” Uluslararası AFRO-AVRASYA Araştırmaları Dergisi, 2(4), 33-51.
Ürker, O. ve Çobanoğlu, N. (2012), “Türkiye'de Hidroelektrik Santrallerin Durumu (HES'LER) ve Çevre Politikaları Bağlamında Değerlendirilmesi.” Ankyra: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (2), 65- 88.
WEC, World Energy Council (2016), World Energy Resources 2016 Summary. London: WEC
Yazıcı, N. (2011), Çoruh Nehri Üzerinde Yapılan Deriner Barajı Kamulaştırma Çalışmalarının İncelenmesi: Zeytinlik Köyü Örneği. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Artvin: Çoruh Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.