Fehim BAKIRCI, Murat SARIKAYA, Ahsen BAYRAKTAR

Bireysel Kararların Davranışsal İktisat Açısından Değerlendirilmesi

Neoklasik ekonominin, kişileri kısıtlı gelir ile maksimum fayda sağlayabilecek kararlar alabilen ve tam bilgiye sahip ‘rasyonel varlıklar’ olarak tanımlaması günümüzde oldukça tartışmalı bir hale gelmiştir. Ekonomi bilimi, insanoğlunun davranışlarının rasyonelliği üzerine temellendirilmiş olmasına rağmen, günümüz piyasa koşullarında yaşanan bireysel tepki mekanizmaları artık bu durumu pek de kabullenir görünmemektedir. İnsan davranışlarının basitçe formüle edilemeyecek kadar karmaşık yapısı ve irrasyonel sonuçlar verebilmesi günümüzde ekonomi teorilerinin gözden geçirilmesini zorunlu kılmıştır. İnsan davranışlarını matematiksel verilere dayanarak teorileştiren geleneksel ekonominin tersine, insanların psikolojilerini ve sosyolojik yapılarını da analizlere dâhil eden ‘davranışsal iktisat’ iktisatçıların kavramsallaştırdıkları dünyalarını değiştirerek kapsamlı bir perspektiften bakabilmeyi sağlamıştır. Bu çalışma; bireysel kararların davranışsal iktisat perspektifinde nasıl değerlendirilmesi gerektiği ve farklı değerlendirmelerin hangi sonuçları ortaya koyabileceğini açıklamaya çalışmaktadır. Bu amaçla geleneksel iktisatla önemli bir metodolojik farklılığa sahip davranışsal iktisat bakışıyla tüketim, tasarruf ve finansman gibi sıklık derecesi yüksek günlük aktiviteler ele alınmıştır. Çalışma geleneksel ve davranışsal yaklaşımları teorik boyutlu değerlendirerek mukayese etmekte ve literatürdeki örneklerle açıklamaya çalışmaktadır. İnsanların iç dünyasının ve çevresel olayların kararlarını etkileyebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Küçük manipülasyonlarla insanların davranışlarını olumlu yönde değiştirmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Davranışsal İktisat, Rasyonalizm, Bireysel Kararlar

Evaluation of Individual Decisions in Terms of Behavioral Economics

The definition of the neoclassical economy as 'rational beings' who can make decisions that can provide maximum benefit with limited income and have full information has become quite controversial today. Although economics is based on the rationality of human behavior, individual reaction mechanisms in today's market conditions do not seem to accept this situation anymore. The complexity of human behavior that cannot be formulated simply and its irrational results necessitate the revision of economic theories today. Contrary to traditional economics, which theorizes human behavior based on mathematical data, 'behavioral economics', which includes people's psychology and sociological structures in the analysis, has changed the worlds conceptualized by economists and allowed them to look at them from a comprehensive perspective.This work tries to explain how individual decisions should be evaluated in the perspective of behavioral economics and what results can be revealed by different evaluations. For this purpose, high-frequency daily activities such as consumption, savings and financing are discussed with the perspective of behavioral economics, which has a significant methodological difference with traditional economics. The study compares traditional and behavioral approaches by evaluating them theoretically and tries to explain them with examples in the literature.It should be taken into account that people's inner world and environmental events can affect their decisions. It is possible to change people's behavior positively with small manipulations.

PDF

___

Akdere, Ç. ve Büyükboyacı, M. (2015). “İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar”. Devrim Dumludağ, Özge Gökdemir, Levent Neyse, Ester Ruben (Ed.).Davranışsal İktisat ve Sınırlı Rasyonellik Varsayımı (ss.105-137). Ankara: İmge Kitabevi.
Akerlof, G. A. ve Kranton, R.E. (2005). “Identity and the Economics of Organizations” Journal of Economic Perspectives, 19(1), 9–32.
Amaldoss, W. Jain, S. (2005). Conspicuous Consumption and Sophisticated Thinking. Management Science, 51(10), 1449–1466.
Baker, H.K., Nofsinger, J.R. (2002). “Psychological Biases of Investors”, Financial Services Review, 11(2), 97-116.
Baldwin, R. (2015). Nudge: Three Degrees of Concern, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2573334 adresinden alındı.
Baloğlu, F. (t.y.). “Rasyonalite Ve Ekonomik Sosyoloji", Sosyoloji Konferansları, 26, ss.271-226, 21.04.2018 tarihinde dergipark.gov.tr/download/articlefile/101046 adresinden alındı.
Barak, O., (2006). “Hisse Senedi Piyasalarında Anomaliler Ve Bunları Açıklamak Üzere Geliştirilen Davranışsal Finans Modelleri -İmkb‟ de Bir Uygulama-”, Ankara. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bernheim, B. D., Rangel, A. (2016). “Davranışsal İktisat ve Davranışsal İktisadın Uygulamaları”. Peter Diamond, Hannu Vartiainen (Ed). Davranışsal Kamu Ekonomisi: Standart Olmayan Karar Mercileri İle Refah ve Politika Analizi (s.7-84). Ankara:Nobel Yayınevi.
Bostancı, F., (2003). “Davranışçı Finans”, Sermaye Piyasası Kurulu Denetleme Dairesi Yeterlilik Etüdü, İstanbul, s.1.
Bowman, M. (2011). Nudging Effective Climate Policy Design International Journal of Global Energy Issues, 35(4), 242-254.
Can, Y. (2012). İktisatta Psikolojik İnsan Faktörü: Davranışsal İktisat, Hukuk Ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(2), 91- 98.
Çolak, Ö. F., Öztürkler, E. (2012). Tasarrufun Belirleyicileri: Küresel Tasarruf Eğiliminde Değişim ve Türkiye’de Hanehalkı Tasarruf Eğiliminin Analizi. Bankacılar Dergisi, 82, 1-43.
Deniz, M.H. (2011). Markalı Ürün Tercihlerinin Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları, 61(2), 243-268.
Dennard, L. F. (1995). Neo-Darwinism and Simon's Bureaucratic Antihero, Administration and Society, 26(4), 464-487.
Dohmen, T. J. (2014). Behavioural Labour Economics: Advances and Future Directions, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm ?abstract_id=2460206 adresinden alındı.
Drakopoulos, S.A. Ve Katselidis, I. (2017). “The Relationship between Psychology and Economics: Insights from the History of Economic Thought”, 22.04.2018 tarihinde https://mpra.ub.unimuenchen.de/77485/1/MPRA_paper_77485.pdf adresinden alındı.
Duflo, E., Kremer, M., Robinson, J. (2004). Understanding Technology Adoption: Fertilizer in Western Kenya Evidence from Field Experiments, 19.09.2018 tarihinde https://pdfs.semanticscholar.org/ f522/5b7ab77fd41c8224fb26e48d4fb00425d460.pdf adresinden alındı.
Duflo, E., Kremer, M., Robinson, J. (2011). Nudging Farmers to Use Fertilizer: Theory and Experimental Evidence from Kenya. American Economic Review, 101(6), 2350–2390.
Ellsberg, D. (1961). “Risk, Ambiguity, And The Savage of Axioms”, 22.04.2018 tarihinde https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/papers/2008/ P2173.pdf adresinden alındı.
Eser, R. ve Toigonbaeva, D. (2011). Psikoloji Ve İktisadın Birleşimi Olarak, Davranışsal İktisat. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İibf Dergisi, 6(1), 287‐321.
Faillo, M. ve Sacconi, L. (2007). Norm Compliance: The Contribution of Behavioral Models, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id=981843 adresinden alındı.
Freadman, M. (1953). “Essays in Positive Economics”. University of Chicago Press, 1970, 3-43.
Frederiks, E. R., Stenner, K., Hobman, E.V. (2015). Household Energy Use: Applying Behavioural Economics To Understand Consumer DecisionMaking And Behaviour. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 41,1385–1394.
Gellner, U.B., Bessey, D., Pull, K., Sartore, S.N.T. (2008). What Behavioural Economics Teaches Personnel Economics?, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1092826 adresinden alındı.
Green, L., Myerson, J. (2004). “A Discounting Framework for Choice With Delayed and Probabilistic Rewards” Psychol Bull, 130(5), 769–792.
Hansen P. Ve Jespersen A. (2013). Nudge and the Manipulation of Choice. A Framework for the Responsible Use of Nudge Approach to Behaviour Change in Public Policy, European Journal of Risk Regulation, (1), p.3- 28. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2555337 adresinden alındı.
Hatipoğlu, Y. Z. (2012). Davranışsal İktisat: Bilişsel Psikoloji İle Krizi Anlamak, 16.09. 2018 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/ 289999508 adresinden alındı.
Hurd, M., Rohwedder, S. (2003). The RetirementConsumption Puzzle Anticipated and Actual Declines in Spending at Retirement, 17.09.2018 tarihinde https://pdfs.semanticscholar.org/8131/02639ea4bf1db5caf6cf550f2d94a9 991aaa.pdfRAND adresinden alındı.
John, B.D. (2002). Bounded Rationality And Public Policy: Herbert A. Simon And The Decisional Foundation Of Collective Choice. Policy Sciences, 35, 269-284.
John, P. (2015). Behavioural Approaches: How Nudges Lead to More Intelligent Policy Design, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id=2604377 adresinden alındı.
Jolls, C. (2016). “Davranışsal İktisat ve Davranışsal İktisadın Uygulamaları”. Peter Diamond, Hannu Vartiainen (Ed). Davranışsal Hukuk ve İktisat (s.115-155). Ankara: Nobel Yayınevi.
Karlberg, S.(1980). Max Weber's Types of Rationality: Cornerstones for the Analysis of Rationalization Processes in History. The American Journal of Sociology, 85( 5), 1145-1179.
Kaymakçı, Ö. B. (2015). ). “İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar”. Devrim Dumludağ, Özge Gökdemir, Levent Neyse, Ester Ruben (Ed.). Politik İktisadın Rasyonel Temellleri (s.51-71). Ankara: İmge Kitabevi.
Kazgan, G. (1991). İktisadi Düşünce Politik İktisadın Evrimi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Keskin, U. (2015). “İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar”. Devrim Dumludağ, Özge Gökdemir, Levent Neyse, Ester Ruben (Ed.). Belirsizlik ve İnsan Davranışları (s.139-162). Ankara: İmge Kitabevi.
Lada, A. (2008). Marrying Behavioural Economics and Growth Theory, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract _id=1125582 adresinden alındı.
Lanteri, A. ve Carabelli, A. (2007). What is Behavioural Economics?, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1027950 adresinden alındı.
Lewin, S. B. (1996). “Economics and Psychology: Lessons For Our Own Day From the Early Twentieth Century” Journal of Economic Literature, 1114, 1293–1323.
Loewenstein, G., Angner, E. (2006). Behavıoral Economıcs. Elsevier’s Handbook of the Philosophy of Science, 5, 1-78.
Maletta, H.E. (2011). The Evolution of Homo Economicus: Problems of the Rational Decision Framework in Economics Economia, 33(65), 9-68. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1888366 adresinden alındı.
Marangoz, M., Uluyol, O. (2010). Küresel Ekonomik Krizin Tüketicilerin Harcama ve Tasarruf Eğilimleri Üzerine Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 45, 82-96.
Mongin, P., Cozic, M. (2014). Rethinking Nudges. 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2529910 adresinden alındı.
Mongin, P., Cozic, M. (2017). Rethinking Nudge: Not One But Three Concepts, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id=2898960 adresinden alındı.
Mullainathan, S. (2016). “Davranışsal İktisat ve Davranışsal İktisadın Uygulamaları”. Peter Diamond, Hannu Vartiainen (Ed). Psikoloji ve Kalkınma İktisadı (s.85-114). Ankara: Nobel Yayınevi.
Muramatsu, R.(2009). “The Death And Resurrection Of ‘Economics With Psychology’: Remarks From A Methodological Standpoint” Brazilian Journal of Political Economy, 29(113), 62-81.
Nofsinger, J, R., The Psychology of Investing, Pearson Education Hall, 2005, Second Edition, s.1 (e.t s.22)
Read, D. (2008). Experimental Tests of Rationality, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1138732 adresinden alındı.
Riedl, A. (2010). Behavioral and Experimental Economics Can Inform Public Policy: Some Thoughts, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/ sol3/papers.cfm?abstract_id=1536428 adresinden alındı.
Robbins, L. (1932). An Essay On The Nature And Sıgnıfıcance Of Economıc Scıence. Londra: Billing And Sons Limited.
Samuelson, W., Zeckhauser, R. (1988). Status Quo Bias in Decision Making. Joumal of Risk and Uncertainty, 1, 7-59.
Sefil, S., Çilingiroğlu, H.K. (2011). Davranışsal Finansın Temelleri: Karar Vermenin Bilişsel Ve Duygusal Eğilimleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 247-268.
Shefrin, H.M., Thaler, R.H. (1988). The Behavioral Life- Cycle Hypothesis. Economic Inquiry, 26(4), 609-643.
Simon, H. A. (1955). “A Behavioural Model of Rationale Choice”. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99-118.
Soyer, E. (2015). “İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar”. Devrim Dumludağ, Özge Gökdemir, Levent Neyse, Ester Ruben (Ed.). Davranışsal İktisat ve Politika Geliştirme. (s.73-103) Ankara: İmge Kitabevi.
Taner, B., Akkaya, G. C. (2005). Yatırımcı Psikolojisi ve Davranışsal Finans Yaklaşımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27, 47-57.
Tarascio, V.J., Gross, M. (1998). “Pareto's Theory of Choice” History of Political Economy, 30 (2), 171-187.
Tekin, B. (2016).Beklenen Fayda ve Beklenti Teorileri Bağlamında Geleneksel Finans-Davranışsal Finans Ayrımı. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(4), 75-107.
Tozlu, A. (2016). “Karar Verme Yaklaşımları Üzerinde Herbert Sımon Hegemonyası”. Sayıştay Dergisi, 102, 27-45, 21.04.2018 tarihinde https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/der102m 2.pdf adresinden alındı
Tsai, W.S., Yang, Q., Liu, Y. (2014). Young Chinese Consumers’ Snob and Bandwagon Luxury Consumption Preferences. Journal of International Consumer Marketing, (25),5, 290-304.
Tversky, A., Kahneman, D. (1981). “The Framing of Decisions and the Psychology of Choice” Science, 211, 453- 458.
Thaler, R. H., Sunsteın, C.R. (2017). Dürtme. (Çev. Enver Günsel). İstanbul: Pegasus Yayınları.
Weber, F., Schäfer, H.B. (2017). 'Nudging', the Vehicle of Behavioural Economics - Some Thoughts on Libertarian Paternalism, 04.03.2018 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2920479 adresinden alındı.
Wichardt, P.C. (2005). Norms, Cognitive Dissonance, and Cooperative Behaviour in Laboratory Experiments, 04.03.2018 tarihinde: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=782244 adresinden alındı.
Yayar R., Eker Karaca Ö., (2019). Davranışsal İktisat Bağlamında Kamu Çalışanlarının Tüketim Davranış Eğilimleri, Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1) 1-29.
Zouboulakıs, M.S. (2014). The Varieties of Economic Rationality From Adam Smith To Contemporary Behavioural And Evolutionary Economics, NewYork, Routledge.