ŞAHNÂME’DE AKLIN ELEŞTİRİSİ

Bu makale açıklama- inceleme metodundan istifade ederek, öne çıkanen önemli özelliği akılcılık olan İran medeniyetinin altın çağına damgasınıvuran Firdevsi’ye ilişkin olup, onun varisi olduğu eski İran kültüründe aklınzirve yapmış olmasının ya da seçtiği şii mezhebinde akla verilen önemin,akılcılığı ve bilgeliği şahsi yeteneğine bağlı olan bu Tuslu bilgeyi, aklın sevilmeyen menfi yönlerine dikkat çekmekten alıkoyamadığını gözler önünesermektedir. Bu yüzden genel kanının aksine, Şahnâme’de sadece aklın övgüsü yer almayıp aklın yerilen yönlerine ve aklın afetlerine de yer verilmiştir.ازو شادمانی و زوست غمیست و زویت فزونی و هم ,bulguları makalenin Buکمیست زو Şahnâme’nin mukaddime beyti olan bu beytin anlam ve okunuşundaki ibhamı kaldırıp, Firdevsî perspektifinden aklın afetlerini tanıma hususunda ilgililerin dikkatini çekecektir.Yazar, Şahnâmecilerin araştırmalarındaki bulgulara göz attıktan sonrazikri geçen beyit için bu makalenin önermiş olduğu anlam, okunuş ve aynızamanda “Şahnâme’de aklın eleştirisi” gibi konuların daha önce hiç çalışılmamış olduğuna vurgu yapmaktadır.

PDF

___

Âzer Farnbag peser-i Ferruhzad u Âzer Bad peser-i Ommid (1381) ketab-i sevvom Dinkerd, tercüme-i Feridun Fazilet, Tahran, ferhang-i Dehhoda.
Amedî, Ali bin Muhammed (1380) Ğereru’l Hikem u Dereru’l-Kelam, şerh u tercüme-i Haşim Resulî Mehlatî, cild-i devvom, çap-i çeharrom, Tahran, defteri neşr-i ferhang-i İslamî. Uşîderî, Cihangîr (1371) Danişnâme-i Mezdîsna, Tahran, merkez.
Burhan, Muhammedhüseyin b. Halef (1362) Burhan-i Kati, be ihtimam-i Muhammed Mu’în, çap-i pencom, Tahran, emir-i kebir.
Bozorgmehr, Mahindokht (1361) Tercüme-i ketab-i şeşom Dinkerd, payan name-i doktora danişkede-i edebiyyat danişgah-i tahran.
Purdavud, İbrahim (1384) Gatha, çap-i devvom, Tahran, esatir.
Tezeffuli, Ahmed (1385) Minovi-yi hıred, be kuşeş-i Jale Amuzgar, çap-i çehorrom, Tahran, tus.
Camasb çe destur-i Menuçehr çe Camasb asana (1382) Metunha-yi pehlevi, pejuheş-i Se’îd-i Uryan, Tahran, sazman-i miras-i ferhang-i kişver.
Dadegî, Farnbag (1385) Bundahiş, çap-i devvom, Tahran, tus.
Firdevsî, Ebu’l Kasım (1386) Şahname-i Firdevsî, be kuşeş-i Celal-i Halikî-yi mutlak u digeran, cild-i heşt, Tahran, merkez-i dairetu’l-mearif-i bozorg-i İslami.
Kelînî, Muhammed b. Yakub (1372) Usul-i Kafi, tercüme u şerh-i Muhammed Bakır, cild-i yekom, çap-i devvom, bi ca, usve
Masse, Henrie (1350) Firdevsi u hamase-i milli, tercüme-i Mehdi Ruşen Zamir, Tebriz, danişgah-i Tebriz.
Metînî, Celâl ( 1383) “Zeval- hıred gerayi” hesti, dovre-i devvom, sal-i pencom, şomare-i hicdeh, s. 38-58.
Muhammed, Muhammedî Rey Şehrî, (1378) Hıredgerayi der kur’an u hedis, tercüme-i Mehdi Mehrizi, Kum, daru’l-hedis.
MacKenzie, David Neil (1383) Ferhang-i kuçek-i zaban-i pehlevi, tercüme-i Mehşid Mir Fehrayi, çap-i sevvom, Tahran, pejuheşgah-i ulum-i insani u mutâle’ât-i ferhangi.
Naci, Muhammed Rıza (1386) Ferhang u Temeddun-i İslami der Kalemrov-i Samaniyan, Tahran, emir-i kemir.